Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1999, Blaðsíða 14

FÖSTUDAGUR 14.MAÍ 1999
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
StjómarformaBur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiósla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vfsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Kallað eftir nýrrí forystu
Að loknum kosningum á hið nýja stjórnmálaafl, Sam-
fylkingin, í tilvistarkreppu. Kosningaúrslitin voru fylg-
ismönnum hennar vonbrigði þótt þau kæmu ekki á
óvart. Skoðanakannanir höfðu sagt fyrir um fylgið. Eft-
ir glæsileg prófkjör Samfylkingarinnar í tveimur
stærstu kjördæmunum, Reykjavík og Reykjanesi, var
meðbyr með þessu kosningabandalagi íjögurra flokka.
Kannanir sýndu að fylgi þess var meðal ríflega þriðj-
ungs aðspurðra. í kosningabaráttunni náði Samfylking-
in sér hins vegar ekki á flug, svo nær stöðugt dró úr
fylgi hennar.
Andstæðingar Samfylkingarinnar náðu að koma hinu
nýja afli í vörn. Þá skaðaði klofningur í röðum vinstri
manna útkomu hennar. Vinstrihreyfmgin - grænt fram-
boð varð til og fékk góða útkomu í kosningunum. Stefna
flokksins var afmarkaðri og skýrari en Samfylkingar-
innar og enginn efi að formaður hans, Steingrímur J.
Sigfússon, kom sterkur út úr kosningabaráttunni. Stein-
grímur varð á sínum tíma undir í
baráttu við Margréti Frímannsdóttur í formannsslag í
Alþýðubandalaginu. Hans tími var hins vegar runninn
upp en á móti mjög runnið úr tímaglasi Margrétar.
Staða Margrétar sem talsmanns Samfylkingarinnar
var fráleitt auðveld í kosningabaráttunni. Hún stóð að
sönnu í forystu eins framboðs, en að baki þess var ekki
einn flokkur heldur margir. Ýmsir samfylkingarmenn
kalla á fLokksstofnun þegar í haust, en Sighvatur Björg-
vinsson, sem m.a. má telja guðföður Samfylkingarinnar,
vill bíða með það til hausts árið 2000. Sighvatur tilnefndi
Margréti sem talsmann skömmu eftir prófkjörið í
Reykjavík og sló þar með á væntingar margra til Jó-
hönnu Sigurðardóttur, sem vann afgerandi kosningasig-
ur í stærsta kjördæmi landsins.
Margrét og Sighvatur bera því mikla persónulega
ábyrgð á slakri útkomu Samflylkingarinnar, þótt þeim
verði fráleitt einum kennt um. Ágúst Einarsson, sem
skipaði 5. sæti á lista Samfylkingarinnar á Reykjanesi
og féll í kosningunum, segir það eðlilegt að velja Sam-
fylkingunni nýja forystu. Hann telur það ekki sjálfgefið
að núverandi forystumenn Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags séu þar á oddinum. Kosningabaráttan sem
Margrét og Sighvatur báru ábyrgð á hafi ekki tekist.
Ágúst Einarsson kallar eftir forystuhlutverki Ingi-
bjargar Sólrúnar Gísladóttur, borgarsljóra í Reykjavík.
Til hennar hafa vinstri menn löngum litið sem forystu-
manns. Henni er með réttu þakkað gott gengi R-listans í
Reykjavík, auk þess að hafa sýnt það að hún er harð-
skeyttur stjórnmálamaður.
Þá freistar það Samfylkingarinnar að komast í ríkis-
stjórn og hefur hún í framhaldi þess sent Halldóri Ás-
grímssyni bónorðsbréf og boðið honum forsæti í vinstri
stjórn. Þar er Ágúst Einarsson enn á öndverðum meiði
og segir Samfylkinguna verða í stjómarandstöðu. Guðni
Ágústsson, þingmaður Framsóknarflokksins, tekur til-
boði Samfylkingarinnar ekki of alvarlega, enda hafl
hann í hlustað á annan hvem þingmann Samfylkingar-
innar tala um það að þeir ætluðu að vera í stjórnarand-
stöðu. Samfylkingin sé of ungt og ómótað stjórnmálaafl
og þurfl tíma til að þroskast.
Samfylkingin ætti að vera utan ríkisstjómar næsta
kjörtímabil vilji hún styrkja stöðu sína. Mynda þarf
flokk í stað kosningabandalags og velja honum forystu
sem líklegri er til að skila árangri. Til þess var jú farið í
sameininguna sem vissulega kostaði talsverðar fórnir.
Jónas Haraldsson
„Einstök fyrirtæki eða veiðiskip telja sér nú hag í því að hirða besta afiann og fleygja öðrum.“
Hagkvæmni hvers?
hér áður fyrr að það
sem væri gott f'yrir
General Motors væri
gott íyrir Bandaríkin.
Þetta er afstaðan í
hnotskum hjá ofan-
nefndum stjórnmála-
mönnum varðandi
sjávarútvegsfyrirtæk-
in. Til þess að svo sé
þurfa m.a. eftirfar-
andi forsendur að
standast:
1. Að núverandi
fiskveiðikerfi leiði til
hámarksafla á ís-
landsmiðum í lengd.
2. Að afurðagæði
og heildarverðmæti
sjávarafurða fari
„Á meðan heildarafli botnfísk-
tegunda er á þvi róli að vera um
helmingur af jafnstöðuafía er
ekki unnt að gera víðreist um
lönd og gapa mikið um hag-
kvæmni í núverandi stjórnkerfi;
engin vissa er fyrir að með því
verði hámarksafía botnfískteg-
unda nokkurn tíma náð.u
Kjallarinn
Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur
Öllum er nú ljóst að fiskveiði-
stjómun landsins stendur á kross-
götum. Allir stjómmálaflokkar
landsins hafa stefnuskrá varðandi
málið, mjög mismunandi og sum-
part loðnar þótt í orði kveðnu sé
stefnt að sátt og hagkvæmni frá
einhverju sjónarhorni; en ekki
kemur vel fram hverju. Sjónar-
miðin byggjast m.a. á lögum, líf-
fræði (fiskverndun), réttlæti, hag-
kvæmni (fyrirtækja, byggðarlaga,
landsins), byggðastefnu, hefðum,
hreinni eigingimi eða bara þekk-
ingarskorti.
Framsal veiðiheimilda
Frjálst framsal veiðiheimilda
var lögfest 1990 og hefur verið
ákaflega umdeilt síöan og kallað
kvótabrask; þá séu handhafar að
selja réttindi sem þeir sjálfir
fengu ókeypis og em í raun þjóð-
areign. Þeir sem fara úr sjávarút-
vegi selja veiðiheimildir sínar of-
urverði og taka þannig stórfé út
úr útveginum. Frá einfoldu
rekstrarsjónarmiði tiltekinna fyr-
irtækja felst hagræðing í þessu
fyrir þá sem þannig geta aukið
umsvif sín og hagkvæmni í
rekstri á kostnað annarra sem
láta í minni pokann af einhverri
ástæðu.
Þetta er flestum augljóst og er
grundvöllurinn að markaðsvæð-
ingu sjávarútvegs og afstöðu
þeirra stjórnmálamanna, sem
halda vilja stjómun fiskveiða sem
mest óbreyttri; þeir eru sannfærð-
ir um að markaðslögmálin muni
þannig stjóma nýtingu flskstofna
með hagkvæmustum hætti, sbr.
Áma R. Árnason þingmann í Mbl.
30.4.99. Grein hans er dæmigerð
fyrir ofannefnda skammsýna bók-
haldsafstöðu.
Þjóðhagsleg arðsemi
Ekki þarf arðsemi fyrirtækja og
þjóðfélagsins í heild að fara sam-
an. „Hráefni" til útvegsins er tak-
mörkuð auðlind sem umgangast
þarf með virðingu. Haft var á orði
saman við rekstrarafkomu fyrir-
tækja í greininni.
3. Að heildarrekstrarkostnaður
fyrirtækja í greininni lágmarkist
jcifnhliða.
„Rjómafleytarar"
Einstök fyrirtæki eða veiðiskip
telja sér nú hag í því að hirða besta
aflann og fleygja öðrum. Heildar-
nýting (miðað við innbyrtan afla)
unninna afurða um borð í frysti-
togurum er mun lægri en verið
gæti, þótt ferskfrystar séu og verð-
mætar. Einnig verða mörg fiski-
skip að henda afla vegna skorts á
kvóta, meðan til stóð að veiða aðr-
ar tegundir. Kalla má allar útgerð-
ir „rjómafleytara",
sem hella niður und-
anrennu! Færeyingar
eru í engum efa um að
þeir taki ekki upp ís-
lenskt kvótakerfi
vegna tilhneigingar til
brottkasts afla.
Á meðan heildarafli
botnfisktegunda er á
því róli að vera um
helmingur af jafn-
stöðuafla er ekki unnt
að gera víðreist um
lönd og gapa mikið
um hagkvæmni í nú-
verandi stjórnkerfl;
engin vissa er fyrir að
með því verði há-
marksafla botnfiskteg-
unda nokkum tima
náð. Og þótt rekstraf-
koma einstakra út-
gerða hafi batnað ný-
verið er ekki þar
með sagt að þróunin
stefhi i besta heildar-
afkomu.
Strandveiðar
Lítil skip sem
stunda hagkvæmar
strandveiðar landa
vanalega bestu hrá-
efni; þau eru ekki
samkeppnishæf um
kvótakaup á meðan tregfiski er; þá
safnast heimildir i vaxandi mæli á
hendur stórra togaraútgerða sem
auk þess njóta hagkvæmni stærð-
arinnar. Þegar til þess kæmi að
veiði batnaði verulega hafa smá-
skip væntanlega ekki efni á því að
kaupa kvóta. Rjómafleytaramir
hafa safnað trompimum og halda
heildarafla og meðalgæðum afurða
niðri. Þróun í átt til arðsamastra
útgerðarhátta og vinnslu botnfisks
í heild snýst ekki við innan núver-
andi lagaramma. Meta þarf for-
sendumar að framan stöðugt um
leið og menn flkra sig til endan-
legs stjómkerfis.
Jónas Bjamason
Skoðanir annarra
Ofullburða aðalfundir
„Á flestum fundum er lítið sem ekkert fjallað um
stefnu fyrirtækisins, framtíðarhorfur og áætlanir,
sjaldnast er rætt um markaðinn sem fyrirtækið
starfar á, tækifæri og ógnanir, eða nokkuð annað
sem nýtist fjárfestum til þess að leggja mat á fyrir-
tækið sem fjárfestingarkost. Einna helst er að gefn-
ar séu háleitar yfirlýsingar um að stefnt sé að svo og
svo mikilli arðsemi eigin fjár, en aldrei heyrist neitt
um það með hvaða hætti fyrirtæki ætla að ná þeim
árangri. Það er kannski ekki nema von að fundar-
menn treysti sér ekki til þess að spyrja neins þegar
þeim hefur ekki verið boðið upp á neinar upplýsing-
ar að gagni. Og ef menn spyrja þá lærist fljótt að
spumingum er helst ekki svarað nema í besta falli í
hálfkveðnum vísum.“
Óðinn í Viðskiptablaðinu 12. maí.
Launakjör þingmanna
„Launakjör þingmanna og ráðherra hafa alltaf
verið umdeild ... Störf af þessu tagi em hvergi há-
launastörf á Vesturlöndum svo vitað sé. Sums stað-
ar hafa þau verið allt að því láglaunastörf. Það átti
t.d. við um laun þingmanna í brezka þinginu, þótt
einhver breyting hafi orðið á því hin síðari ár ... Ef
einhvem tíma er rétti tíminn til að leiðrétta launa-
kjör þingmanna og ráðherra er það í góðæri eins og
nú. Þegar mikill hluti þegnanna býr við góð kjör
geta menn betur sætt sig við að launakjör kjörinna
fulltrúa þjóðarinnar á Alþingi verði leiðrétt, þannig
að þau a.m.k. fæli fólk ekki frá þátttöku í stjórnmál-
um í stómm stíl.“
Úr forystugrein Mbl. 12. maí.
Feigðarflan Framsóknar?
„Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur ætla að
gefa sér rúman tíma til að ræða hugsanlegt framhald
á samstarfi um stjóm landins. Ekki er stefnt að nið-
urstöðu í viðræðum þessara flokka fyrr en eftir 2-3
vikur ... En þegar framsóknarmenn gera upp stöðu
sína kalt og rólega átta þeir sig vafalaust á þeim
möguleika að það kunni að vara feigðarflan fyrir
framtíð flokksins að stökkva fyrirhafnarlítið inn í
endumýjaða ríkisstjóm með Sjálfstæðisflokknum,
sem hefur það fyrir venju í kosningum að tæta fylgi
af samstarfsflokki sinum.“
Elías Snæland Jónsson í Degi 12. maí.