Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.1998, Side 15

MÁNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1998
15
Enn um aldamót
Fyrir hálfu öðru ári
hirti ég kjallaragrein
undir fyrirsögnunni
„Hvenær eru aldamót?"
og hélt því fram að
næsta öld byrjaði lsta
janúar árið 2001. Þar
komst ég meðal annars
svo að orði: „Ég hygg
að allir geti verið sam-
mála um að tugur endi
á 10 og tíu tugir á 100.
Þar með fer varla milli
mála að tuttugustu öld
lýkur með árinu 2000
og næsta öld hefst með
árinu 2001. Þetta skildu
forfeður okkar mæta-
vel, enda fognuðu þeir
siðustu aldamótum þeg-
ar árið 1901 gekk í
garð.“
Þessa niðurstöðu gat Þröstur
Sigtryggsson, fyrrum skipherra,
alls ekki fallist á. Sagði hann með-
al annars: „Mér var sagt í æsku að
ég hefði orðið eins árs þegar eitt
ár var liðið frá því ég fæddist.
Mamma var með þetta upp á mín-
útu. Eins var ég talinn tiu ára þeg-
ar tiu ár voru liðin frá sama
augnabliki. Þá var í heilt ár búið
að segja í samtölum við gesti að ég
væri ýmist 9 ára eða á 10. ári. [...]
Og eftir nokkrar vangaveltur
komst ég að þeirri niðurstöðu að
ég hljóti að hafa verið 0 ára á þvi
andartaki sem ég fæddist og á
fyrsta ári allt næsta ár.“
Síðan segir Þröstur skemmti-
lega frá ýmsum tilraunum, sem
hann gerði til að fá ásættanlega
niðurstöðu og fékk ævinlega sömu
útkomu: Ef miðað er við að Krist-
ur hafi fæðst á fyrsta degi ársins 1,
þá eru liðin 2000 ár frá fæðingu
hans fyrsta dag ársins 2000. Þess-
ari niðurstöðu virðist vera erfitt
að hnekkja. Samt stangast hún
óþyrmilega á við þá stærðffæði-
legu staðreynd að tugur endar
jafnan á tíu og nýr tugur byrjar á
einum.
Kjallarinn
þessum orðum:
„Talan 10 á tommu-
stokki eða hitamæli
markar einn ákveð-
inn punkt, en árið
10 í tímatali tekur
yfir 12 mánaða
skeið. í timatali
ætti i raun réttri að
setja töluna 1 við
upphaf fyrsta árs,
en ekki þegar því er
lokið. Á 10 ára af-
mælisdegi er barn
að sönnu búið að
lifa áratug, en því
aðeins að fyrsta
árið komi ekki til
álita fyrr en því er
lokið. Eftir 10 ára
afmælið heldur það
áfram að vera 10
ára næstu 12 mánuði, enda er tal-
að um að það sé á ellefta ári. Þeg-
ar það verður 11 ára hefst fyrsta ár
i öðrum áratug."
Þvi má bæta við, að samkvæmt
almennri málvenju er engu líkara
en fyrsta æviárið falli út. Bam er
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
Vandleyst gáta
í fyrrnefndri kjallaragrein
reyndi ég að leysa vandann með
Fjöldi nýfæddra á fæðingardeild Landspítalans, 0 ára og allt næsta árið. - Eða hvað?
ekki talið vera eins árs næstu 12
mánuði meðan það er í raun að
fylla útí annað árið.
Tíðindi frá Washington
En nú hafa þau tíðindi orðið, að
á vefsíðu Hvíta hússins í Was-
hington birtist svohljóðandi til-
kynning: „Samkvæmt stjörnuat-
hugunarstöð handaríska flotans,
þess aðila sem fylgist með tíman-
um í Bandaríkjunum, eru lok ann-
ars árþúsunds, það er að segja
20stu aldar, og upphaf þriðja ár-
þúsunds, eða 21stu aldar, þann
lsta janúar 2001. Þessi dagsetning
er grundvölluð á almanaki, sem
gefið var út í Róm á því herrans
ári 526, sem nú er viðurkennt um
allan heim. Fremuren byrja á ár-
inu 0 byrjar almanakið á 1 lsta
janúar árið 1 (eitt). Þarafleiðandi
hefst nýtt árþúsund ekki opinber-
lega fyrr en lsta janúar 2001. Þrátt
fyrir þessa stað-
reynd er mikið af
hátíðahöldum,
sem ráðgerð eru,
stílað uppá 31sta
desember 1999,
þegar ártalið
breytist í 2000.“
Eins og ég tók
fram í fyrr-
nefndri grein eru
bæði árin, 2000 og
20001, aldamóta-
ár. Aldamót verða þegar þau koma
saman. Hinsvegar eru árið 2000 af-
mælisár kristintöku á íslandi og
heilagt ár í kaþólskum sið, auk
þess sem það býr fyrir einhverjum
óskilgreindum töfrum, sem þarf-
laust er að virða að vettugi.
Sigurður A. Magnússon
„Ef miðað er við að Kristur hafi
fæðst á fyrsta degi ársins 1, þá
eru liðin 2000 ár frá fæðingu
hans fyrsta dag ársins 2000.
Þessari miðurstöðu virðist vera
erfítt að hnekkja. “
Nú er nóg komið
Forsætisráðherra hefur lýst sig
fylgjandi að íslensk erfðagreining
fái einkaleyfi á gagnagrunninum.
Þessi afstaða ráðherra er með ólík-
indum. Að einoka miðlægan
gagnagrunn yfir heilsufarsupplýs-
ingar íslendinga fyrir bandaríska
fjárfesta (deCode) og forstjórann,
Kára Stefánsson, sem er banda-
rískur rikisborgari. Og að tala um
enn frekari fjármögnun frá sviss-
neska fyrirtækinu Hoffman La
Roche eftir samþykkt frumvarps-
ins um gagnagrunninn á haust-
dögum Alþingis. Trygging hinna
bandarísku fjárfesta fyrir lánveit-
ingunni er væntanlega að einka-
leyfi fáist á íslenska gagnagrunn-
inum og sölu hans til er-
lendra lyfjaframleiðenda. -
Með öðrum orðum, banda-
riskir fjárfestar ætla að
gera heilsufars- og ætt-
fræðiupplýsingar íslend-
inga að söluvöru um víða
veröld.
Ofríki og yfirgangur
Samkvæmt 27. gr. tölvu-
laga er kerfisbundin söfn-
im og skráning persónu-
upplýsinga hér á landi til
geymslu eða úrvinnslu er-
lendis óheimil. Þessi gjörningur
gengur líka í berhögg við alla
læknisfræðilega siðfræði og brot á
siðferðisreglum er varðar trúnað
lækna við sjúklinga, að ekki sé
minnst á siðferði handhafa löggjaf-
arvaldsins. Hér virðist auðhyggja,
ofriki og yfirgangur ráða ferðinni.
Er það kannski ætlun viðkomandi
rannsóknaraðila á síðari stigum
að hinir erfðagreindu verði til-
raunadýr? Hvað verður þá um
hina margumtöluðu nafnleynd?
Sjúkrasaga hvers og eins er trún-
aðarmál hans sjálfs og viðkomandi
læknis, afnám nafna í gagna-
grunni breytir þar engu um.
Mómælum kröftuglega
Sá sem þetta ritar er meðmælt-
ur eðlilegum og lögmætum rann-
sóknum til framþróunar læknavís-
indum og vissulega er gagna-
grunnur stór þáttur þeirra verk-
efna. Einnig er jákvætt að hægt sé
að sameina sérfræðinga við þetta
verkefni og greiða þeim mann-
sæmandi laun. En fyrst og síðast
verða heilbrigðisyfirvöld að gæta
hagsmuna og réttinda íslendinga
sjálfra, það gera ekki erlendir fjár-
festar. Um meðferð gagnagrunns-
ins verða að gilda
skýr lög og afdráttar-
lausar reglur sem
m.a. útiloka einokun
einstaklinga eða fyr-
irtækja á notkun
hans.
Einokun eins og nú
stefhir í myndi m.a.
koma í veg fyrir að-
gang annarra vís-
indamanna að gagna-
grunninum. Þeir fjár-
munir sem þyrfti að
greiða íslenskri
erfðagreiningu, þ.e.
hinum bandarísku
fjárfestum deCode,
væru þeim of-
viða. Þannig
gæti gagna-
grunnurinn
beinlínis hamlað og stór-
skaðað sjálfstæðar rann-
sóknir læknavísindanna
hérlendis. - Oft er þörf en
nú er sannarlega nauðsyn
að þjóðin spymi við fótum
og mótmæli kröftuglega.
Alþjóðleg skiptimynt?
Fagleg varsla gagnagrunns-
ins ætti að vera í höndum
landlæknisembættisins, en stjórn-
sýslulega hjá heilbrigðisráðuneyt-
inu. Þannig verði öllum íslenskum
rannsóknaraðilum tryggður jafn
aðgangur aö gagnagrunninum.
Það virðist sem gagnagrunnur ís-
lenskrar erfðagreiningar eigi að
verða einhver alþjóð-
leg skiptimynt
deCode, Hoffman La
Roche og Kára.
Kannski er að rætast
sá gamli spádómur að
ísland verði nafli al-
heimsins. Enginn sá
þó fyrir að forsætis-
ráðherra, fulltrúi
frjálshyggjunnar á ís-
landi, og prófessorinn
Kári Stefánsson yrðu
boðberar slíkrar ein-
okunar. Það er vond
tilfinning ef heil-
brigðisráðherra, Ingi-
björg Pálmadóttir,
ætlar líka að tapa
andlitinu í þessu
máli og gerast
málsvari einokunar. í
þessu máli þarf víðtækan skilning
og yrkjandi störf á markmiðum
vísindanna í stað þröngrar hags-
munagæslu erlendra fjármagns-
eigenda. - Hætt er þó við að þeir
sem nú ætla sér að rífa völdin til
sín með yfirgangi og valdníðslu
muni gleyma þeirri gamalkunnu
staðreynd að þegar markinu er
náð hafa aðrir þeim líkir lært að-
ferðina og varpi ofríkismönnum
úr sessi.
Fátt er þó ógæfulegra en er
stjórnmálamenn gerast sjálfboða-
liðar erlendra auðhringa, og nú á
kostnað velferðarmála islensku
þjóðarinnar.
Kristján Pétursson
„Einokun eins og nú stefnir í
myndi m.a. koma í veg fyrir að-
gang annarra vísindamanna að
gagnagrunninum. Þeir fjármunir
sem þyrfti að greiða íslenskri
erfðagreiningu, þ.e. hinum banda-
rísku fjárfestum deCode, væru
þeim ofviða.u
Kjallarinn
Kristján
Pétursson
fyrrv. deildarstjóri
Með og
á móti
Á að fjölga sóknardögum
smábátasjómanna?
„Tragíkó-
medía" af
verstu gerö
„Það sér hver heilvita maður
að það að bjóða einhverju útgerð-
arformi, hvort það er smábátur
eða togari, upp
á að mega ein-
ungis stunda
atvinnurekstur
í niu daga yfir
árið er ekki
einu sinni
fyndið heldur
„tragíkomedía"
af verstu gerð.
Þeir sem láta
öllum illum lát-
um og telja að
það beri ekkert
að gera eru
handbendi stórfyrirtækja sem
láta sig engu skipta hvernig
mannlíf blómstrar í litlum
byggðum landsins eða hvernig
litlum atvinnufyrirtækjum í
sjávarútvegi vegnar. Ég vil
benda á að afli þessara smábáta
hefur haldið uppi lífi og byggð í
mörgum landshlutum og þeir að-
ilar sem ekkert vilja gera í þess-
um málum ættu i leiðinni að
gera tillögur um hvemig þeir
hyggjast þá bregðast við þeim
vanda sem brottfall þessara báta
skapar. Það er alveg ljóst að það
þarf að fjölga sóknardögum úr
niu i 40. Ég tel líka að þorskstofn-
inn, sem er aðallega sá fiskur
sem smábátasjómenn veiða, sé
vanmetinn."
Níu dagar
alveg nóg
„Fyrir tveimur eða þremur ár-
um fengu smábátaeigendur að
velja á milli sóknardaga og
þorskaflahámarks. Þar af leið-
andi vissu þeir nákvæmlega að
hverju þeir
gengu þegar
þeir völdu.
Þetta var sam-
komulag á
milli þeirra og
stjómvalda og
önnur hags-
munasamtök,
eins og LÍÚ og
þeirra báta
sem vora með
aflamörk, voru
algerlega á móti þessu því það
var gengið á aflamörk þessara
skipa. Þetta sýnir okkur að sókn-
arstýring er ónothæft stjórntæki
en það var það sem allir vissu
fyrir. Þessir menn hafa ijáifest i
voninni um að stjórnvöld létu
undan frekjunni í þeim eins og
margoft hefur gerst. Margir smá-
bátaeigendur hafa spilað á kerfið
í meira en áratug og það er kom-
inn tímí til að stoppa það og al-
þingismenn hætti að láta það
hafa áhrif á sig þótt þeir stundi
„lobbýismann" niður á Austur-
velli.
Níu sóknardagar er alveg nóg.
Þetta er nákvæmlega eins og
menn reiknuðu með að kerfið
myndi vinna og menn sam-
þykktu." -RR
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@centnun.is
Eiríkur Olafsson,
formaöur Útvegs-
mannafólags Aust-
fjaröa.
Arthur Boga-
son, formaður
Landssam-
bands smábáta-
eigenda.