Dagblaðið Vísir - DV - 10.03.2000, Blaðsíða 10

+
Skólafélög menntaskólanna eru
misjafnlega vel rekin af krökkum undir
tvítugu. Þetta eru fyrirtæki sem velta
allt að 30 milljónum króna á ári og
stundum án þess að láta endurskoða
bókhaldið hjá sér. Enda hefur skatturínn
áhyggjur af þessu, sem og kennararnir
í þeim skólum sem eru verst settir
hvað rekstur nemendafélaga varðar.
Fókus kafaði djúpt í málið og komst
að ýmsu skringilegu varðandi rekstur
skólafélaga í framhaldsskólum landsins.
Á höfuðborgarsvæðinu eru
þrettán framhaldsskólar og allir
reka þeir nemendafélög en að-
eins einn þeirra virðist vera
með fjármálin sín í hundrað
prósent lagi. Það er Verslunar-
skóli íslands. Skólar á borð við
Flensborg, Borgarholtsskóla,
Fjölbraut í Garðabæ og Kvenna-
skólann virðast vera með sitt á
hreinu en eru samt ekki með
endurskoðanda. Hins vegar er
um helmingur skólanna með
fjármálin sín í miklu ólagi og
stjómendur nemendafélaganna
gætu átt yfír höfði sér refsingu
frá yfirvöldum ef þeir taka sig
ekki á og komi íjármálaóreið-
unni í lag.
Undir eftirliti skólanna
Heildarvelta skólafélaga
landsins er um 170 milljónir
króna á ári. Þessi velta sam-
anstendur af félagsgjöldum fé-
lagsmanna, skemmtanahaldi og
í undantekningartilvikum versl-
unarrekstri (það eru yfirleitt
lokaársnemar sem reka sjoppur
og annað slíkt til að eiga fyrir
útskriftarferð). Þessi upphæð
ætti auðvitað að vera miklu
hærri þar sem stærstur hluti fé-
laganna er illa rekinn og sé
rekstur þeirra miðaður við
Verslunarskóla íslands, sem
veltir 30 milljónum og er með
976 nemendur, kemur berlega í
ljós að það er best rekni skólinn
enda skilaði hann einni milljón
níu hundruð sjötíu og sex þús-
und krónum í hagnað á síðasta
ári. MK er til að mynda 1200
nemenda skóli sem veltir 19
milljónum á ári en var engu að
síður í níu hundruð þúsund
krónur í mínus í lok vorannar
‘99. En þá var aukin heldur ekk-
ert eftirlit haft með reksti félags-
ins og því er ekki til neitt bók-
hald fyrir veturinn ‘98-’99.
Afstaða skólanna sjálfra til
nemendafélaganna er sú að
þetta sé sjálfstætt félag sem
vegna tengsla við skólann sé
undir þeirra eftirliti. Það eftirlit
fer fram i því að annað hvort fé-
lagsmálafulltrúi eða fjármála-
stjóri viðkomandi skóla fær
uppgjör í hendumar sem jafh-
framt er kynnt á fundi með
nemendum. Stundum virkar
þetta fyrirkomulag en yfirleitt
ekki. Skólayfirvöld Menntaskól-
ans við Sund hafa til dæmis
miklar áhyggjur af rekstri
skólafélags MS. Sérstaklega þeg-
ar það kom upp í fyrra að skatt-
urinn krafðist þess að fá bók-
haldið til endurskoðunar. Nú-
verandi gjaldkeri, Aldís Páls-
dóttir, gat ekki svarað því hvort
búið væri að afhenda skattinum
bókhaldið. Það var ekki í henn-
ar tíð sem þetta kom upp á. Hún
tók við félaginu í fimm hundruð
þúsimd króna skuld.
Misjöfn velta
í öllum skólafélögum hafa
komið upp hagsmunarárekstrar
sem dregið hafa misþungan dilk
á eftir sér. Þar erum við bæði að
tala . um missætti vegna
áherslna i rekstri og hrein og
bein fjársvik. Það vill nefnilega
stundum til að stjómendur i
nemendafélögum ofmetnist líkt
og gerðist í MR um árið. En þar
komst upp að stjómin hafði far-
ið oft út að borða með hefti fé-
lagsins og hún var einhvem
veginn búin að sannfæra sig um
að hún ætti það skilið. Líklega
vegna þess að hún vann svo
mikið, kauplaust, fyrir vanþakk-
láta nemendur. Enda er nokkuð
ljóst aö vinnan við að halda úti
starfsemi með allt að þrjátíu
milljónum króna í veltu er mik-
il og erfið. En menn á borð við
Áma Þór Vigfússon sjónvarps-
stjóra og Kristján Ra, fjármála-
stjóra Skjáseins, vita að það er
hægt að uppskera. Árni var
framkvæmdastjóri Catz-sýning-
arinnar sem Versló hélt en
Kristján Ra er fyrrum gjaldkeri
nemendafélagsins sem kom fé-
laginu i bullandi plús eftir að
hafa tekið við því á hvínandi
kúpunni.
Eins og fyrr segir eru skólam-
ir misjafnlega vel reknir. Einna
verst koma þó iðnskólar út úr
rannsókninni. Lítið dæmi um
rekstur á hinum 370 nemenda
Iðnskóla í Hafnarfirði er að
hann veltir einungis einni millj-
ón á ári. Þetta er þó lausleg
áætlun því það er ekki til bók-
hald fyrir síðustu ár og
haustönnin hefur enn ekki verið
gerð upp. Félagið er ekki með
endurskoðanda og er skuldlaust.
Vandamálið við rekstur skólafé-
lagsins er svipað og Borgar-
holtsskóli býr við (600 nemend-
ur en aðeins þrjár milljónir í
veltu á ári og félagið rekið með
hundruð þúsunda króna tapi). Á
íslandi þykja iðnskólar
ruslakistur sem þeim sem geta
ekki lært er hent ofan í, og því
er ekki sama bræðrarfélags-
stemningin og myndast í öðrum
skólafélögum. Til samanburðar
má geta þess að í Fjölbrautar-
skóla Vesturlands á Akranesi
eru 600 nemendur en félagið
veltir 8,3 milljónum. Munurinn
er sá að hver nemendi veltir
2.702 krónum í Iðnskólanum í
Hafnarfirði en 13.800 krónum í
Fjölbrautarskóla Vesturlands og
séu þessar tölur bornar við
þann sem halar mestu inn,
Versló, er mimurinn sláandi þar
sem hver nemandi veltir 30.737
krónum. Þessi mikli munur vek-
ur upp spumingar um hvort allt
sé gefið upp í skólum með lága
veltu.
Skatturinn að rannsaka
„Það eru sögur um að gjald-
kerar í gegnum tiðina hafi rugl-
ast á kortum á einhverju
fylliríi,“ segir Ltna Kristjáns-
dóttir, gjaldkeri nemendafélags
Iðnskólans í Hafnarfirði. Þar er
enginn endurskoðandi en skól-
inn reynir að fylgjast með fjár-
málum félagsins.
Stjórn skólafélags Mennta-
skólans í Hamrahlíð vildi ekki
gefa upp neinar tölur og bar fyr-
ir sig að lög félagsins bönnuðu
það. Þau sögðust hins vegar
vera með endurskoðanda og
skólinn fari yfir kvittanir og
annað slíkt. „Skólafélagið var að
ég held tekið fyrir hjá skattinum
fyrir nokkrum árum,“ sagði
Bergur Benediktsson, formað-
ur félagsins, og útskýrði að
verslunarrekstur félagsins væri
rekinn með sér kennitölu og því
virðast hlutimir vera i góðu lagi
hjá þeim. Veltan er um
20.000.000 samkvæmt útreikn-
ingi Fókuss en skólinn hefur 906
nemendur.
Það er samt ekki hægt að full-
yrða um það af hverju sum félög
hafi svona lága veltu I saman-
burði. Annað hvort er félagslífið
illa sótt eða að fáir greiði félags-
gjöld ellegar að ekki sé allt upp
gefið. Freistingamar era í það
minnsta allsstaðar og sem dæmi
þá hefur yfirstjóm Menntaskól-
ans við Sund áhyggjur af krökk-
unum sínum. Það félag var tek-
ið fyrir hjá skattinum 1 fyrra og
núverandi gjaldkeri, Aldís
Pálsdóttir, veit ekki til þess að
því máli sé lokið. Hún tók við fé-
laginu með hálfa milljón i mín-
us og ætlar að reyna að borga
það niður auk þess sem hún
þarf að standa sig gagnvart
skattinum. Þá þarf hún víst að
borga skemmtikröftunum og
öðrum sem þau kaupa þjónustu
af meira vegna þess að þeir vilja
helst af öllu vinna svart.
„Það er verið að athuga þessi
mál,“ segir Kristján Gunnar
Valdimarsson, skrifstofustjóri
hjá Skattstjóranum i Reykjavík.
„Þetta er stór rekstur hjá þeim
og þó starfsemin sé undanþegin
skatti verða þau að gefa allt upp
og auk þess er undanþágan ekki
algild."
Allt að 3ja milljóna tap
„Samkvæmt skattalögum eru
stjómendur félaga ábyrgir fyrir
rekstri félagsins," heldur Krist-
ján hjá Skattinum áfram og
vitnar í 107. grein skattalaga.
„Þessir krakkar gætu sætt refsi-
ábyrgð og verið í vondum mál-
um.“
Það er því nokkuð ljóst að um
alvarlegt mál er að ræða og allt
bendir til þess að stjórnendur
skólafélaganna séu ekki alveg
að gera sér grein fyrir þeirri
skuldbindingu sem þau hafa
tekið að sér. Svo dæmi sé tekið
þá var FB einn af þeim skólum
sem fóm undan í flæmingi þeg-
ar spurt var út í bókhald og
rekstur nemendafélagsins.
Gjaldkerinn, Hlynur Hauks-
son, vildi ekki tjá sig um málið
en samkvæmt áræðanlegum
heimOdum tók hann við félag-
inu í tveggja milljón króna
skuld. Engu að síður er Fjöl-
brautarskólinn i Breiðholti einn
stærsti framhaldsskóli landsins,
með um 1300 nemendur. Rúmur
helmingur þeirra greiðir 2100
krónur til skólafélagsins á
hverri önn og má rekja tap fé-
lagsins núna til þess þegar
skylduaðild að nemendafélögum
var afnumin. Krakkarnir í
stjóm félagsins virðast ekki ná
að aðlaga sig breyttu rekstrar-
umhverfi og öll fjármálin em í
tómri steypu. Enginn veit neitt
og því er erfitt að draga ein-
hvem einn ákveðinn til ábyrgð-
ar. Nemendafélag Fjölbrautar-
skólans í Breiðholti veltir yfir
tólf milljónum á ári og heimild-
armenn innan skólans telja að
tapiö stefni í þrjár milljónir.
Dregin til ábyrgðar
Það er þvi nokkuð ljóst að
margt er lúsugt í skólafélögum
framhaldsskólanna og um tif-
andi tímasprengju að ræða.
Skatturinn er að skoða þetta og
enn er spuming inn hver sé
ábyrgur þegar félag kemur sér í
milljóna króna skuld. Það skýt-
ur svoldið skökku við að ætla
sér að draga þrjá stjómarmenn,
sem jafnvel geta verið ólögráða,
til ábyrgðar. En sé svo, eins og
allt bendir til, ættu þeir sem
taka að sér trúnaðarstörf á veg-
um skólafélaga að gera sér grein
fyrir ábyrgðinni. Þeir gætu
bæði verið ábyrgir gagnvart
skattinum og jafnvel í ábyrgð
fyrir skuldum - þó er það ekki
alveg ljóst og lítið um svör varð-
andi þá ábyrgð. Engu að siður
getur verið mikill hagur fyrir þá
sem reka félögin að standa sig
því það er ávísun á að fyrirtæk-
in úti á vinmunarkaðinum takið
við sér og ráði hæfa skólafélags-
stjómendur til vinnu. Því mörg
skólafélögin eru með veltu á við
meðalstór fyrirtæki hér á landi.