Dagblaðið Vísir - DV - 22.10.1999, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 22. OKTÓBER 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÖLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11, 105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasiða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.vislr.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plðtugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Sameiginlegt markmið
Verkalýðsfélögin eru óðum að viða að sér efni vegna
fyrirhugaðra kjarasamninga á næsta ári. Meðal þess er
athyglisverð skýrsla sem Hagfræðistofnun Háskóla ís-
lands vann fyrir Verslunarmannafélag Reykjavíkur um
samanburð á lífskjörum milli íslands og Danmerkur. í
skýrslimni er athyglinni aðallega beint að vinnumarkað-
inum og eðli málsins samkvæmt einkum litið á launa-
kjör verslunar- og skrifstofufólks í löndunum tveimur.
Meginniðurstaða rannsóknar Hagfræðistofnunar er sú
að verg landsframleiðsla á mann hafi verið meiri hér á
landi en í Danmörku undanfarin ár. Kjör verslunarfólks
hafa batnað mikið undanfarin þrjú til fjögur ár vegna
mikilla launahækkana. Kjarabatinn kom í kjölfar
margra ára stöðnunar þegar raunvirði launa hélst næst-
um óbreytt allt frá árunum 1991-1992.
Við samanburð á vergri landsframleiðslu á mann á
Norðurlöndunum á árunum 1990-1997 kemur í ljós að hún
var mest í Noregi en íslendingar fylgdu þar á eftir og voru
að kalla komnir jafnfætis Norðmönnum undir lok tímbils-
ins. Verg landsframleiðsla í Danmörku er nokkru minni
þótt hún hafi farið upp fyrir framleiðsluna á íslandi eitt
árið, þ.e. 1994. Svíar hafa á tímabilinu dregist nokkuð aft-
ur úr þótt enn standi þeir betur að vígi en Finnar.
Sé hins vegar litið til vergrar landsframleiðslu á
vinnustund kemur í ljós að hún er minni hér á landi en
í Danmörku. Það þýðir að íslendingar eru lengur að
vinna fyrir sömu launum og Danir. Raunar er landsfram-
leiðsla á hverja vinnustund minni hér á landi en í flest-
um hinna Norðurlandanna. Aðeins í Svíþjóð er lands-
framleiðslan heldur minni á hverja vinnustund en hér á
landi. Sé miðað við Danmörku og Noreg er landsfram-
leiðslan á hverja vinnustund um 10 prósentum meiri en
hér á landi.
Skýrslan sýnir að almennt búum við við mikil lífs-
gæði. Það þarf ekki að koma á óvart eftir það góðæri sem
hér hefur ríkt. Sé verg landsframleiðsla mikil á hvern
landsmann gefur það til kynna góða stöðu þjóðarbús, vel-
ferðar- og menntakerfis. Keppa verður að því að halda
þeirri stöðu og forsendur eru til þess sé rétt á haldið.
Þó eru blikur á lofti. Þensla hefur verið gríðarleg í
samfélaginu og verðhækkanir og verðbólga því komin af
stað á ný. Einkaneysla hefur verið mikil og skuldir heim-
ilanna hafa aukist. Við samanburð sést að einkaneysla
hér hefur verið 30-40 prósentum meiri en í Danmörku.
Þá hafa skuldir heimilanna hér vaxið hraðar en einka-
neysla en annað var uppi á teningnum í Danmörku. Þar
var meiri vöxtur í einkaneyslu en skuldum frá 1992 til
1996 en eftir það hefur þróunin snúist við þótt ekki sé
hún í líkingu við það sem þekkist hér á landi.
Margt skiptir máli um framhald góðæris hér á landi
en ekki síst að vel takist til við kjarasamninga komandi
árs. í meginatriðum hefur samningagerð verið farsæl allt
frá þjóðarsáttarsamningunum svokölluðu. Heildarsam-
tök tóku ábyrga afstöðu þegar illa áraði. Launafólk upp-
skar hins vegar prýðilega eftir samningana 1997 og síðan
hefur kaupmáttaraukningin verið mikil.
í komandi kjarsamningum ríður því á að framhald
verði á og samstaða um velferðina. Rannsóknin sem VR
lét framkvæma sýnir að íslendingar vinna til muna
lengri vinnutíma en Danir. Það er sameiginlegt hags-
munamál launamanna og vinnuveitenda að ná betri ár-
angri á skemmri tíma. Styttri vinnutími með hóflegri
kjarabót ætti því að verða sameiginlegt markmið samn-
ingsaðila. Jónas Haraldsson
Þessa dagana eru menn minntir á
þann vanda sem fylgir ógnvænlegri
fjölgun jarðarbúa. Á geimskipinu
Jörð eru nú innanborðs 6000 milljón-
ir manna, 6 milljarðar með öðrum
orðum. Tvöföldun íbúa5ölda jarðar í
tíð einnar kynslóðar eða frá árinu
1960 er staðreynd, nú síðast viðbótin
1000 miiljónir frá 1987, á aðeins 12
árum.
Þótt tekist hafi sumpart með
skipulegum aðgerðum að hægja á
íjölguninni stefnir íbúatalan sam-
kvæmt varfærinni forsögn Samein-
uðu þjóðanna í 9000 milljónir um
miðja komandi öld. Hvert ár bætast
nú við 78 milljónir, hópur sem svar-
ar til alira íbúa Þýskalands - á einu
ári!
Barátta þriggja áratuga
Um þrír áratugir eru liðnir frá
því fulltrúar heimsbyggðarinnar
tóku undir merkjum Sameinuðu
þjóðanna að horfast í augu við vist-
kreppu mannkyns. Á Stokkhólms-
ráðstefnunni um umhverfi manns-
ins árið 1972 var fólksfjölgunin að
vísu ekki í brennidepli en altént á
dagskrá. „Náttúruleg fólksfjölgun
skapar stöðugt vandamál fyrir um-
hverfisvemd og taka þarf upp, svo
„Á stórum svæðum meðal þeirra 1000 milljóna jarðarbúa sem nú búa við
sárustu fátækt hefur hins vegar lítið breyst.“
Hrunadans
stiginn áfram
Bandaríkjadala árlega.
Þetta reyndist hins vegar
sýnd veiði en ekki gefin
því síðustu árin hafa að-
eins skilað sér um 2.000
miljónir eða rétt um
þriðjungur.
Fátæktargildran
Rannsóknir og reynsla
síðasta aldarfjórðungs
hafa sýnt fram á að fólks-
fjölgunarvandinn er víta-
hringur sem unnt væri
að rjúfa. Fátækt og ólæsi
era helsta driffjöður mik-
illar viðkomu og ómegð-
ar. Fjölskyldustærð í vel-
megandi ríkjum annars
vegar og í þróunarlönd-
um sem verst standa að
„Rannsóknir og reynsla síðasta
aldarfjórðungs hafa sýnt fram á
að fólksfjölgunarvandinn er víta-
hringur sem unnt væri að rjúfa.
Fátækt og ólæsi eru helsta drif ■
fjööur mikillar viðkomu og
ómegðar.“
Kjallarinn
Hjörleifur
Guttormsson
fyrrv. alþingismaður
''sem henta þykir,
viðeigandi stefnu og
aðgerðir til að mæta
þessum vanda,“
sagði í sameigin-
legri yfirlýsingu.
„Beita ætti stjómun
á fólksfjölgun sem
ekki stríðir gegn
grundvallarmann-
réttindum og sem
talin er rétt af við-
komandi rikis-
stjórn," mátti lesa í
stefnumiðum ráð-
stefnunnar.
Vatikanið átti sinn
þátt i að ekki var
þama fastar að orði
kveðið.
Fimm ár eru liðin
frá sérstakri ráð-
stefnu Sameinuðu
þjóðanna í Kaíró
1994 um fólksfjölg-
un. Þar stigu full-
trúar samfélags
þjóðanna enn á
stokk og hétu sam-
eiginlegum aðgerð-
um til að hægja á
fjölguninni. Iðnrík-
in hétu auknum
fjárframlögum til
margþættra aðgerða
í þessu skyni, allt
frá fræðslu og fjölskylduráðgjöf til
getnaðarvarna. Uppskera af ráð-
stefnunni fólst meðal annars í lof-
orðum iðnríkjanna um fiárframlög
sem hljóðuðu upp á 5.700 milljónir
vígi talar sínu máli. Við íslendingar
þekkjum þetta vel af eigin raun og
fiölgar þjóð okkar þó enn býsna ört.
Meðaltöl segja hins vegar ekki alla
sögu.
Fækkun barna um nálægt helm-
ing úr sex bömum í þrjú á fiöl-
skyldu AÐ MEÐALTALI á jörðinni á
síðustu 30 árum er vissulega afar
álitlegur árangur. Á stóram svæð-
um meðal þeirra 1000 miljóna jarð-
arbúa sem nú búa við sárustu fá-
tækt hefur hins vegar lítið breyst.
Kína hefur að vísu með umdeildri
fiölskyldustefnu tekist að draga
verulega úr fiölgun, á Indlandi, í
Pakistan, Afríku og Rómönsku Am-
eríku hefur hins vegar lítið breyst
til batnaðar á þessu skeiði.
Siðferðilegt öngstræti
Fólksfiölgunarvandinn er einn
þáttur af því siðferðilega öngstræti
sem mannkynið er statt í. Sú þróun
sem margir dásama og fært hefur
best stæða milfiarðinum efnisleg
lífsgæði langt umfram raunveruleg-
ar þarfir vísar ekki á lausn heldur
magnar upp vandann sem við er að
fást. Sjáifbær þróun er hvergi
ástunduð og ört dregur sundur með
fátækum og ríkum.
Þróunarstofnanir eins Alþjóða-
bankinn þar sem fulltrúar iðnríkja
ráða ferðinni veita leiðsögn sem um
margt vísar í ranga átt. Fáir helga
krafta sina því verkefni að þróa
samfélagsgerð sem líkleg sé til að
standast til frambúðar. Dansinn í
Hruna er nú stiginn hraðar kringum
guilkáifinn en dæmi eru um frá lið-
inni tíð. Hvar era þeir kraftar sem
líklegir séu til að hægja á í tæka tíð?
Hjörleifur Guttormsson
Skoðanir annarra
Leiðbeinandi greiðslumat
„Það er ekki nóg að hafa greiðslumat - það verður að
vera raunhæft. Og það er langt frá því að svo sé með
greiðslumat sem íbúðalánasjóður er að leggja til grund-
vallar lánveitingum sínum í dag. Þar er miðað við tölur
um framfærslukostnað fiölskyldna sem eru fiarri lagi og
ekki líklegt að nokkurt heimili lifi á tU lengdar, þannig
að greiðslumatið á ekki við nein rök að styðjast ... í
rauninni eru þetta svo lágar upphæðir að það lifir eng-
inn á þeim ... Greiðslumat er gott - en það verður að
vera raunhæft tU þess að það hafi eitthvert leiðbeining-
argfidi." Elín Sigrún Jónsdóttir í viðtali í Degi 21. okt.
Sambúð samkynhneigðra
„Enginn getur haldið því fram að frelsi verði að mið-
ast við einstaka hópa samfélagsins. Enginn getur haldið
því fram að mannréttindi séu bara fyrir útvalda ... Fyr-
ir fáum misseram voru samþykkt lög um staðfesta sam-
vist sem gera sambúð samkynhneigðra jafn réttháa
sambúð gagnkynhneigðra. Er slík lagasetning eitthvað
tU að monta sig af? Er ekki sjálfsagt að aUir séu jafnir
fyrir lögunum, hvort sem þeir elska fólk af gagnstæðu
kyni eður ei? Slík lagasetning er sjálfsögð og var ekki
nógu langt gengið með henni þar sem hún gerir sam-
kynhneigða og gagnkynhneigða jafnari en ekki jafna.“
Sigtryggur Magnason í forystugrein 6. tbl. Stúdentablaðsins.
Afturhald nútímans
„Afturhald nútímans er gamaldags sósíalismi ... Á
fundum VG ríkir nú afturhaldið eitt. Og á biskupsstóli
situr klerkur sem sýnist staðráðinn í því að verða eins-
konar sjálfskipaður talsmaður afturhaldsins í landinu ...
AUtumlykjandi ríkisvald er fólki fyrir bestu. Þetta kem-
ur glöggt fram í ræðum biskupsins. Allur vandi einstak-
linganna er í hans huga samfélagsvandi. Ef einhver á
erfitt er ábyrgðin ríkisvaldsins ... Einstaklingar bera
ekki ábyrgð, aðeins ríkisvaldið ... Það er dapurlegt að
hlusta á þingmenn þjóðarinnar tala eins fanga fortíðar-
innar. Hátt á aðra öld hefur opinber umræða um
byggðaþróun verið á forsendum afturhaldssinnaðra
landsbyggðarmanna. Núna er kominn tími tU að um-
ræða verði á forsendum okkar sem höfum alist upp á
mölinni... Átök framtíðarinnar verða ekki miUi Reykja-
víkur og landsbyggðarinnar heldur miUi íslands og um-
heimsins." Jakob F. Ásgeirsson í Mbl. 21. okt.