Dagblaðið Vísir - DV - 23.09.1998, Side 10

enning
MIÐVIKUDAGUR 23. SEPTEMBER 1998 DV
»Í'

Ævintýri
með undirtónum
Bræðurnir Ljónshjarta á hættuslóðum í Þyrnirósardal hjá Matthíasi afa. DV-mynd Teitur
Sjaldgæf reynsla er að sjá sama
leikritið tvisvar sinnum á tveimur
dögum með ólíkum aðalleikurum en
það gerðist um síðustu helgi í Þjóð-
leikhúsinu. Hilmir Snær Guðnason
og Grimur Helgi Gíslason léku bræð-
uma Ljónshjarta á framsýningu sem
Auður Eydal fjallaði um í DV á
mánudag, en Atli Rafn Sigurðarson
og Sveinn Orri Bragason léku þá á
annarri sýningu.
Ungu leikaramir voru mjög sam-
bærilegir í hlutverki Karls Lejon sem
kallaður er Snúður. Báðir eru eðlileg-
ir á sviðinu og skemmtilegir í fram-
komu, leika af innlifun og sýna vel
muninn á Karli sem hóstandi dreng í
rúminu í mannheimum og sprækum
strák í ævintýralandinu.
Munurinn var meiri á fullorðnu
strákunum sem leika Jónatan og ólik
túlkun þeirra gefur tækifæri til að
fialla um ólíkar hliðar verksins.
Bróðir minn Ljónshjarta er djúpt
og flókið skáldverk og raunar merki-
legt hve mörgum þáttum er haldið til
skila í leikgerðinni og sýningunni.
Þetta ævintýri um baráttu ills og
góðs gerist í ævintýralandinu, hand-
an stjarnanna, og segir frá tveim
bræðrum, öðrum stórum og hugrökk-
um, hinum litlum og smeykum, sem
saman vinna sigur á hinu illa. En ekki þarf
lengi að lesa eða horfa áður en ljóst verður
að þetta er afar pólitískt ævintýri sem hefur
gerst mitt á meðal okkar á þessari öld. í
Nangijala era tveir dalir, Kirsuberjadalur
þar sem hamingjan býr og Þymirósardalur
sem skuggi kúgunar grúfir yfir. Kringum
Þymirósardal hefur harðstjórinn reist múr
og undir múrinn hafa verið grafin göng ...
ekki þarf meira til að við sem eldri erum
Leiklisl
Silja Aðalsteinsdóttir
hugsum til Austur-Evrópu, einkum Þýska-
lands. Það virtust ekki miklar líkur til þess
að harðstjórum í þeim heimshluta yrði
steypt árið 1973 þegar bókin kom fyrst út, en
í sögunni brýnir Astrid Lindgren ungt fólk
til dáða og varar það við að sofna á verðin-
um í allsnægtunum heima fyrir.
í þessu pólitíska verki lék Atli Rafn á
annarri sýningu. Jónatan hans var hugrakki
æskumaðurinn lifandi kominn, djarfmann-
legur, snöggur í hreyfingum og ákveðinn.
Tilfinningasemi var honum fjarri; hann er
hetjan og baráttumaðurinn.
En undir yfirborðinu er þetta saga um
mikla þjáningu og mikla ást. í sögubyrjun
bjargar Jónatan Lejon litla bróður sínum úr
eldsvoða og ferst sjálfur. Lifið verður Karli
litla óbærilegt eftir það, hann getur ekki um
annað hugsað en bróður sinn og smám sam-
an stækkar Jónatan og verður goðum líkur
í huga hans. Jónatan Lejon verður Jónatan
Ljónshjarta og Karl býr til aðstæður í huga
sér, býr til ævintýralandið Nangijala, þar
sem fórnardauði Jónatans verður ekki til
einskis - það er að segja eingöngu til að
bjarga einskisverðum strák með snúna fæt-
ur sem er dauðvona hvort sem er. Karl ger-
ir Jónatan að frelsishetju sem fórnar lífi
sínu fyrir heila þjóð - sem þó er ekki hans
þjóð. Fóm hans er algerlega laus við
sjálfselsku og Jónatan verður ekki aðeins
hetja heldur heilagur maður.
Þessa dýpt í verkinu opnaði Hilmir Snær
á framsýningu. Hann túlkaði af einstakri
snilld þann Jónatan Ljónshjarta sem er
hvergi til nema í hugarheimi Karls, upphaf-
inn tákngerving hins góða og göfuga, hold-
gerða ást, heita og allt um vefjandi.
Bróðir minn Ljónshjarta er afskaplega fal-
leg sýning og skemmtileg, en þau orð ná
skammt til að lýsa henni í raun og vera.
S tozznm í vatnsglasi
Borís Guslitser píanóleikari hélt tónleika
í Gerðarsafni síðastliðið fimmtudagskvöld.
Á efnisskránni voru þekktar perlur tónbók-
menntanna. Guslitser hefur hlotið ýmsar al-
þjóðlegar viðurkenningar fyrir leik sinn.
Þar á meðal sigraði hann í Liszt Bartok-pí-
anókeppninni árið 1976 og hefur spilað með
þekktum hljómsveitarstjóram, eins og Zu-
bin Mehta.
Sigurvegari í alþjóðlegri keppni þarf auð-
vitað að búa yfir yfirburðaleikni og strax í
upphafi sónötu Beethovens, sem er opus 57
og titluð Appasionata (sem þýðir „ástríðu-
þrangin"), heyrði maður að Guslitser hefur
ekki mikið fyrir spilamennskunni.
Appasionata er ein erfiðasta sónata Beet-
hovens og Guslitser hristi hana að mestu
fram úr erminni. Ekki er þó nóg að geta
hreyft fingur og handleggi með ofúrhraða,
þama er allt litróf tilfinninganna, enda átti
Tónlist
Jónas Sen
Beethoven i miklu sálarstríði er hann orti
þetta magnaða skáldverk. Því miður komst
tónlist hans ekki á flug í þetta sinn,
Appasionata var of fyrirsjáanleg og úthugs-
uð og átökin sem þar eiga sér stað voru ýkt
og ósannfærandi. Guslitser lék temað í öðr-
um kaflanum og B-stef fyrsta kaflans hlut-
laust og allt að því flatneskjulega en barði
slaghörpuna þéttingsfast þess á milli og
voru það engin vettlingatök. Þessar gífur-
legu en litlausu andstæður ollu því að
manni datt eiginlega í hug hetjur gömlu
spagettívestranna sem höfðu bara tvö svip-
brigði - þeir voru ýmist reiðir eða ekki reið-
ir. Einhvem veginn þannig var Beethoven
Guslitsers og má nærri geta að svona ein-
hæf túlkun varð þreytandi til lengdar.
Næst á dagskrá var Andante Spianato og
Grande Polonaise Brillante eftir Chopin,
eitt verk í tveimur ólíkum þáttum. Hinn
fyrri er ósköp hugljúft næturljóð en hinn
síðari kraftmikil pólónesa. Chopin samdi
þetta verk snemma á ferli sínum og það er
ekki merkileg tónsmíð. Hún hljómar því að-
eins vel að hún sé afburðavel leikin en sú
Borís Guslitser - mikil tækni, engin tilfinn-
ing. DV-mynd Teitur
var ekki raunin á þessum tónleikum.
Guslitser spilaði fyrri hlutann óskaplega
dauflega en pólónesan var á hinn bóginn
svo óróleg að maður velti því fyrir sér hvort
Guslitser hefði nokkurn tímann átt takt-
mæli. í þokkabót vora öll hlaupin og hröðu
skalamir, sem eiga að virka sem nokkurs
konar skraut, illa spilaðir og drukknuðu
hvort eð er í ærandi gný. En kannski var
Guslitser einmitt að reyna að koma list-
rænu sjónarmiði til skila, þ.e.a.s. að þetta
verk Chopins sé svo lélegt að best sé að gefa
því bara langt nef og spila það illa.
Síðastar á efnisskránni vora tvær ung-
verskar rapsódíur, nr. 11 og 12, og Mefistó-
valsinn eftir Liszt. Mefistóvalsinn dregur
nafn sitt af Mefistófelesi, Kölska gamla í
sögunni um Faust, og er tónlistin hinn
magnaðasti djöfulgangur. Guslitser var hér
við sama heygarðshomið, þó stundum
sýndi hann glæsileg tilþrif. Best var trúlega
tólfta rapsódían en þar var túlkunin sæmi-
lega blátt áfram. Mefistóvalsinn var einnig
tæknilega góður en lætin einum of yfir-
þyrmandi. Það vantaði alla stígandi, alla
spennu - hápunkturinn var strax í upphafi
og hvert var þá hægt að fara? Hvergi var sú
dulúð og draugagangur sem Liszt orti um og
eiginlega fannst manni maður vera kominn
á dauðarokkstónleika, slíkur var gaura-
gangurinn.
Þetta voru vondir tónleikar - það er alltaf
leiðinlegt að verða vitni að því þegar lista-
maður getur ekki gleymt sjálfum sér yfir
fegurð tónlistarinnar eina einustu mínútu
og reynir þess i stað að skapa stemningu
með ómerkilegum fingrafimleikum. Svoleið-
is spilamennska er ekkert annað en storm-
ur í vatnsglasi sem maður reynir að gleyma
sem fyrst.
ÍLykillinn að Njálu
Njála hefur verið bók bóka í endumýjuðum
skilningi hin síðari ár eins og áhugamönnum um
y bókmenntir er fullkunnugt um. Jón Böðvarsson
hefur smalað þúsundum á Njáluslóðir og Njálu-
f námskeið og í vor sem leið hitti hann á fjölsótt-
um fundum í Listaklúbbi
' Leikhúskjallarans annan
■ Njálusérfræðing, Kristján
; Jóhann Jónsson, og glimdu
r þeir af miklum þokka um
S skilning sinn á persónum og
i í atburðum sögunnar.
Nú hefur Vaka-Helgafell
; gefið út bókina Lykillinn að
Njálu eftir Kristján Jóhann
þar sem hann gerir ítarlega
; grein fyrir sögunni og hug-
myndum sínum um hana.
p Þó að bókin sé fyrst og
| fremst skrifuð með nýja lesendur I huga geta
i: þjálfaðir lesendur Njálu fundið margt þar til að
É hugsa um og jafnvel rífast um, meðal annars nið-
urstöðu Kristjáns í bókarlok sem er til dæmis
I andstæð niðurstöðu Vésteins Ólasonar prófess-
Íors í bók hans Samræður við söguöld sem kom
út síðastliðið vor.
j Kristján fléttar saman greiningu sinni og túlk-
unum annarra á sögunni, jafnt lærðra sem leik-
ra. Hann skiptir sögunni upp í ákveðna lestrará-
fanga til að auðvelda umfiöllun, enda er Kristján
t þaulvanur kennari.
Bókin er gefin út bæði innbundin og í kilju.
Söng-leikir í Kaffileikhúsinu
Á fimmtudagskvöldið kl. 21 efna Ingveldur Ýr
Jónsdóttir söngkona og Gerrit Schuil píanóleik-
ari til dagskrár í Kaffileikhúsinu í Hlaðvarpan-
um undir yfirskriftinni
Söng-leikir. Þar bregða
þau á leik og flytja sívin-
sæl lög úr söngleikjum,
kvikmyndum og íslensk-
um leikritum, meðal ann-
ars úr Ofvitanum, Silfur-
tunglinu og Húsi skálds-
ins. Þau flytja einnig
syrpu af lögum eftir af-
mælisbarnið George Gers-
hwin, Kurt Weil og fleiri
söngleikjahöfunda.
Ingveldur Ýr og Gerrit eru bæði kunn af verk-
um sínum og vakti þessi dagskrá mikla athygli
og ánægju þegar hún var frumflutt í sumar sem
leið.
Berrössuð á tánum
Undanfarna daga hafa menn tekið eftir nýstár-
legum barnasöngvum á útvarpsstöðvunum - um
Krúsilíus, Snigilinn, Argintætu og Strákinn sem
fauk út í veður og vind. Þeir
eru af nýrri plötu sem heitir
Berrössuð á tánum þar sem
Anna Pálina Ámadóttir og
Aðalsteinn Ásberg Sigurðs-
son flytja eigið efni. Böm
hafa beðiö þessarar plötu
með eftirvæntingu því þar
era lög, ljóð og sögur sem
höfundar hafa flutt á leik-
skólum víða um land síðastliðin
þrjú ár við miklar vinsældir.
Efnið er einkum ætlað bömum frá tveggja ára
til átta ára og fiallar um eitt og annað sem þau
brjóta heilann um - dýrin, veðrið og hvað rétt er
og hvað rangt.
Meö Önnu Pálínu og Aðalsteini leika hljóð-
færaleikararnir Gunnar Gunnarsson, Gunnar
Hrafnsson og Pétur Grétarsson en textahefti er
myndskreytt af Sigrúnu Eldjám.
Dimma gefur geislaplötuna út.
Ljóð Lorca
Gitarinn og fleiri ljóð heitir lítið kver með
: ljóðum spænska skáldsins Federico Garcia Lorca
; í þýðingu Hallbergs Hallmundssonar.
Lorca hefur verið ágætlega sinnt af íslenskum
þýðendum á undanfómum árum. Eitt leikrit
hans var á sviði bæði á Akureyri og í Reykjavík
É sama árið og margir hafa spreytt sig á ljóðum
: hans. í þessari nýju bók era 26 ljóð sem Hallberg
hefur valið úr hálfri tylft bóka og spanna mest-
allan útgáfuferil skáldsins allt frá 1921 og þar til
: böðlar myrtu hann árið 1936.
Kverið er til að byija með einungis selt í bóka-
búðum Máls og menningar og þar er einnig hægt
að kaupa fyrri bók í þessum flokki ljóðaþýðinga,
Blávind og fleiri ljóð eftir pakistanska skáldið
j Daud Kamal sem kom út í fyrra. Útgefandi er
Brú.
, -----------------------------------
Umsjon
Silja Aðalsteinsdóttír