Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.1998, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖIMIÐLUN HF.
Stjérnarformaéur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVlK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar delldir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Visir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: tSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverö 160 kr. m. vsk., Helgarblaö 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Skólakerfið og hátæknin
Velferð þjóða mun í framtiðinni ráðast meira af getu
þeirra til að framleiða og hagnýta þekkingu en til að beisla
hefðbundnar auðlindir. Þróun hátæknigreina, sem
byggjast á öflugum grunnrannsóknum og góðu skólakeríi
munu skera úr um stöðu íslands í náinni framtíð.
Ólafur Jóhann Ólafsson, athafnaskáld, sagði í viðtali við
Alþýðublaðið sáluga að breytingarnar sem fylgdu
hátækninni kristölluðust í að fjárfestingin labbaði heim
eftir vinnudaginn. Með því átti hann við að í framtíðinni
lægi hún ekki í vélum heldur í vel menntuðu fólki.
Þessi framtíðarsýn er hárrétt. Fáum dylst núorðið að
aðgöngumiðinn að velferð í framtíðinni liggur í há-
menntuðum mannafla. Forsenda hans er fyrsta flokks
skólakerfl þar sem menntun kennaranna, sem eiga að
miðla þekkingunni, er úrslitaatriði sem oft gleymist.
Á örskömmum tíma hefur landslag atvinnulífs okkar
breyst. Fyrir fáum árum urðu til örsmá fyrirtæki á sviði
hugbúnaðar, stofnuð af ungu fólki með hugvitið eitt að
vopni. Þessi fyrirtæki eru nú hvert af öðru að brjótast í
gegn á erlendum mörkuðum með framleiðslu sína.
Vöxtur þessarar nýju framtíðargreinar er ótrúlega
hraður. Fyrirtæki, sem fyrir misserum höfðu örfáa
starfsmenn, hafa nú tugi hámenntaðra manna í vinnu, og
eru í mörgum tilvikum komin í samstarf við alþjóðlega
risa. Enginn sér fyrir endann á þessari jákvæðu þróun.
Á sviði líftækni hefur íslensk erfðagreining þegar komið
íslandi á kortið. Hvað sem líður umdeildum gagnagrunni
er ekki vafamál að stofhun fyrirtækisins hefur lagt grunn
að nýrri, arðbærri atvinnugrein sem á eftir að leiða til
annarra skyldra hátæknifyrirtækja.
Hin skyndilega velgengni íslendinga á sviði hátækni-
greina, sem fáa dreymdi um fyrir áratug, hefur leitt fram
innbyggða skekkju í skólakerfinu. Hún birtist í að kerfið
svarar ekki þörfum hinna nýju greina fyrir sérhæft fólk.
Vöxtur þeirra er þegar heftur af manneklu.
Hugbúnaðargeirann hefur um árabil skort þjálfað
starfsfólk. íslensk erfðagreining hefur svalað þörf sinni
fyrir vinnuafl með því að laða heim vísindamenn sem
störfuðu erlendis. Hún hefur sömuleiðis seitt til sín
starfsfólk spítalanna sem í staðinn skortir mannskap.
TIMMS-skýrslan margfræga leiddi í ljós að nemendur í
grunn- og framhaldsskólum hér á landi búa yfir minni
þekkingu á stærðfræði og náttúrufræðum en erlendir
jafnaldrar. Vitaskuld eru augljós tengsl á milli þess og að
of fáir námsmenn ljúka háskólaprófi í raungreinum.
Ástæða slakrar þekkingar á neðri skólastigum hlýtur að
liggja í ónógum undirbúningi. Hann leiðir til að færri en
ella takast á hendur erfitt háskólanám í raungreinum.
Rótin liggur í of lítilli áherslu á slíkar greinar á neðri
skólastigum en líka í sjálfri kennaramenntuninni.
Þessu er svarað í nýrri skólastefnu með því að auka
vægi raungreina í grunn- og framhaldsskólum. En
samhliða er óhjákvæmilegt að gjörbreyta námi kennara-
efna með það fyrir augum að auka verulega hlut raun-
greina í menntun þeirra. Það er raunar úrslitaatriði.
Til langs tíma eru þessar leiðir líklegastar til að bæta
undirbúninginn sem skólakerfið veitir á sviði raun-greina.
Árangur þeirra mun þó ekki birtast fyrr en eftir mörg ár.
Þangað til verður að beita öðrum aðferðum til að afla
skólunum kennara á sviði raunvísinda.
Skólarnir keppa við aðra geira atvinnulífsins um
mannafla. Fólk sem gjarnan vill kenna raungreinar getur
það ekki launanna vegna. Skólarnir verða því að fá
sveigjanleika sem þarf til að geta keypt til sín eftirsótt
vinnuafl. Össur Skarphéðinsson
Annars staðar á Norðurlöndum er réttur langveikra barna margfalt meiri en hér, segir m.a. í grein Jóhönnu. -
Dönsk og sænsk krabbameinssjúk börn í ferð á íslandi.
Réttarstaða
langveikra barna
Á Alþingi sl. vor var
samþykkt þingsályktunar-
tillaga sem undirrituö
fiutti ásamt Margréti Frí-
mannsdóttur, Ástu R. Jó-
hannesdóttur, Kristínu
Ástgeirsdóttur, Guðmundi
Hallvarðssyni og Jóni
Kristjánssyni um að und-
irbúin verði heildstæð og
samræmd stefna í málefii-
um langveikra barna.
Nefhd með aðild þriggja
ráðuneyta og fúlltrúa sam-
taka um málefni lang-
veikra barna var falið aö
leggja mat á hvort þörf
væri sérstakrar löggjafar
um réttindi þeirra eða
hvort fella eigi þau undir
gildissvið laga um málefni
fatlaðra.
Ófullnægjandi og illa
skipulögð þjónusta
Staöa þessara barna er
ekki ósvipuð þvi sem var
hjá fótluðum fyrir tæpum
20 árum. Þá var þjónusta
við þá mjög ófullnægjandi
og illa skipulögð. Alla sam-
ræmingu vantaöi, enda féll þjón-
ustan þá undir ákvörðunarvald
a.m.k. þriggja ráðuneyta. Þetta
bitnaði mjög á allri þjónustu við
fatlaða og aðstandendur þeirra sem
var vísað milli ráðuneyta í leit að
úrlausn sinna mála. Það er ná-
kvæmlega sama staða og langveik
böm og aðstandendur þeirra eru að
ganga í gegnum í dag, 20 árum síð-
ar. Þjónustu við langveik börn er
mjög ábótavant, en þau þurfa
margháttuð, fjölbreytt og sérhæfö
úrræði og aðstoð sem heyrir undir
mörg ráðuneyti. Á margan hátt
þurfa þau ekki ósvipaða þjónustu
og fatlaðir. Engu að síður er staða
Kjallarinn
Jóhanna
Sigurðardóttir
alþingismaður
þeirra sú að þau
njóta langt í frá
sömu réttinda og
fatlaðir og falla
ekki undir þær
margvislegu rétt-
arbætur sem fel-
ast í lögum um
málefni fatlaðra.
í þeim lögum er
skýrt skilgreind
ýmis stoðþjón-
usta, liðveisla,
skammtimaþjón-
usta, sálfræði-
þjónusta, þjón-
ustustofnanir,
þar með taldar
dagvistarstofn-
anir, félagsleg
hæfing og endur-
„Þjónustu við langveik börn er
mjög ábótavant, en þau þurfa
margháttuð, fjölbreytt og sér-
hæfð úrræði og aðstoð sem
heyrir undir mörg ráðuneyti."
hæfmg og búsetuúrræði fyrir fatl-
aða.
Samkvæmt lögunum fer líka
fram stefnumótun og samræming
á allri þjónustu við fatlaða, auk
þess sem Framkvæmdasjóður
fatlaðra fjármagnar ýmsa upp-
byggingu og þjónustu við þá. Þau
úrræði sem hér hefur verið lýst
falla á margan hátt vel að þörfum
langveikra bama. Einnig þarf að
tryggja aðstandendum þeirra
lengri veikindarétt, en þeir eiga
einungis rétt á 7 veikindadögum
að hámarki á ári til að sinna sjúk-
um börnum sínum án tillits til
fjölda þeirra og alvarleika sjúk-
dómsins. Annars staðar á Norður-
löndum er rétturinn margfalt
meiri, auk þess sem útgjöld vegna
þjónustu og aðstoðar við böm og
fjölskyldur þeirra em helmingi
lægri pr. íbúa hér á landi en ann-
ars staðar á Norðurlöndum.
Leiðir til úrbóta
Nefnd sú sem skipa átti sam-
kvæmt tillögunni sem samþykkt
var á Alþingi sl. vor á að skila
niðurstöðu um nk. áramót. Þrjár
leiðir þarf sérstaklega að skoða. í
fyrsta lagi að langveik böm njóti
sambærilegra réttinda og þjón-
ustu og felast í lögum inn málefni
fatlaðra. í öðru lagi gæti komið
til greina að undirbúa sérstaka
löggjöf sem felur í sér heildar-
stefnumótun og samræmda þjón-
ustu við langveik börn á
sviði félags-, heilbrigðis-,
dagvistar- og skólamála.
Einnig er nauðsynlegt að
við endurskoðun laga um
félagsþjónustu sveitarfé-
laga og þegar og ef lög um
fatlaða verða felld að
þeim lögum fái samtök
um málefni langveikra
barna fulla aðild aö þeirri stefnu-
mótun.
Ljóst er að víða er mikil brota-
löm í málefnum langveikra barna
og aðstandenda þeirra og réttar-
staða þeirra mjög óljós og illa
samræmd. Það gengur þvert á þá
opinberu stefnu í málefnum fjöl-
skyldunnar sem Alþingi hefur
samþykkt. Vonandi bætir úr til-
lagan sem Alþingi samþykkti sl.
vor um stefnumótun í málefnum
langveikra barna. Með því verður
grannt fylgst hver niðurstaðan
verður í því nefndarstarfl sem nú
er í gangi og ljúka á fyrir áramót.
Jóhanna Sigurðardóttir
Skoðanir annarra
Blanda úr stefnuskrám
„Málefnaskrá sameiginlegs framboðs Alþýðu-
flokksins og meirihluta Alþýðubandalags og Samtaka
um Kvennalista hefur séð dagsins ljós ... Stefnuplagg-
iö ber þess afar sterk merki að hér er á ferðinni
málamiðlun milli ólíkra flokka. OröEdagið er blanda
af því sem fram hefur komið í stefnuskrám þeirra
allra. Niðurstaðan er orðmörg yfirlýsing sem er auð-
ug af beinum og almennum loforðum, sem mörg hver
hljóma fallega. Hins vegar er afar lítiö um það sagt
hvernig eigi að standa við þau ... Gera verður þá eðli-
legu kröfu til hins sameiginlega framboðs að það
skýri fljótlega mun nánar stefnuna...“
Elías Snæland Jónsson í Degj 18. sept.
NATO - heilladrjúg aöild
„Draugar úr fortíðinni virðast hafa skotið upp
kollinum við samningu utanríkismálakafla málefna-
skrár hins væntanlega framboðs Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalags og Kvennalista ... Aðild íslands að
NATO hefur reynzt heilladrjúg. íslenzkir stjóm-
málaflokkar, að Alþýðubandalaginu og Kvennalist-
anum undanskildum, hafa stutt aðild Islands aö Atl-
antshafsbandalaginu. Stuöningur almennings viö
NATO-aðild og veru vamarliðsins hér á landi hefur
jafnframt veriö mikill undanfama áratugi. Vinstri-
menn fá ekki mörg atkvæði út á þá stefnu sína að
endurskoða aöild íslands að bandalaginu."
Úr forystugrein Mbl. 18. sept.
Ferð til fortíðar
„Þetta er óskaplega langur óskalisti sem fýrst og
fremst miðar að því að auka ríkisafskipti og skatta
... Þetta er gamaldags vinstri bræðingur sem byggir
á þeirri trú að þessir forsvarsmenn vinstri flokk-
anna séu betur til þess færir að taka ákvarðanir fyr-
ir fólk en fólkið sjálft ... Ég er þeirrar skoðunar að
það hafi gengið mjög vel í okkar samfélagi með þeim
sveigjanleika sem hér er á vinnumarkaði. Það hefur
ekki oröið meiri uppgangur i neinu öðm landi,
hvorki í efnahagslegu né launalegu tilliti eða hvað
varöar framgang kvenna. Mér virðist þetta vera enn
ein ferðin til fortíðar sem þama er verið að leggja
upp í.“
Þórarinn V. Þórarinsson i Degi 18. sept.