Dagblaðið Vísir - DV - 10.01.1998, Blaðsíða 24

24
LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 1998
!&elgarviðtalið
Á íslandi er hann eflaust þekktastur vegna þriggja saka-
mála sem hann hefur unniö aö í Bretlandi. Vinna hans aö
málunum varö á einn eöa annan hátt til þess aö menn voru
látnir lausir eftir mjög langa fangelsisvist. Gísli Guöjónsson
heitir maöurinh og er réttarsálfrœðingur. Hann býr ásamt
breskri eiginkonu sinni, Juliu, í úthverfi Lundúna en vegna
einstakrar hœfni sinnar hefur hann verið fenginn til starfa
vítt og breitt um heiminn. Hann hefur hjálpað Palestínu-
manni í ísrael, unniö á írlandi, Skotlandi, og í Þýskalandi
og í Bandaríkjunum varð skýrsla hans til þess að dómi
manns var breytt úr dauðadómi í lífstíöarfangelsi. Gísli er
gríöarlega eftirsóttur og vinnur í raun mörg störf. Sem rétt-
arsálfrœðingur hefur hann unniö aö rúmlega 700 málum,
um helmingur þeirra er morömál og rúmur þriöjungur kyn-
feröisafbrotamál. Á ferð sinni til Lundúna á dögunum heim-
sóttu blaöamaöur og Ijósmyndari DV þennan forvitnilega ís-
lending sem býr yfir slíkri þekkingu í sínu fagi að enginn
maöur í heiminum þykir standa honum framar.
„í upphafi kom ég hingað til þess að
fara i háskóla, lauk sex ára námi 1977,
fyrst B.S. og síðan Masters-námi í
klínískri sálfræði. Ég fékk starf sem sál-
fræðingur á geðdeild á stofnun hér rétt
fyrir sunnan London og var þar í tvö ár.
Jafnhliða því starfi lauk ég doktors-
námi. í janúar 1980 fór ég síðan að
starfa við Institute of Psychiatry, sem
er hluti af Lundúnaháskóla, og fékk þá
fyrstu stöðuna sem til varð i réttarsál-
fræði við skólann," segir Gísli.
Óhætt er aðsegja að Gísli haíi í mörg
hom að líta. Á stofnuninni, sem hann
vinnur við, eru vistaðir geðveikir af-
brotamenn. Upphaflega var hann þar
fjóra daga í viku en fyrir tveimur árum
minnkaði hann við sig klínísku vinn-
una og fór að einbeita sér meira að
rannsóknum og kennslu, auk þess sem
hann fer nú með yfirstjóm sáifræðinga
á deildinni. Á öryggisstofnuninni er
hann nú með sjúklingunum þijá daga í
viku, hálfan dag að meðaltali hefur
hann undanfarin sjö ár starfað sem
dómari (Justice of the Peace) í Croydon
þar sem hann býr, einn dagur fer í
rannsóknarvinnu og kennslu, þar sem
hann er bæði með nemendur í doktors-
námi og stjómar öðram í klínískri
vinnu. Loks ver hann um einum og
hálfum degi í viku í að ritstýra sálfræði-
riti, Personality Individual Differences,
verkefni sem hann tók að sér þegar for-
veri hans í því starfi veiktist fyrir einu
ári og dó í liðnum októbermánuði. Gísli
hafði leyst ritstjórann af í veikindum
hans og á dánarbeðinum bað hann
Gísla að taka ritið alveg að sér. Það
starf bættist ofan á það sem hann hafði
fyrir. Og þetta er ekki allt því fyrir ut-
an það sem hér er á undan talið era
dómsmálin.
skoða alla þætti þeirra til þess að geta
áttað sig á heildarmyndinni. Það gangi
vitaskuld ekki að koma illa imdirbúinn
fyrir rétt.
6 sinnum fyrír Hæstarétt
„Þessi dómsmál eru algerlega fyrir
utan mitt fasta starf og því tek ég aðal-
lega að mér mál sem mér sýnist ég geta
haft gagn af vegna rannsókna minna,
eitthvað sem ég get lært af. Ég hef sér-
fræðiþekkingu á mörgum sviðum en þó
kannski helst í sambandi við játningar,
mál þar sem menn draga fyrri játning-
ar til baka. Ég tek yfirleitt að mér flókn-
ustu málin, mál þar sem þekkingar
minnar er virkilega krafist. Mikill fjöldi
mála er nokkuð borðleggjandi og þá læt
ég aðra um þau. Ég hef sex sinnum
þurft að bera vitni fyrir Hæstarétti og
það hefur enginn sálfræðingur eða geð-
læknir í Bretlandi gert oftar. í öllum til-
vikunum var dómm'inn ógiltur," segir
Gísli.
Starf Gísla í sambandi við dómsmál-
in er margþætt. Stundum fær breska
lögreglan hann til þess að skoða ákveð-
in glæpamál, leggja mat sitt á hvers
konar einstaklingur það er sem fremur
tiltekinn glæp og ráðleggja svo hvemig
best væri að ná honum. Stundum vinn-
ur hann ítarlega að málum, í öðrum til-
vikum getur hann aðstoðað með einu
símtali. í einhverfum tilvikum þarf
hann að segja til um hversu áreiðanleg
ákveðin vitni eru en langfyrirferðar-
mest eru málin þar sem fólk hefur játað
á sig afbrot en dregur játningamar síð-
an til baka. Um fimm hundruð slík mál
hefur hann glímt við um dagana.
700 mál
Flestir fremja brotið
„Eg hef reynt að minnka aðeins við
mig í dómsmálunum hin síðari ár. Frá
því að ég byrfaði 1980 hef ég unnið að
um 700 málum. Rúmur helmingur
þeirra eru manndrápsmál og þriðjung-
ur vegna kynferðisafbrota. Ég er beðinn
að taka að mér á milli 500 og 600 mál á
ári en nú er ég farinn að reyna að skera
niður og taka ekki að mér nema 30-40
mál á ári,“ segir rétt-
arsálfræðingur-
inn rólegur
og yfirveg-
aður, og
bætir við
að flest
málin séu
í eðli sínu
einfóld,
sum að
visu ansi
flókin, en á
bak við þau öll
sé mikil vinna.
Hann þurfi
að
„Ég er sannfærður að flestir þeir sem
draga játningu sína til baka hafa framið
afbrotið. Ástæðumar fyrir þvi að þeir
játa geta verið mismunandi en í mörg-
um tilvikum játa þeir af því að þeir telja
lögregluna vita meira en hún í raun
veit. Þegar þeir svo átta sig á því að
játningin er það eina sem lögreglan hef-
ur draga þeir hana tO baka. Aðrir játa
af þvi að þeir hafa svo mikla þörf fyrir
að deila glæpnum með einhverjum.
Þeim líður svo illa. Margir kjafta frá í
ölæði, enn aðrir stæra sig af glæpnum,
bæði af honum sem slíkum og síðan því
kannski að hafa sloppið við lögregluna,
og siðan eru alltaf einhverfir sem hóta
með þeim glæp sem þeir hafa framið.
Eitt slíkt dæmi þekki ég um mann sem
var giftur í annað sinn. Fyrri konan
hans dó. Síðan var það eitt sinn sem
hann hótaði konu sinni að ef hún gerði
ekki eins og hann segði gæti far-
Freeat
last: the
25-year
loser
A
Gísli Guðjónsson, réttarsálfræðingur í Lond
Heims
HTifHjraoruiínow,
t‘m óot {KHfífi out ’Nií .|y
\OCQ\ltUi\u w. T
Wh.il i oú! : ’W.
toC9iotortttó?i'm V 7
goínötöhrt^ð ftó;
riuiyjjr,* wðtPh
ð&ftw hiHy’
ið fyrir henni eins og fyrri konunni.
Hann hefði komið henni fyrir kattamef.
Eiginkonan fór með það sama til lög-
reglunnar og maðurinn var handtek-
inn. Allar svona játningar þarf að meta,
hvort þær eru trúverðugar eða ekki.
Innan um eru nefnilega alltaf mál þar
sem ósennilegt er að fólk hafi framið
þau afbrot sem það hefur játað á sig.“
Þeir dauðadæmdu
Andrew Evans haföi setiö inni í 25 ár þegar hann var
látinn laus seint á síöasta ári. Gísli var fenginn til þess
aö skoöa mál hans, gaf skýrslu og sagöi játningu
hans ótrúveröuga, hann heföi veriö farinn aö trúa því
sjálfur að hann heföi framið moröið.
Flestar beiðnir tO Gísla um að taka
að sér mál koma frá verfendum en regl-
an hjá honum er að vinna um 15-20 mál
fyrir verfendur og sama flölda fyrir lög-
reglu og saksóknara á hverju ári. Eitt
tO tvö verkefni tekur hann að sér í
Bandaríkjunum árlega, yfirleitt mál þar
sem búið er að dæma viðkomandi tO
dauða og sá dregur játningu suia tO
baka. Þá er Gísli fenghm tO þess að
skoða málið og kanna hvort játning
hans sé trúverðug.
Gísli segh- að mál þeirra sem dæmd-
ir hafi verið tO dauða séu erfiðust.
Hann nefnir eitt mál sem hann og
koOegi hans unnu að í Virginíu í
Bandaríkjunum. Sá dæmdi í því máli
gaf sig fram við lögreglu í JacksonviOe
í Bandaríkjunum árið 1979 og sagðist
hafa myrt konu og 15 ára dóttur henn-
ar. POturinn breytti sögu sinni á mOli
daga og effir á er talið að hann hafi
fengið meiri upplýsOigar um glæpinn
og því orðið að hagræða sögu sinni tO
þess að virka trúverðugri.
Lífinu bjarpað
„Okkar niðurstaða sýndi fram á að
pOturinn, sem var i mjög slæmu
ástandi á þessum tOna, vOdist hafa
vaknað upp við hlið látinna mæðgn-
anna og talið sig hafa framið verknað-
Oin. Hann var miður sOi og vOdi fá að
deyja. Réttarhöldin tóku aðeins hálfan
dag og málið því augljóslega ekki rann-