Dagblaðið Vísir - DV - 24.01.2000, Side 18

18
MÁNUDAGUR 24. JANÚAR 2000 DV
menning
Töfrar og djöfulskapur PS ...
í öllum helstu verkum Dostojevskís hverfist
atburðarásin um glæp glæpanna - morð - en
mikil einfóldun væri að kalla sögur hans hefð-
bundnar spennusögur. Þær eru margræðar og
flóknar og ekkert áhlaupaverk að koma þeim i
leikrænan búning. Leikgerð Alexeis Borodíns á
Djöflunum, sem var frumsýnd i Borgarleikhús-
inu síðastliðinn fóstudag, er að mörgu leyti
ágætlega heppnuð, en of langur tími fer í að
kynna persónurnar til leiksins og því miður
tekst sú kynning ekki betur en svo að í fyrri
hlutanum fer einbeiting áhorfenda öll í að reyna
að finna út tengsl persónanna. Textinn sem er
undirbygging að þvi sem síðar gerist fer því að
hluta til fyrir ofan garð og neðan sem eðlilega
kemur niður á heildarskilningi á verkinu. Leik-
gerðir upp úr skáldsögum verða að vera sjálf-
stæð listaverk, heild sem ekki krefst neinnar
forþekkingar á umfjöllunarefninu.
Það verður ekki hjá þvi komist að bera Djöfl-
ana saman við uppsetningu Borodíns á eigin
leikgerð á Feðrum og sonum sem Leikfélag
Reykjavíkur sýndi fyrir tveimur árum. Að mínu
mati er sá samanburður Djöflunum að mörgu
leyti hagstæður og á það sérstaklega við um
leikinn. Hinn ofurtempraði leikstíll sem ein-
kenndi Feður og syni er á brott og þótt aðferða-
fræði Borodíns sé án efa sú sama er útkoman
alit önnur. Alls taka tuttugu leikarar þátt í sýn-
ingunni og sitja þeir undantekningalítið vel í
hlutverkum sínum. Gildir það jafnt um þá sem
eru í burðarhlutverkum og hina sem leika
minni rullur og má í því sambandi nefna Theó-
dór Júlíusson sem einfaldiega var þjónninn sem
hann var að leika.
Forsenda þess að Djöflarnir gangi upp sem
sviðsverk er sannfærandi túlkun á Nikolaj
Stavrogín því hann er í raun upphaf og endir
alls sem um er fjallað. Áhorfandinn verður að
skynja ótrúlegt aðdráttarafl þessa sjálfumglaða
og siðblinda einstaklings sem rústar hvert lífið
á fætur öðru án minnsta samviskubits. Baldur
Trausti Hreinsson fór vel með þetta vandasama
hlutverk og ekki spillir að það er sem sniðið fyr-
ir hann útlitslega. Þó vantar herslumuninn á að
persónan verði jafntöfrandi og gefið er til
kynna. Óumdeild stjarna þessarar sýningar er
hins vegar Friðrik Friðriksson í hlutverki
Pjotrs Verkhovenskis, forsprakka og hugmynda-
Stumrað yfir Lísu Drozdovu. Guðrún Ásmundsdóttir, Guömundur Ingi Þorvaldsson, Marta Nor-
dal og Margrét Helga Jóhannsdóttir í hlutverkum sínum. DV-mynd E.ÓI.
smiðs níhilistahópsins sem hleypir öllu í bál og
brand. Pjotr er í senn heiilandi og djöfullegur og
túlkun Friðriks er á þann hátt að það er mjög
auðvelt að skilja hvers vegna honum tekst að
hrífa aðra með sér. Friðrik bókstaflega geislaði
af sjálfsöryggi i þessu hlutverki og túikun hans
var ótrúlega mögnuð og blæbrigðarfk.
Leiklist
Halldóra Friðjónsdóttir
Leikmynd Stanislavs Benediktovs er glæsileg
en einföld í grunninn. Hvelfd þökin minna á bið-
sal lestarstöðvar en salarkynnin breyta um svip
eftir því sem er að gerast á sviðinu hverju sinni
og umbreytast að lokum í voldugt guðshús þar
sem risavaxin Mariumynd visar í trúarlegt inn-
tak verksins. Lýsingu er beitt af kunnáttusemi
og samspil leikmyndar og lýsingar frábært.
Það má til sanns vegar færa að uppsetning Al-
exeis Borodíns á Djöflunum sé mikið leikhús.
En leikgerðin er ekki gallalaus og tempóið í
fyrri hlutanum er allt of hægt. Dansatriði í sið-
ari hlutanum er einungis til skrauts og sömu-
leiðis var kósakkadans Halldórs Gylfasonar
óþarfa klisja. Lokaatriði verksins var vel útfært
og áhrifaríkt og kannski helst því að þakka að
Djöflarnir sitja í manni löngu eftir að sýningu
lýkur.
Leikfélag Reykjavtkur sýnir á stóra sviði
Borgarleikhússins:
Djöflarnir eftir Fjodor Dostojevskí í þýðingu
Ingibjargar Haraldsdóttur
Leikmynd og búningar: Stanislav Benediktov
Hljóð: Baldur Már Arngrímsson
Ljós: Lárus Björnsson
Danshöfundur: Þórhildur Þorleifsdóttir
Leikgerð og leikstjórn: Alexei Borodín
Að myrða yndi sitt...
í leikritinu Vér morðingjar veltir Guðmundur
Kamban fyrir sér stórum spumingum um ást og
traust, sekt og sakleysi. Samskipti persónanna
eru marghliða og höfundur gefur engin einhlít
svör i leikritinu. Þvert á móti bendir hann í text-
anum í margar áttir og leikur sér jafnvel svolít-
ið með áhorfandann með því að kasta boltanum
á milli persónanna þannig að áður en varir er
gerandi orðinn þolandi og öfugt. Samúðin sveifl-
ast í samræmi við þetta eins og pendúll frá einni
persónu til annarrar og hver og einn verður að
túlka atburði verksins á sinn hátt í lokin.
Sjálfsagt vekur furðu margra sem ekki þekktu
leikritið áður hversu vel það gengur upp á okk-
ar tímum, um leið og það er blessunarlega laust
við allar nútimaklisjur. Leikritið gerist í New
York og það var frumsýnt árið 1920. Þá rétt eins
og nú var krafan sú að maður ætti að vera „al-
gjör sökksess" og það ekki seinna en strax. Ungu
hjónin, Norma og Emest, fara ekki varhuta af
lífsgæðakapphlaupinu. Hann er snjall vísinda-
maður þó honum gangi ekki sem best að selja
uppfinningar sínar, en hún þráir allt það sem
peningar fá veitt og þeir eru af skornum
skammti. Af þessu skapast spenna á milli hjón-
anna og í upphafi leiks era þau farin að hugsa
hvort í sína áttina, hann (vísindamaðurinn)
markvisst en hún (flðrildið) án þess að gera sér
grein fyrir áhættunni.
Mæðgurnar dást að glæsilega armbandinu sem Susan hefur fengið aö gjöf. Kristbjörg Kjeld,
Linda Ásgeirsdóttir og Halldóra Björnsdóttir í hlutverkum sínum. DV-mynd Pjetur
Leiklist
Auður Eydal
I uppfærslu Þjóðleikhússins er umhverfið
stílíserað. Hálfgagnsætt bárapiast í bakgranni
skapar tilfinningu fyrir ósýnilegri innilokun,
jafnvei rimlabúri, og húsgögn eru gefin til
kynna með köntuðum trébálkum. Engir pluss-
sófar hér! Búningar era hins vegar glæsilegir,
bæði samkvæmiskjólar kvennanna og hugguleg
kjólfot karla sem og hversdagslegri klæði. Þetta
rímar vel við spartanskan bakgruninn og öll
umgjörðin ýtir undir tímaleysi verksins.
Þórhallur Sigurðsson leikstjóri leggur áherslu
á persónusköpunina og leikaramir svara vel.
Flæðið er jafnt og atburðarásin rennur eins og
ofan í trekt. í byrjun era nokkrar persónur
kynntar til leiks, en smám saman þynnist hóp-
urinn, það þrengir að og hraðinn eykst, uns þau
standa eftir ein í lokauppgjörinu, Norma og
Emest.
Halldóra Bjömsdóttir leikur Normu og hefur
hlutverkið í hendi sér frá fyrstu stund meö öll-
um þeim ólíkindalátum sem því fylgja. Henni
tekst að miðla sakleysislegri léttúð og smálygum
þannig að áhorfandinn (rétt eins og eiginmaður-
inn) veit ekki alveg hvar hann hefur hana.
Valdemar Öm Flygenring leikur Emest og á
sterkan leik. Þrátt fyrir svolítið eintóna túlkun
tekst honum vel að koma til skila sálarkreppu
mannsins. Emest verður þungur, einsýnn og
ósveigjanlegur, en það sem helst mætti setja út
á túlkunina er að hann hefði mátt vera dálítið
óræðari, jafnvel mannlegri í bland. En vægið er
gott á milli hans og Normu og leikur hans þegar
hann flettir ofan af ósannindum tengdamömmu
eftirminnilegur.
Kristbjörg Kjeld leikur Lillian móður Normu
og ferst það í einu orði sagt meistaralega. Áhrif
Lillian era orsök og hreyfiafl atburða. Sennan á
milli hennar og Emest skýrir það sem hann vill
kalla léttúð og ábyrgðarleysi Normu og lífsstíll
yngri systurinnar Susan fyllir líka upp í þá
mynd. Linda Ásgeirsdóttir er létt og leikandi í
hlutverki hennar og Magnús Ragnarsson gerir
persónu vinarins, Francis, býsna áhugaverða.
Þór H. Tulinius var ágætur sem Mr. Rattigan, þó
að hann kæmi meira við sögu fjarstaddur en
inni á sviði.
Lengi mætti velta fyrir sér efnistökum Kamb-
ans og smáfínessum í verkinu, eins og t.d. leik
hans með nöfn persónanna, en til þess gefst ekki
tóm hér. Hins vegar gefst leikhúsgestum nú gott
tækifæri til þess að kynnast áhugaverðu leikriti
sem þrátt fyrir sin 80 ár stendur fyllilega fyrir
sínu.
Þjóðleikhúsið sýnir á Smíðaverkstæðinu:
Vér morðingjar
eftir Guðmund Kamban
Lýsing: Ásmundur Karlsson
Leikmynd og búningar: Jórunn Ragnarsdóttir
Tónlist: Sigurður Bjóla
Leikstjóri: Þórhallur Sigurðsson
Ný Jane Austen-mynd
Aðdáendur bresku skáldkonunnar Jane
Austen geta enn farið að hlakka til því fregnir
berast vestan um haf af því að Patricia Rozema
(sem til dæmis gerði I’ve Heard the Mermaids
Singing) hafi nú frumsýnt kvikmynd sína eftir
Mansfield Park. Sú saga þykir einna þyngst og
dapurlegust bóka Aust-
en, söguhetjan Fanny
Price er hálfgerður nið-
ursetningur á heimili
auðugrar móðursystur
sinnar og skortir alveg
dirfsku og stærilæti
Emmu að ekki sé minnst
á ómótstæðilega töfra El-
ísabetar Bennett í Hroka
og hleypidómum.
Patricia Rozema held-
ur sig við söguþráðinn í
biómyndinni en bætir af
hugkvæmni nokkrum
dráttum við persónu Fannyjar beint frá höf-
undinum sjáifum. Hún lætur sem sé Fanneyju
vera að skrifa æskuverk Jane Austen í einrúmi
í herbergi sínu á kvöldin, ærslafuila Englands-
sögu og aðrar gróteskm', í stað þess að sleikja
sár sín eftir þjáningarfulla daga. Þetta og fleira
utan bókar hefur- skapraunaö mörgum aðdá-
endum Austen - sem geta verið iilvígir í bók-
stafstrúarást sinni á verkum hennar - en þeim
sem meira meta meinlega hæðni Austen og
skarpa sýn hennar á samfélag sitt sjá í kvik-
myndinni hressilega og óvænta túlkun á sög-
unni. Þar er meira að segja ýjað að pólitík (auð-
ur sir Tómasar sem Harold Pinter leikur er
byggður á þrælasölu og það grefur undan heim-
ilissiðgæðinu) og bældar ástríður era dregnar
fram.
Á myndinni era Jonny Lee Miller í hlut-
verki Edmunds Bertram og Frances O’Connor
í aðalhlutverkinu.
Bodil-verðlaunin
Og meðan við eram í bíómyndunum þá er
búið að tilnefha til dönsku Bodil-verðlaunanna.
Svo mikið var framleitt af
fmum myndum í Danmörku
í fyrra að nefiidin neyddist
til að tiinefna fimm til verð-
launa fyrir bestu mynd í
stað þriggja venjulega. Af
þeim höfum við aðeins feng-
ið að sjá eina, Mifúnes
sidste sang, hinar era Den
eneste ene - dýrlega fyndin
ástarsaga með slaufu -
Bomholms stemme, Bleeder
og Magnetisorens femte
vinter, mögnuö og kitlandi stórmynd sem ger-
ist fyrir um 200 árum.
En þó að fimm myndir séu tilnefhdar í þess-
um flokki sitja þær þijár fyrstnefndu einar að
tilnefiiingum til verðlauna fyrir besta leik í
aðal- og aukahlutverkum. Þykir Dönum þetta
fína ár skreppa svolítið saman við þessa ein-
stefnu. Verðlaunin verða veitt 12. mars.
- Den eneste ene með Sidse Babett Knudsen
(sjá mynd) er vinsælasta danska kvikmyndin
áram eða áratugum saman (áhorfendafjöldi
1999 öðra hvora megin við eina milljón) enda
vel skrifuð, leikin og tekin. Hvenær skyldum
við fá að sjá hana?
Öll leikrit
Sjeikspírs
I lok febrúar
verður Sjeikspir
eins og hann
leggur sig frum-
sýndur í Iðnó.
Þetta er „rússí-
banaferð á
hljóðhraða í
gegnum öll 36
leikrit Sjeik-
spírs og sonnettumar að auki“ segir í frétt frá
leikhúsinu, og hefur verkið verið á fjölunum í
London í hátt í tíu ár við miklar vinsældir.
„Sýningin er ekki fyrir hjartveika, bakveika,
taugaveiklaða og fólk sem tekur sjálft sig of há-
tiðlega," segir enn fremur í frétt frá Iðnó sem
neitar að taka ábyrgð á afleiðingum sem
óstöðvandi hlátur getur haft á heilsufar manna.
Nokkuð hefur verið á huldu hverjir aðstand-
endur sýningarinnar verða en næsta víst er að
María Sigurðardóttir hefúr ekki tíma til að
leikstýra verkinu eins og áður var tilkynnt.
Menningarsíða hefúr hlerað að leikstjórinn
verði Benedikt Erlingsson og stýri Halldóra
Geirharðsdóttur, fomvinu sinni úr Ormstungu,
Halldóri Gylfasyni og Friðriki Friðrikssyni
Pan.
mm