Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.1998, Qupperneq 18

í síðasta Fókus-blaði voru birt-
ar niðurstöður úr hlustendakönn-
un Félagsvísindadeildar um út-
varpshlustun landsmanna. Það
var heldur dapurleg lesning. Stað-
reyndirnar voru bomar á borö,
það var kalt borð. Menn höfðu í
raun ekki gert sér grein fyrir þvi
hve fáir em að hlusta, menn voru
svo bissý að mala út í loftið. Þetta
var sjokk. Fólk leggur líf sitt og
metnað í að halda úti þáttum fyr-
ir 0-300 manns.
„Þetta er rugl,“ sagði
einn frjáls útvarpsfugl á
förnum vegi í vikunni,
„ég er allavega alltaf
með einn, mamma
hlustar alltaf."
Mamma hlustar alltaf.
Er þetta ekki framtíð-
in? Hver maður með
sína eigin stöð, heldur
úti fjölbreyttri og
metnaðarfullri dagskrá
fyrir... sína nánustu. „Og við skul-
um þá opna fyrir símann...“ og
mamma hringir. Flestar hinna
frjálsu útvarpsstöðva eru með
0-300 dygga hlustendur að sínum
dagskrárliðum. Já, hér glottum
vér ljóðskáldin. Þetta er eins og
meðalsala á ljóðabók. 0-300
manns. Og svo er ljóðið sakað um
að vera komið útí horn í þessu
þjóðfélagi þar sem útvarpsfrelsið
á að ráða lögum og ríkjum, á að
hafa tekið yfir hylli almennings.
0-300 manns. Duglegur GSM-eig-
andi gæti náð því að tala til jafn
margra einstaklinga á einum
degi. Er það kannski framtíðin?
Hver og einn með sitt eigið út-
varpsprógramm á símsvaranum
og vinimir hringja inn og hlusta.
Segja svo „góðuuur" næst þegar
þeir hittast.
En kannski er þessi hugsun
bara úrelt, þessi hugsun að fjöl-
miðlar séu „að reyna að ná til
fólksins". Kannski er hlutverk
fjölmiðlanna miklu fremur „að
dreifa athygli fólksins", að brjóta
niður daginn fyrir því, að gera líf-
ið sífellt flóknara.
Rithöfundurinn tekur vissulega
eftir þessari þróun. Sjálfur hef ég
gefið út bækur með nokkuð reglu-
legu milllibili síðan árið 1990. Til
kynningar á „HELLU“, minni
fyrstu skáldsögu, var tekið við
mig viðtal í Helgarblað Þjóðvilj-
ans og svo man ég ekki meir.
Kannski smáspjall á Rás Tvö.
Enginn upplestur, ekkert.
Næst gaf ég út bók árið
1994. Þá var tími upp-
lestranna genginn í
garð. Tími hinna
stóru upplestra. 140
manns á Vopnafirði,
álíka margir á Akur-
eyri og svo aðeins
færri á Sólon. (3 stk.)
Viðtöl í blöð og á
Bylgjunni, Rás Eitt
og Tvö. Þegar næsta bók kom
út, árið 1996, var mnnið upp skeið
hinna þúsund upplestra. Á hinum
þúsund kaffihúsum landsins. I tvo
mánuði gerði maður lítið annað
en að lesa upp, fyrir 16 manns 1
hvert skipti. Þjóðfélagið var allt
að brotna upp í smærri og smærri
einingar. Maður mátti skeiða í
viðtöl á 12 fjölmiðlum ef bókin
átti ekki að dmkkna í flóðinu eft-
ir nokkra brotsjói sem hún fékk á
sig frá gagnrýnendum. Nú, árið
1998, eru útvarpsþættimir orðnir
136, hver um sig með 142 hlust-
endur, á upplestrana á lands-
byggðinni mæta ef vel er, 5
manns, og svo bætist Netið við,
maður þarf líka að lesa upp á Net-
inu, þó þar sé líklega enginn að
hlusta. Kannski einn einmana
listnemi í San Sebastian á Spáni,
hver veit? Þetta er allt einhvem-
veginn bara út 1 loftið.
í þeim rituðum orðum hringir
siminn.
„Já, Valur Ingólfsson heiti ég,
og hringi frá útvarpsstöðinni
Spjall FM, í Mosfellsbæ. Ég er
hérna með þátt á þriðjudagskvöld-
um sem heitir „Inn um annað og
út um hitt“, ert þú ekki með bók
um jólin?...“ Og maður skeiðar
upp í Mosfellsbæ og spjallar um
bókina og les upp fyrir 0-30
manns. í raun hefði maður getað
sparað sér sporin og tekið
random-val úr símaskránni og
hringt í 15 manns og lesið upp fyr-
ir þá. Síminn er að verða öflugasti
fjölmiðillinn. Á hraðri leið okka
inn í Samfélag Þjóöanna er ís-
lenska samfélagskrílið smám
saman að taka á sig fullkomna
mynd milljónaþjóðfélags, í mínía-
túr-mynd. Bráðum verða útvarps-
stöðvarnar í Reykjavík orðnar
jafnmargar og rásirnar í New
York. Bráðum verða jafnmargir í
„Stéttarfélagi þáttagerðarmanna"
og i „Stéttarfélagi rafvirkja“.
Bráðum verður útvarpsrekstur
undirstöðuatvinnuvegur þjóðar-
innar. Útgerð og útvarp. Sá guli
og Sá guggni.
Á mánudegi klukkan hálf sex
geng ég í svarta regni yfir Ing-
ólfstorg að lokinni ljósmynda-
töku fyrir væntanlegan bar-
upplestur, framhjá Fínum miðli
(17 útvarpsstöðvum í gamla Morg-
unblaðshúsinu), framhjá malandi
leigubíl í stæði, útum gluggann
hljómar Matthildur eða Létt Fm
eöa einhver önnur mér ókunn út-
varpsstöö. Á Hlöllabátum eru
menn greinilega með sína eigin
stöð.
Þar sem bókabúð Snæbjörns
var er nú rekinn bar, aldrei var
ég þar, úr öðrum bíl hljómar
Ævar Örn á Rás Tvö og manni
léttir ögn að kannast þó allavega
við röddina. Fyrir framan Gauk á
Stöng rekst ég á ljósmyndara DV
sem ég kannast við. Hann er á
leið á neyðarfund í Ráðhúsinu
útaf útsvarshækkun R-listans. Við
spjöllum mjög stutt og hann segir
að lokum „en ert þú ekki með bók
um jólin?“ Ég minni hann kurt-
eislega á ljósmyndina sem hann
tók af mér fyrir helgi, fyrir viðtal
í TILEFNI NÝJU BÓKARINNAR
sem birtist í Helgarblaði DV um
síðustu helgi. „Já alveg rétt,“ seg-
ir hann, „var það útaf bókinni?"
Já já. Fjölmiðlarnir vita sjálfir
ekki lengur um hvað þeir eru að
fjalla. Ef þeir hlusta ekki á sjálfan
sig, hvemig geta þeir þá ætlast til
þess að aðrir geri það?
„Já nei nei, ég skoða bara
myndirnar..." segir ljósmyndari
DV og hleypur útí Ráðhús.
Ég stend eftir og horfi á milljón-
ir regndropa falla á Tryggvagöt-
una, sé þá glitra í skammdegis-
ljósum bílcmna. Þjóðfélagið hefur
brotnað í milljón dropa, hver og
einn þeirra er heill heimur, í
hverjum og einum þeirra er ein
útvarpsstöð, aö baki hverjum og
einum rigningardropa eru 0-300
hlustendur.
Ég smeygi mér
inn á Ccifé Amsterdam og fæ mér
einn lítinn bjór til þess að láta
mér líða smá stund eins og ég sé í
útlöndum. Hér inni er ró og frið-
ur. Hér inni eru engir fjölmiðlar
(ég lýg því, á skjánum í hominu
er Snorri Sturluson að fara yfir
„ítölsku mörkin" á Sýn). Hér inni
em aðeins ég og fjórir aðrir ein-
staklingar, þetta er svona eins og
meðalstór hlustendahópur að út-
varpsþætti.
Þegar heim kemur hringir sím-
inn:
„Já, Þorsteinn Hreggviðsson
heiti ég og er að hringja hérna frá
vikublaðinu Eyrbekkingi í Ár-
borg (Árborg! Já þetta er rétta
leiðin, skíra staðina uppá nýtt svo
manni líði eins og maður búi í
milljónasamfélagi). Þannig er mál
með vexti að við erum með Vef-
síðu hér á blaðinu og á hverjum
laugardegi emm við með upplest-
ur úr nýjum bókum á Vefsíðunni
sem virkar líka eins og bóksala,
fólk getur keypt bækumar um
leið og það hlustar á þær, værir
þú nokkuð til...?“
Ég hugsa mig aðeins um áður
en ég spyr:
„Hvað heldurðu að séu margir
að hlusta þarna hjá ykkur?“
„Viö höfum verið að fá mjög
góð viðbrögð á þetta hjá okkur.
Það em nú þegar farnar út tvær
bækur og um síðustu helgi vorum
við með 3 heimsóknir á Vefsíð-
una...“
Já. Ekki svo slæmt. Hvort er
annars meira; 3 eða 0-300? Spurn-
ing.
Allt í einu fer maður bara næst-
um því að sakna gamla tímans.
Maður veit þó hversu ömurlegt
það er. Gamla Gufu-nostalgían
hefur alltaf farið í taugarnar á
manni. En það var eitthvað fallegt
við gamla tímann með sínum fjór-
um fjölmiðlum og allir lásu þá
alla. Hvað þurfti Gunnar Gunn-
arsson að fara í mörg viðtöl og
hvað þurfti hann að lesa oft upp
til að „ná sæmilega góðri kynn-
ingu“ á Fjallkirkjunni?
„Þú ert að hlusta á Byl FM,
þetta er Máni Magnússon með
þáttinn „Vind um eyru þjóta“ og
hérna á eftir eigum við von á
Halldóri Kiljan Laxness sem ætlar
að segja okkur frá nýju bókinni
sinni, „Þú vindviður hreini“... af-
sakið „Þú vínviður hreini“ heitir
hún víst, en fyrst skulum við fá
nýja lagið með Whitney Houston
og Mariuh Carey...“
Fjölmiðlarnir eru búnir að mis-
mæla sig svo oft og rugla stöfum
að nafn þeirra er orðið að Mjöl-
fiðlurum. Þeir hafa malað þjóðfé-
lagið mjölinu smærra og fiðla nú
hver í sínu horni. Þeir sarga á
fiðlur sínar mjöl í eyru okkar.
PS. Ef ég man rétt er útúrsnún-
ingurinn „Mjölfiölarar" kominn
frá Ijóöskáldinu ísak Haróarsyni.
Hallgrímur Helgason
f Ó k U S 4. desember 1998