Dagblaðið Vísir - DV - 15.03.2000, Page 15

MIÐVIKUDAGUR 15. MARS 2000
15
!>V
Myndskreyttar
íslendingasögur
Bókaútgáfan The Folio
Society í London hefur gef-
ið út í stórri og glæsilegri
bók níu íslendingasögur og
þrjá íslendingaþætti með
sérstæðum heilsíðulit-
myndum eftir Simon
Noyes. Ritstjóri bókarinnar
og höfundur formála er
Magnús Magnússon og hann þýðir einnig sög-
urnar ásamt Hermanni Pálssyni. Meðal sagna
í safninu eru landafundasögurnar, Gunnlaugs
saga ormstungu, Njála og Egla og meðal þátt-
anna er hin undursamlega saga af Auðuni
vestfirska og ísbiminum hans.
Magnús lýsir því í formála sínum hvað
hann heillaðist ungur af þessum gömlu sögum
og reynir að gera sér i hugarlund hvemig svo
þroskuð listaverk urðu til í jafnfrumstæðu
þjóðfélagi og hér var á miðöldum. Hann hall-
ast helst að því að þær séu vitnisburður um
löngun íslendinga til að varðveita sögu sína.
Samfélagið var enn svo ungt að það mundi til
upphafs síns og sagnamennirnir vildu ekki að
þessar sögur gleymdust.
Sögumar fyrir sitt leyti, segir Magnús, sýna
raunverulegt umhverfi hyggt raunverulegu
fólki, það liflr sínu lífi, vinnur og nýtur frí-
stunda í samfélagi sem er sjálfu sér nógt en
sem er skekið við og við af alvarlegum ofbeld-
isverkum. Hann leggur áherslu á stjómskipun
landsins, formlegt jafnrétti manna sem ekki
þekktist í öðrum Evrópurikjum á þeim tíma.
Landsmenn - bæði karlar og konur - nutu
þess hve menntun var almenn og fyrst og
fremst var það því að þakka hve hópurinn
sem drakk í sig þessar sögur var stór og
áhugasamur. Enda voru sögurnar um venju-
legar fjölskyldur, fólkið i landinu, jafnvel for-
mæður og forfeður þeirra sem sögðu frá og
hlýddu á, en ekki um einstaka konungaættir.
Loks talar Magnús um næma tilfmningu
sagnanna fyrir stöðum og staðháttum og þar
eð landslag hefur yflrleitt ekki breyst til muna
á sögustöðum bendir hann á að nútímalesend-
ur geti enn stillt sér upp á þessum stöðum og
lifað sig inn í atburðina sem þar gerðust.
Myndir Noyes eru afar óvenjulegar miðað við
myndskreytingar fornsagna fram að þessu.
Hrafnkell Freysgoði í túlkun Simon Noyes
„. . . tóku reip ofan úr krókum, taka síðan knífa sína og stinga raufar á
hásinum þeirra og draga þar í reipin og kasta þeim svo upp yfir ásinn og
binda þá svo átta saman. “
Teikningin er
skýr, litafletir
hreinir, engir
skuggar eða rast-
ar. Myndirnar eru
einna helst næfar
í stíl en þó túlk-
andi að innihaldi.
Oft minna þær á
myndverk barna
eða frumstæðra
þjóða fyrir það
hvað þær eru ein-
faldar við fyrstu
sýn en tvíræðni
gerir þær bæði
fyndnar og
þrungnar merk-
ingu. Til dæmis
er áhrifamikil
myndin af Njáli,
Bergþóru og
sveininum Þórði
eftir að þau ganga
til sængur í Njáls-
brennu. Þau
liggja hlið við
hlið, drengurinn á
miili, sjónarhorn-
ið er að ofan. Það
logar glatt allt í
kringum rúmið
en ekki hefur enn
kviknað í rúminu
sjálfu. Þó spretta
tveir litlir logar
upp sinn hvorum
megin við höfuð
Bergþóru. Einnig
má lengi hafa
gaman af mynd-
inni með fréttinni
en hún er við
Hrafnkels sögu
Freysgoða og sýn-
ir Hrafnkel sjálfan
hangandi á hásin-
unum.
Bókmenntir
Þegar þú átt ekki fleiri
syni, Faðir, hvað þá?
Hrafn A. Harðarson hefur
unnið ötullega að kynningu á
lettneskum ljóðum, og hefur
meðal annars gefið út heilt
safn eftir þá merku skáld-
konu Vizmu Belsevica (Hafið
brennur, 1994). í fyrra gaf
hann út bókina Vængstýfðir
draumar, safh ljóða eftir tólf
lettnesk skáld. Undirtitill
bókarinnar er „Ljóð úr Ljósa-
landi“ sem vísar til þess að
lettneska orðið „balts“ í
Baltikum þýðir ljós eða bjart-
ur.
Hrafn þýðir ljóðin ekki úr
frummálinu, því miður, held-
ur notar hann þýðingar á
Norðurlandamálum. Þegar við
bætist að flest skáldin i bók-
inni eiga aðeins örfá ljóð er
mjög erfitt að meta stöðu
þeirra og styrk hvers um sig. Það sem bókin
skilar tO lesandans er fyrst og fremst heildar-
mynd - sem þó er erfitt að segja hvor á meira í,
lettn'esk ljóðagerð eða smekkur þýðandans.
Þessi heildarmynd einkennist öðru fremur af
ljóðrænni depurð og örvæntingu - enda hafa ör-
lög þessarar þjóðar boðið upp á slík yrkisefni.
Þýðingar Hrafns eru gerðar af samvisku-
semi og alúð en þær eru yfirleitt ekki liprar.
Bæði er orðalag bóklegt fremur en skáldlegt
og víða er orðaröð óeðlileg, að því er virðist
að óþörfu en væntanlega tO að ná einhverjum
blæ úr erlenda ljóðinu. TO
dæmis hefðu eftirfarandi
línur i ljóðinu „Riga“ eftir
Caks orðið mun áhrifa-
meiri og fallegri með eðli-
legri orðaröð: „í hálffölln-
um tröppum ég hrasa“, „Á
rústunum hjartað finnur
traust", „mun hlátur
bama þér fagna“. Þegar
hvorki er beitt stuðlasetn-
ingu né rími og hrynjandi
er í hæsta máta óregluleg
er erfitt að sjá þörfina fyr-
ir slíkan umsnúning á
orðaröð.
Best tekst Hrafhi við
þýðingar á ljóðum Vizmu
Belsevica - annaðhvort af
því að hann þekkir skáld-
skap hennar best eða af
því að hún er betra skáld
en önnur í- safninu. „Satúmus Goyas etur
bömin sín“ eftir hana er innihaldsríkt, áhrifa-
mikið og magnað ljóð og sýnir hvað Hrafn get-
ur þegar hann gerir best - þó að orðaröðin
gæti verið eðlOegri, málið skáldlegra og hrynj-
andin fallegri á stöku stað:
Vesœli faöir minn,
meö blóö sona þinna d vörum
og banhungur nagandi þig innan ...
Seg mér líóan þína er bein okkar þú heyrir
brotna milli tanna þinna?
Þegar fingur þínir rífa
upp brjósthol okkar?
Er þú sérð nakið hjarta
rjúkandi í lófa þér?
Grunar hörð augu þín
hve mikið synir þínir aumkva þig?
Við önnuðumst kýrnar
sdðum hveitinu; létum borð þitt svigna
undan þunga brauósins.
t hrjóstruga uröarhlíð
gróóursettum vió vínviðinn, svo vínið
gœti slökkt þorsta þinn.
Með okkur, sonum þínum,
gœtir þú gleymt hungri þínu,
hefðir þú þyrmt okkur.
En júgrin þrútna af kvölum.
Enginn mjólkar kýrnar.
Um akrarn rófa nautin án smala.
Enginn til aó stakka kornið -
það spírar i eyra,
og ólesnir ávextir, ofþroskaðir springa.
Og nú flœðir blóö mitt einnig um höku þér...
Þegar þú átt ekki fleiri syni, Faöir,
hvað þá?
Þó að framtak Hrafns sé virðingarvert verð-
ur að segja eins og er að oftar minna þýðing-
arnar í bókinni á lausamálsþýðingar sem á
eftir aö yrkja. Enda er sennOega ekkert verk
til erfiðara en að þýða ljóð sem er frábært á
frummálinu. Þar þarf jafngott skáld að koma
til - ef ekki betra!
Silja Aðalsteinsdóttir
___________Menning
Umsjón: Silja Aöaisteinsdóttir
Baneitrað samband
að slitna
Á laugardaginn kl. 20 er síðasta sýning á
leikritinu Baneitrað samband á Njálsgöt-
unni eftir Auði Haralds sem Draumasmiðjan
sýnir í íslensku óperunni og gengið hefur
þar síðan í október. Leikritið skrifaði Auður
upp úr samnefndri sögu sinni sem kom út
1985 og hefur glatt sinni margs unglingsins
síðan. Draumasmiðjuliðið með Gunnar
Hansson og Kötlu Margréti Þorgeirsdóttur í
broddi fylkingar vinnur svo vel úr efninu að
þau mæðgin og vinir þeirra verða sprelllif-
andi á sviðinu.
Sagan gerist 1984 og sem betur fer er ekki
reynt að flytja hana nær okkur í tíma á svið-
inu. Efnið yrði að ýmsu leyti hjáróma ef sag-
an væri flutt tO - nema unglingar nú til dags
hafi meiri áhyggjur af gereyðingimni en vart
verður við. Aðalátökin milli móður og sonar
hafa hins vegar ekki úrelst. Þau eru alveg
tímalaus!
„Heimilisfriðurinn á Njálsgötunni er af
skornum skammti," sagði gagnrýnandi DV í
umsögn um sýninguna, „en þó kastar fyrst
tólfunum þegar móðirin segir syni sínum
skriflega stríð á hendur. Þá breytist íbúðin í
vígvöU þar sem hvert orð verður að vopni í
baráttunni og lengi óvíst hvort muni hafa
betur. Yfirvegaðri kaldhæðni móðurinnar er
svarað með takmarkalausri reiði unglings-
ins sem finnst ranglæti heimsins beinast að
honum einum.“ Þessi rifrUdi eru bæði morð-
fyndin og meinhæðin eins og við er að búast
af höfundi og hafa því unglingar og fuUorðn-
ir jafngaman af sýningunni.
Kvennakór
Suðurnesja til írlands
26. apríl heldur Kvennakór Suðurnesja
utan á Cork International Choral Festival í
Cork á írlandi. Mót þetta hefur verið haldið
á ári hverju síðan 1954 og skapað sér góðan
orðstír fyrir gæði og gott skipulag. Vegna
mikiUar aðsóknar á mótið þarf að senda upp-
töku af kórsöng án undirleiks með umsókn,
þær upptökur hlustar dómnefnd á og velur
inn á mótið. Það er því sannarlegur heiður
fyrir Kvennakór Suðumesja að vera í ár
einn af fimmtán kórum utan írlands sem
boðið er á mótið, en auk þeirra taka fjöl-
margir írskir kórar þátt í því.
Kóramótið stendur í íjóra daga og mun
kórinn koma fram og syngja víðs vegar um
Cork. Stjórnandi kórsins er Agota Joó og
undirleikari VUberg Viggósson. Vortónleik-
ar kórsins verða þrennir að þessu sinni, 10.
og 12. aprU kl. 20.30 í Ytri Njarðvíkurkirkju
og í Ými, tónlistarhúsi Karlakórs Reykjavik-
ur, 15. aprU kl. 17.
Bach-dagur á Rás 1
Rétt er að búa fólk
undir það nú þegar
sem nánar verður
sagt frá þegar
nær dregur að
simnudaginn 26.
mars verður
Bach-dagur á
Rás 1. Þetta
þýðir hvorki
meira né minna
en að aUan dag-
inn, frá kl. 8 um
morguninn tU mið-
nættis, verður ekk-
ert nema tónlist eftir
Jóhann Sebastian Bach í
útvarpinu. Sá gamli fær að valta yfir hreint
allt efni ríkisútvarpsins annað en fréttir!
í júlí í sumar verða 250 ár liðin síðan Jó-
hann S. dó, en segja má að hann sé meira lif-
andi en flestir því um aUa Evrópu ætla út-
varpsstöðvar að heiðra hann með þessum
hætti þennan dag. Verða tónleikamir á Rás
1 meira og minna sendir beint tU okkar frá
ýmsum kirkjum og tónleikasölum Evrópu,
og einni messu verður útvarpað beint frá
Langholtskirkju þar sem Jón Stefánsson
stýrir kór og hljómsveit sem flytja kantötu
nr. 147, „Hjarta, þankar, hugur, sinni“ sem
samin er fyrir þennan dag.
Bach-aðdáendur geta farið að hlakka tU.