Dagblaðið Vísir - DV - 08.01.1999, Qupperneq 22

« I Tákn tuttugustu aldar - I. hluti
eða o
yslunnar
Islenskt vatn er það sem gerir Island að yfir-
burðalandi í alþjóðasamfélaginu og við eigum
að nota þetta vatn meira en við gerum. Ekki
endilega að virkja hverja sprænu heldur
drekka það kalt úr krananum og liggja í þvl
sjóðandi heitu í pottunum. Hvaða vitleysa er
þetta að svolgra í sig heilu tonnin af rotvarnar-
ropvatni og sykurgosi þegar I krönunum leyn-
ist þetta yfirlætislausa sælgæti? íslendingar
hafa hér algjört forskot á milljónaþjóðirnar
sem verða að kaupa nothæft vatn dýrum dóm-
um í plastflöskum. Svo eru það sundlaugarn-
ar, hver annarri betri. Vesturbæjarlaugin,
Sundhöllin og Laugardalslaugin hafa hver sinn
sjarma, svo ekki sé minnst á Árbæjarlaugina
sem slær hinum við I fjölbreytileika og ótæm-
andi vatnstengdum möguleikum. Eftir frisk-
andi sundsprett á að liggja í heitum potti sem
sundlaugarstarfsmenn hafa mismunandi
v heita okkur til hægðarauka. Að liggja í heita
pottinum er guðdómleg nautn. Að hlusta á
gamla fólkið röfla um daginn og veginn, gjóa
augunum á ungt fólk í sundfötum, láta vatnið
umlykja sig, tæma hugann og fá nýjar hug-
myndir. Ekki veitir af, nú í eftir-jóla tómleikan-
um. Hvað er betra en aö fara I sund og drekka
kalt vatn? Ekki neitt.
ú r f ó k u s
Mjólk. Er mjólk góð á bragðið? Er það virki-
lega? Mjólk út á morgunkorn og mjólk með
súkkulaði er góðra gjalda verð, en mjólk ein
rrog sér? Nei takk. Nú er Mjólkursamsalan I
Reykjavík farin að bjóða upp á gamaldags
fernur með stút, sem eiga að opnast fram
með einu handtaki, þó það sé sjaldnast raun-
in. Hvaða ofurgaldragrip nota mennirnir eigin-
lega til að líma stútinn aftur? Maður reynir öll
brögð til að ná honum fram, gripur hranalega
I fernuna eða fer mjúkum höndum um stútinn.
Öll brögð klikka. Maður situr eftir með rifna
totu og sér ekki annan
kost í stöðunni en
að reyna hinn end-
ann, en þar fer auð-
vitað allt á sama
veg og fyrr en varir
er mjólkin farin út
um allt eldhúsborð.
Halda mjólkurfræð-
ingarnir virkilega að
maður nenni að
. standa I þessu
* ströggli í morgunsár-
ið? Fókus mælir með
því að annað hvort
verði notað minna llm til að~
loka þessu galdraverki, eða galdragrip-’
inu sem stúturinn er límdur aftur með, verði
skipt út fýrir kraftminna lími. Það er nefnilega
ömurlegt að þurfa að fá hvíðahnút I magann I
hvert sinn sem opna á mjólkurfernu. Það er
ólíkleglegt að aðrir en Nóbelsverðlaunahafar I
föndri geti klakklaust opnað þá sadlsku fernu
sem tók við af gömlu fernunum. Sú ferna var
reyndar ekki góð heldur - maður varð oftast að
rífa þann stút upp með tönnunum - en sú
nýja/gamla er breyting til verri vegar. Hvernig
stendur á að á gervihnattaröld er ekki hægt
að opna mjólkurfernu án þess að fá vægt
taugaáfall I leiðinni?
Coca Cola er tuttugasta öldin.
Það óx með öldinni og sigraði
hana. í upphafi aldarinnar lærði
fólk að drekka kók í neyð, ýmist
gegn magakvillum eða sálarslapp-
elsi. í lok hennar drekkur fólk
kók hvenær sem er, hvort sem
það er þyrst eða ekki. Framleið-
endur kóksins - sem líklega er
réttara að kalla eigendur vöru-
merkisins því framleiðslan skipt-
ir í raun engu máli - eru frum-
kvöðlar í auglýsingamennsku.
Kók var fyrsta varan sem var í
raun auglýst ofan í hvert manns-
bam á öldinni. Eftir kók þýðir í
raun ekki að framleiða nokkra
vöru - hversu lífsnauðsynleg sem
hún annars kann að vera - án
þess að auglýsa hana, auglýsa
hana meira og auglýsa hana enn
meira. Kók breytti atvinnulifi
tuttugustu aldar úr framleiðslu-
ferli í markaðssókn. í lok aldar-
innar er vara metin eftir ímynd
hennar en hvorki gæðum né
verði. Fólk er til í að kaupa
ímynd vöm á okurverði og án
þess að þurfa á vörunni að
halda. Coca Cola er tuttugasta
öldin.
Frá skottulækningum
til heimsyfirráða
Og Coca Cola hefur ferðast
með öldinni. í upphafi spratt
það úr heimi skottulækninga.
Þær tilheyrðu síðustu öld, voru
hluti þess þegar kapítalisminn
var að fóta sig, ryðja sér til
rúms. Hluti skottulækninganna
breyttist á þessari öld í ráðsett
lyfjafyrirtæki - handhafa heil-
brigðis og eilífs lífs - hluti varð
að megrunariðnaðinum og hluti
að Coca Cola.
Fljótlega varð kók tákn nútím-
ans, frjálslegs fólks sem leyfði
sér hvað sem er sem fyrri kyn-
slóðum var bannað - að rísa upp
frá verki og fá sér kók, að kalla
krakkana inn frá leik og bjóða
þeim upp á kók, að fara á rúnt-
inn og fá sér kók. Þegar Ómar
Ragnarsson fann frummanninn
stríðsins. Þegar sú frétt barst
hingað upp á ísland að trúnaðar-
maður verkalýðsfélags hefði fund-
ist dauður í geymum kókverk-
smiðju í Mexíkó varð það mörg-
um endaleg staðfesting á að kók
og óheftur kapítalismi væm óað-
skiljanleg fyrirbrigði.
í dag er kók tákn sigur mark-
aðshagkerfisins. Eftir að komm-
únisminn hrundi drottnar kók
eitt yfir heimsbyggðinni allri.
Coca Cola er sigurvegari tuttug-
ustu aldarinnar.
Stærri flöskur
- aukin neysla
Coca Cola er tákn tuttugustu
aldarinnar. Og þrátt fyrir alla þá
þekkingu sem hlaðist hefur upp á
öldinni, allar upplýsingarnar og
þrátt fyrir öll tólin og tækin þá er
■ Einkaneysla (100=1990)
Fjölskyldustærðir
j Einstaklingsstærðir
175
1942 til 1997
Hér má sjá samhengið á milli Coca Cola og einkaneyslu á íslandi. Fremri stöplarn-
ir sýna það magn sem tappað er á flöskur sem þykja hæfilegt magn fyrir einstak-
ling að innbyrða. Aftari stöplarnir sýna fjölskyldupakkningar Coca Cola. Línuritið
sýnir sfðan hvernig einkaneyslan hefur vaxið sífellt frá stríðslokum. Eins og sjá má
er beint samhengi á milli stöplanna og línunnar. Eftir því sem einkaneyslan vex því
stærri verða kókflöskurnar. Eða öfugt. Kókflöskurnar stækka og drífa þar með
Gísla á Uppsölum bauð hann hon-
um upp á kók. Gísla fannst viss-
ara að blanda það til helminga
með vatni, hann vildi taka fetið
inn í nútímann. Stuttu síðar var
hann kominn með rafmagn, sjón-
varpstæki og ísskáp og drakk kók-
ið óblandað.
En kók varð líka tákn um amer-
íkaniseringu veraldarinnar eða
það sem rétttrúaðir marxistar
kölluðu heimsvaldastefnu. Kók
varð því eitt af lykiltáknum kalda
áfram neysluna.
tuttugasta öldin fyrst og fremst
öld neyslunnar. Þekkingin og
tæknin hefur verið beisluð til að
auka neysluna. Frá stríðslokum
hafa íslendingar þannig tvöfaldað
einkaneysluna. Það sem var álitið
óþarfi i stríðinu er lífsnauðsyn í
dag. Og eins og kók hefur verið
í forystu varðandi auglýsing-
ar þannig hefur það líka
drifið áfram neysluna. 'If
Eigendum þess hefur *
tekist að láta heimsbyggð-
ina alla þamba litað sykurvatn í
tíma og ótíma.
Hér á síðunni er graf sem sýnir
hvernig einkaneysla íslendinga
hefur vaxið frá stríðslokum og
hvernig kókflöskurnar hafa
stækkað. Lengi framan af var
það talinn hæfilegur skammtur
að súpa eina 19 cl flösku af kóki.
Nú dugir ekki minna en 100 cl
flaska. Á áttunda áratugnum
kynnti kók eins lítra flösku sem
hentuga fjölskyldueiningu -
þetta var flaska til að taka með í
sumarbústaðinn eða útileguna. í
dag tekur fólk eina kippu af
tveggja lítra flöskum með sér i
bústaðinn eða 12 litra.
Einhver kynni að halda að kók
þyrfti sífellt að mæta kröfum
markaðarins með því að stækka
flöskurnar en svo er ekki. Þegar
stærri flaska kemur á markað-
inn er hún um tima ódýrari en
minni flöskurnar eða allt þar til
fólk er farið að venjast því að
þamba meira kók. Þá verður
verðmunurinn aftur eðlilegur,
eða þar til enn stærri flaska er
sett á markaðinn. Þannig hefur
kók ekki elt aukna neyslu heldur
dregið hana áfram. Coca Cola er
drifkraftur tuttugustu aldarinnar.
Tákn tuttugustu aldar - II. hluti
- ' -ia - 1 a ai
HMi

UiJ

oo * S
” ! f
c=> z S
V
Fylgist með í Fókusi.
hverjir voru hvar

Allt logaði I fjöri á Þörscafé um áramótin þar
sem Skjálfti fór fram. Þar var að sjáifsögðu
Skjálftagengið Margelr, Árnl E., Helgl Már, ísl,
Aggl og Tótl, Kaffibarsliðið Jól B., Gústi og Þór-
Ir, plötusnúðarnir Rampage, Þossl, Andrés,
Herb Legowlts, Alfred More, Bix Pender (Biggl
Blx), Hólmar, Elnar Snorrl, Darren og Agzllla.
Þarna var líka Guðjón úr OZ, tískugengið Helða,
Hrafnhlldur og Mummi, Sóley, Hildur stllisti,
Dóra Islelfs auglýsinga-
gella, BJarnl Gríms rokk-
ari, Klddl og Halll úr
Vinyl, Sharky, Palll
Steinars frá Sprota,
Viggó Örn auglýsinga-
dúd, Svelnn Spelght,
Tobbl hönnuður, Halil
Slg frá Stöð 2, Sasa
X-tra, Jóna Animal, Óttar úr 17, Stína P frá
Finum Miðli, Ragga úr Subterranean sál-
ugu og Hansi Bjarna á X-inu.
Á Skuggabar hélt BJörk teiti á gamlárskvöld.
Hún bauð um það bil 100 manns I mat og
skaut svo upp rakettum fyrir
eina og hálfa milljón eða svo.
Þarna sáust Ijósmyndararnir
Elður Snorra og Elnar Snorrl,
didjeiarnir Herb Legowltz,
Mark Bell, Mlke Paradlnas,
Sasha, Aggl, Alfred moore
„gusgus", fatahönnuðurinn
Dóra Elnars var I djammgír og
einnig sást i Hallgrím Helga.
BJössa Stef módel með sinni
heitt elskuðu Önnu, Danlel
Ágúst „gusgus", Óla Haralds,
Áma Huksley, Bergllndl Ólafs
fegurðardrottningu ásamt fullt,
fullt af öðru góðu liöi.
Á nýárskvöld var ekki minna fjör
á Skugganum. Þá sást I Jóhann
Ólafs xSony, Unnl Stelns með
manni slnum Vllla „Tékkkristal"
og Sighvat Björgvins pólitíkus. Systa KFC var I
góðra vinahópi og Ágúst Gylfa xBrann líka.
Rúnar Krlstlns, Arnór Guðjóns og frú, Jóna Lár,
Kristján Jóns „INNN", Biggi Bllt, Skúli
Mog. og Inglbjörg Pálma arkitekt létu sig
ekki vanta. Björgúlfur Thor, Gísli Jó flug-
maöur ásamt konu sinni Telmu, Jón Ólafs-
son Stöð 2, Fjölnlr og Manda voru þarna
líka sem og Ólíver handþoltahetja og
Nanna módel, Eydís dansari og Björn
megamódel sem er nýbúinn að fjárfesta í
ibúö niðrá Miami. Erla og Kárl Globus
skemmtu sér hið besta og lika Kata lýs-
istvennumodel. Ljósmyndaratviburarnir
Golli og Haldór sátu við sama borð og Jón Kárl
frá Flugleiðum og einnig var Slggl „Zoom" á
staðnum, Slgga Halla „Gallery" og Gunnar
Andri sölumannaþjálfari og frú hans.
Björn Blöndal Ijósmyndari var á staðnum
og líka Arl Oroblue, Slmbl klippari ásamt
Krissa bróður sínum og hinni gullfallegu
Kollu „madonnumodel". Stebbl í Stef-
ánsblðmi haföi það gott, Svelnn Eyland
„Mirabelle", Elnar Örn „KR-ingur og mód-
el“, Andrea Róberts og Frlkkl hennar
Weis lika. Þá klikkaði Svavar Örn frá
Stöð 2 og mætti ekki í smóking. Sagðist vera
ðí fasjon pólis en Georg aðstoðarlögreglustjóri
var flottur I sínum smóking. Kristján frá Humar-
húsinu var líka flottur og ekki er hægt að segja
annaö um Ásgelr Johansen, Klttý Johansen,
Berglindl Johansen og Bolla úr Sautján. Hljóm-
borðslelkarinn í CURE mætti meö íslensku
unnustunni sinni og almennt var rætt um að
Rikkl Daða hefði aldrei verið jafn glæsilegur
siðan hann var í KR-búningnum.
Á laugardeginum var líka fullt út að dyrum á
Skuggabar en þá sást meðal annars í FM957
liðiö. Rúnar Róberts tjúttaöi ógurlega á dans-
gólfinu, Hulda fréttakona skemmti sér vel,
Maggi Magg líka, Helðar Dressm-
an og Bússl mark-
aðstjóri miðilsins.
Bragi og Debby
Blyden mættu
ásamt staffi Betrun-
arhússins og einnig
sást í Slgga B., for-
stjóra Húsasmiðj-
meix^ra. a
www.visir.is
unnar. Heimir Guðjóns og Tómas Ingi voru báð-
ir í ávaxtasafa en skemmtu sér ekkert minna
en hinir.
Á Vegamótum hélt Ragnar
Árnason fótboltamaður í
Noregi áramótaveislu
ásamt félögum sínum.
Þar var fullt út úr dyrum og
svakalegt fjör. Gunnar Eln-
arsson, fótboltamaður í
Amsterdam, var þar
ásamt hinni gullfallegu
unnustu sinni Höllu Aðalsteins. Jón Haukur
Baldvlnsson barþjónn á Vegamótum var þarna
líka ásamt kærustunni sinni Hrefnu og systkin-
um sínum, Birnl og Margréti Þóru en hún tók
að sjálfsögðu manninn sinn Bjarna Ben með í
fjörið. Þarna moraði allt í Garðbæingum og
fleira utanborgarfólki en þó glitti í einn og einn
Reykvíking líka. Til dæmis Árna Þór Vigfússon
framleiðanda, Ara Magg Ijósmyndara, Krlssu,
Eyvoru og fleiri handþoltastelpur úr Val, Nínu
handboltajaxl úr Stjörnunni og marga fleiri.
f Ó k U S 8. janúar 1999