Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.2000, Blaðsíða 22

46
2000 MÁNUDAGUR. 3 JANÚAR
^Fréttir
i>v
Þorsteinn Gunnarsson, rektor Háskólans á Akureyri:
Fjarkennsla á háskóla-
stigi
í þessari grein mun ég að mestu
fjalla um stöðu og framtíð fjar-
kennslu við Háskólann á Akureyri
en hafa jafnframt til hliðsjónar þá
þróun sem er að gerast í öðrum há-
skólum bæði hér á landi og erlend-
is.
og framtíðaráform
Staöa
Hér á landi eru einkum tvö form
fjarkennslu sem stuðst er við, ann-
ars vegar fjarkennsla með tölvu-
samskiptum og hins vegar fjar-
kennsla með fjarfundabúnaði. Fjar-
kennsla með tölvusamskiptum er
enn sem komið er nokkurs konar
tölvuvæddur bréfaskóli, þ.e. styðst
fyrst og fremst við flutning á prent-
uðu máli. Fjarkennsla með ijar-
fundabúnaði nýtir sér tölvusam-
skipti en flytur auk þess mynd og
hljóð í rauntíma með gagnvirkum
hætti, þannig að t.d. kennari á Ak-
ureyri er samtímis í gagnvirku sam-
bandi við nemendur á ísafirði og
Egilsstöðum. Fjarkennsla með
tölvusamskiptum er einkum notuð
af Kennaraháskóla Islands og Sam-
vinnuháskólanum Bifröst en fjar-
kennsla með fjarfundabúnaði er
notuð af Háskólanum á Akureyri og
Háskóla íslands og e.t.v. fleiri há-
skólum. Ekki verður hér tekin af-
staða til gæða þessara aðferða en
líklega munu þær renna saman í
nánustu framtíð þegar fjárhagslegar
og tæknilegar hindranir í gagna-
flutningi á Netinu hér á landi hafa
verið yfirstignar. Fjarfundabúnað-
urinn sem fjarkennslan nýtir bygg-
ir á tækni stafræna símakerfisins,
svonefndu samneti Landssímans
eða ISDN-símakerfi. í gegnum
byggðabrú Byggðastofnunar er síð-
an hægt að dreifa hreyfimynd og
hljóði til allmargra notenda samtím-
is með þessari tækni. í framtíðinni
mun fjarfundabúnaðurinn einnig
nýta svonefnda ATM-tækni sem hef-
ur mun meiri flutningsgetu en
ISDN-kerfið. Einnig má benda á að
* þróun í þráðlausu sambandi er
mjög ör og mikilvægt að fylgjast
grannt með þeirri þróun sem á sér
stað á því sviði.
Háskólinn á Akureyri og Háskóli
íslands nýta fjarfundbúnaðinn og
byggðabrúna á margvislegan hátt,
með kennslu á heilum námsbraut-
um, einstökum námskeiðum í reglu-
legu háskólanámi, endurmenntun
og símenntun og fyrir margs konar
funda- og ráðstefnuhald. Auk þess
eru nokkur námskeið samkennd á
milli skólanna með búnaðinum.
Háskólinn á Akureyri býður fram
fjarkennslu í heilbrigðisdeild,
rekstrardeild og kennaradeild með
aðstoð gagnvirks fjarfundabúnaðar.
Nánar tiltekið er hér um að ræða
fjarkennslu til BS-prófs í hjúkrunar-
fræði til nemenda á ísafirði og á Eg-
ilsstöðum og fjarkennslu í rekstrar-
fræði til Austurlands. í Skagafirði
er um að ræða fjarkennslu í leik-
skólakennaranámi til B.Ed.-prófs
frá Háskólanum á Akureyri fyrir
ófaglært starfsfólk á leikskólum.
Haustið 2000 mun verða boðið upp á
fjarkennslu í hjúkrunarfræði frá
Háskólanum á Akureyri til Suður-
nesja og fleiri staða. Jafnframt verð-
ur boðið upp á leikskólakennara-
nám til nokkurra þéttbýlisstaða.
** Vakin er athygli á því að Háskólinn
á Akureyri er eini háskólinn hér á
landi sem nýtir möguleika fjar-
kennslu með gagnvirkum fjarfunda-
búnaði til að bjóða fram fullt há-
skólanám til lokaprófs. Auk þess er
fjarfundabúnaðurinn nýttur til
kennslu í einstökum námskeiðum
»t.d. til fjarkennslu f ferðamálafræð-
Porsteinn Gunnarsson, rektor Háskólans á Akureyri, segir eflingu fjarkennslu afar mikilvæga fyrir byggðaþróun í landinu. DV-mynd GK
um, kennslufræði til kennslurétt-
inda og fjamáms í tölvu- og upplýs-
ingatækni. Þess ber að geta að gagn-
virkni fjarfundabúnaðarins er að
fullu nýtt, þannig að kennarar t.d. á
ísafirði kenna nemendum við Há-
skólann á Akureyri.
Hindranir
Eins og með allar nýjungar eru
ýmsar hindranir sem mæta fmm-
kvöðlum á þessu sviði, s.s. fjár-
mögnun, flutningsgeta, skipulag og
þjálfun kennara.
Fjárveitingar til fjarkennslu hafa
fram á síðustu ár verið óvissar og
ónógar. Fjárlaganefnd Alþingis
gerði þó mikilsvert átak í þessum
efnum við gerð fjárlaga 1999 og 2000
og vonandi verður framhald þar á.
Með uppsetningu byggðabrúarinnar
hefur Byggðastofnun veitt umtals-
verðan stuðning. Byggðastofnun,
Happdrætti Háskóla íslands og
Landssíminn hafa veitt Háskólan-
um á Akureyri afar mikilvægan og
rausnarlegan fjárstuðning til kaupa
á fjarfundabúnaði.
Verðlagning og skipulag gagna-
flutnings stendur langt að baki
þeirri þjónustu sem menntastofnan-
ir búa við í nágrannalöndunum.
Fjarkennsla er fyrst og siðast bor-
in uppi af metnaðarfullum og fram-
sýnum kennurum. Þá vantar að-
gang að kennslufræðilegri og tækni-
legri ráðgjöf og þjálfun.
Fjarkennsla á háskólastigi er í
mjög örri þróun og íslenskir háskól-
ar mega hafa sig allan við til að
dragast ekki aftur úr í þeirri sam-
keppni. Fyrir íslenskt samfélag er
mjög mikilvægt að íslenskir háskól-
ar geti boðið fjarkennslu á alþjóð-
legum vettvangi.
Framtíð
Fjarkennsla er eins og aðrir
sprotar af meiði upplýsingatækni
nútímans þeim undrum gædd að
fjarlægðir í tíma og rúmi verða af-
stæðar og ekki sú hindrun sem áður
var. Efling fjarkennslu er afar mik-
ilvæg fyrir byggðaþróun í landinu.
Sú takmarkaða reynsla sem Háskól-
inn á Akureyri hefur haft af fjar-
kennslu styður þessa fullyrðingu. Ef
Háskólinn á Akureyri hefði ekki
boðið fram fiamám i hjúkrunar-
fræði á ísafirði haustið 1998 hefðu
væntanlega 10 nemendur flutt það-
an til að leggja stund á háskólanám
annars staðar. Þessir nemendur
eiga sínar fiölskyldur sem hefðu
flutt með þeim þannig að hér hefði
getað orðið um að ræða brottflutn-
ing samtals 30-40 íbúa frá ísafirði.
Af þessu eina dæmi sést að hér eru
mikilvægir hagsmunir í húfi fyrir
landsbyggðina.
Háskólinn á Akureyri stefnir að
því að koma á fót landsháskólaneti í
samvinnu við gagnaflutningsfyrir-
tæki, fræðslumiðstöðvar og fram-
haldsskóla á landsbyggðinni. Nú
þegar eru tölvukerfi Háskólans á
Akureyri og tölvukerfi Verk-
menntaskólans á Akureyri, sem er í
fararbroddi í fiarkennslu á fram-
haldsskólastigi, samkeyrð. Við það
samstarf hefur fengist mikilsverð
reynsla sem mikilvægt er að skóla-
kerfið i heild njóti góðs af.
Áætlun verður gerð um að koma
öllu námsefni við Háskólann á Ak-
ureyri i fiarkennsluform og það
kennt með aðstoð gagnvirks búnað-
ar til sem flestra landshluta utan
Akureyrar. Vel kæmi til greina að
nýta útsendingarmöguleika sjón-
varpsstöðva við þetta verkefni. Ver-
ið er að setja upp kennsluefni sem
nýtir það nýjasta í veftækni og
margmiðlun og gerir nemendum
kleift að taka þátt í kennslunni án
þess að vera bundnir staðsetningu
og fastri stundatöflu. Nemendur
nálgast allt efni námskeiðsins í
gegnum tölvur og taka þátt í
annarri vinnu námskeiðsins með
milligöngu Netsins. Nemendur jafn-
vel í fiarlægum löndum geta þannig
unnið saman allt að þvi eins og þeir
væru i sömu kennslustofunni. Eins
og sést á þessu skiptir ekki máli
hvar nemendur eru staðsettir og
það sama gildir að sjálfsögðu um
kennarana.
Samhliða þessu vinnur Háskól-
inn á Akureyri í samvinnu við
Stofnun Vilhjálms Stefánssonar að
því að koma á fót alþjóðlegu há-
skólaneti í samvinnu við erlenda
norðlæga háskóla þar sem m.a.
verði skipst á námskeiðum í gegn-
um fiarfundabúnað og tölvusam-
skipti. Gert er ráð fyrir að þetta al-
þjóðlega háskólanet nái yfir öll
tímabelti jarðarinnar til háskóla f
átta aðildaríkjum Norðurskauts-
ráðsins, þ.e. Noregs, Svíþjóðar,
Finnlands, Rússlands, Kanada,
Bandaríkjanna og Grænlands auk
íslands. -Þorsteinn Gunnarsson