Dagblaðið Vísir - DV - 29.03.2000, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 29. MARS 2000
13
DV
Bókmenntir________________________________________________________
Egglaga höfuð
í ferhyrndum gluggum
DV-MYND HILMAR ÞÓR
Bragi Ólafsson skáld
„Heimurinn er honum eins og landakort, tvívíöur og hægt
aö brjóta hann saman á ótai vegu þannig aö fjarlægir
staöir lendi óvænt hliö viö hiiö. “
Úrval úr ljóðum Braga Ólafssonar er yflr-
lætislaus bók á ytra borði. Beinlínis grá-
móskuleg sé hún borin saman við litríkar
kápur fyrri bóka skáldsins, sem þó leynast
miili spjalda hennar. Það er annars vel til
fundið að gefa út safn ljóða Braga nú þegar
hann er að springa út sem prósahöfundur.
Ljóðaúrvalið minnir okkur á hversu gott
skáld hann er og gefur bæði innsýn í þróun
skáldskapar hans og þau stíleinkenni sem
hafa fylgt honum frá fyrstu tíð. Eina athuga-
semd vil ég þó gera við útgáfuna. Hefði ekki
mátt gefa út heildarsafn ljóða Braga og láta
bækumar halda sér í stað þess að láta þær
renna saman í samfelld „Ljóömæli"? Það
hefði gefið bókinni sterkari heildarsvip og
gert hana að betri mynd af ferli Braga að
halda skilunum milli bóka.
Þótt Eiríkur Guðmundsson í ágætum for-
mála kenni Braga hiklaust og réttilega við
póstmódemismann er ljóðheimur hans ekki
brotakenndur og yfir honum hvílir ró og yf-
irvegun. Mörg ljóðanna einkennast af ein-
kennilegri fjarlægð og ljóðin verða stundum
eins og tilviljanakennt safn af skyndimynd-
um teknum úr laumi, enda áberandi oft sem
viðfangsefnin era römmuð inn, líkt og í
myndavélarglugga. Ljóðmælandi horfir á
heiminn út um glugga (“Undir súð“) eða bíl-
rúðu (“Niutíu kílómetra á sextíu mínútum"
og „Franskur kafbátur í Reykjavikurhöfn). I
ljóðinu „Veisla" er þessi sýn í hreinræktuðu
formi: „Gluggar eru ferhyrndir og andlit fólks
/ ekki ólík eggjum að lögun.“
Stundum leita málverk líka á hugann við
lestur ljóða Braga, ekki síst málverk súrrea-
listanna og annarra framúrstefnumanna snemma
á öldinni. Er til dæmis ekki nærtækt að hugsa til
Magritte við lestur þessara lína úr ljóðinu „Jakki
á stól“: „Þangað til / slútir jakkinn minn svarti /
á heiðbláum stól / og axlimar ber við hvítan vegg
/ eins og kirkjuturnar reistir af vanefndum."
Þetta ljóð og fleiri sýna ágætlega hvernig sam-
bandi Braga við súrrealismann, sem hann fylkti
sér um á sínum tíma ásamt öðrum félögum
Medúsu, er háttað. Súrrealismi Braga er ekki end-
urtekning, ekki tilraun til að klæðast gömlum föt-
um gamalla meistara, heldur er hún tilvitnun og
endurvinnsla.
Eitt frumlegasta einkenni ljóða Braga er sér-
kennileg rýmisskynjun. Heimurinn er honum
eins og landakort, tvívíður og hægt að brjóta hann
saman á ótal vegu þannig að fjarlægir staðir lendi
óvænt hlið við hlið. í ljóðum Braga geta menn
skyndilega verið staddir „á horni Bayswater Road
og Lækjargötu" (“Blue Hawai“) og gönguferð á
Grettisgötunni getur vegna svolítillar uppljómun-
ar endað á „smábæjartorgi sunnarlega í álfunni"
(“Hringekjan“).
Eins og Eiríkur Guðmundsson bendir á er
Bragi oft í meðvituðu sambandi við ýmis stór-
skáld tuttugustu aldarinnar. Þessi samræða er
alltaf frjó og frumleg, og tónninn í ljóðum Braga
er frumlegur án þess að vera upphafmn. Stundum
minnir hann á tóninn i gömlu sendibréfl, i senn
einkalegur og meðvitaður. Hvergi birtist þetta bet-
ur en í einu albesta ljóði Braga, „Frá heimsþingi
Esperantista". Það ljóð hlýtur að verða klassískt:
Láttu þér ekki bregöa
þótt ég sendi þér þessar línur frá
tólfta þingi Esperanto-
sambandsins. Hér stendur allt í blóma, náttúran
bókstaflega suðar af kœti, og ég kom
sjálfum mér skringilegá á óvart
morguninn eftir setningu
þingsins; ég kramdi litla flugu
meö vísifingri og þumli
og þeirri hugmynd laust niöur í koll mér
aö leggja mér hrœ hennar
til munns. Þú ímyndar þér eflaust aö
hér ríki stríösástand, enginn sé sammála
um ekki neitt, og aö
pappírsflóðið í salarkynnunum sé slíkt
aó leggi ég sjóngleraugun frá mér sé
þegar í staó búiö aö hylja þau
meö glœnýrri reglugerö um breytingar á fall-
beygingu lýsingaroröa.
Þetta er reyndar rétt hjá þér, svona er
ástandiö á tólfta þinginu, en þaö er ekki þaöan
sem ég sendi þér þessar línur.
Þetta meö náttúruna og suóiö í henni er
auðvitaö uppspuni frá rótum; ég er
staddur svo aö segja í nœsta
húsi viö þig, þú veist:
aö lokum munum viö bœöi deyja, og þaö eina
sem skilur okkur aö
er prentsmiöjan vestanmegin vió húsió mitt,
barnaleikvöllurinn,
Klapparstígurinn,
miðbœrinn eins og hann ieggur sig,
ökuleiðin að Seltjarnarnesi og
Atlantshafió. Atlantshafiö meö viösjárverða
strauma sína og samviskubitiö
yfir að hafa gleypt svo marga heilbrigóa
og efnilega unga menn
eins og mig. Nú er ég ekki viss um
aö þessi kveöja berist þér
á því skeiói œvinnar sem ég
kysi, en þegar hún berst þér
inn um bréfalúguna - ég veit aó hún á eftir
aö beyglast í mjórri rifunni -
skaltu leggja hana á eldhúsboröiö og slétta
úr henni. Eins og sjómaðurinn sléttir úr seglinu
eftir að hann velur sér ákvöröunarstaö.
Jón Yngvi Jóhannsson
Bragi Ólafsson: Ljóöaúrval 1986-1996. Bjartur 1999.
Leiklist
Að læra á skynfærin
verður táknmálið eðlilegur hluti framvindunnar.
Söguþráðurinn í Ég sé... er ákaflega einfaldur
og gengur út á að sýna hvemig við upplifum hin-
ar ólíku árstíðir. Jafnhliða fáum við að fylgjast
með þroska ungabarns því garðálfahjónin sem
segja söguna eignast bam í byrjun sýningar.
Barnið er leikið af Ólöfu Ingólfsdóttur dansara
sem með einfóldum en skýrt mörkuðum hreyfing-
um sýnir hvernig barnið, sem í fyrstu er alger-
lega ósjálfbjarga, nær smám saman stjórn á eigin
líkama og undir lokin er barnið bæði farið að
ganga og tala. Árstíðaskiptin eru líka dregin fram
á einfaldan en táknrænan hátt, fyrst og fremst
með beinni tilvísun í náttúruna, en einnig með
þvi að sýna áhrifin sem árstíðaskiptin hafa á
mannfólkið. Skúli Gautason og Elsa Guðbjörg
Björnsdóttir leika garðálfahjónin og gera það
ágætlega. Helsti kostur sýningarinnar er að Elsa
sem talar táknmál er raunverulegur þátttakandi
en stendur ekki utan við og túlkar atburðarásina.
Búningar eru sérlega fallegir og þó sviðsmynd-
in sé einfóld hefur hún á sér ævintýralegan blæ.
Hverri árstíð fylgir lag sem lífgar upp á hæga at-
burðarásina. Skúli Gautason á heiðurinn af tón-
listinni sem þjónaði sýningunni vel þó undirspil-
ið hafi hljómað dálítið eins og úr dós. Ég sé... er
sögð sýning fyrir börn á aldrinum 1 til 5 ára og
hentar ágætlega sem kynning á þeim töfraheimi
sem leikhúsið er. Frumsýningargestir sem sumir
hverjir voru varla komnir á annað ár virtust una
sér vel og einfold atburðarásin fangaði ágætlega
athygli barnanna.
Halldóra Friðjónsdóttir
Draumasmiöjan sýnlr í Möguleikhúsinu viö Hlemm: Ég
sé... eftir Margréti Pétursdóttur. Leikmynd og búningar:
María Ólafsdóttir. Tóniist: Skúli Gautason. Táknmálsþýö-
ing: Elsa Guöbjörg Björnsdóttir. Ljósahönnun: Alfreö
Sturla Böðvarsson. Leikstjórn: Margrét Pétursdóttir.
Á undanfornum árum hefur leikhópum sem
sinna ungum áhorfendum fjölgað mjög. Fyrir vik-
ið er nú boðiö upp á fleiri og fjölbreyttari leiksýn-
ingar en fyrr en að auki hefur þessi gróska haft í
fór með sér skýrari skilgreiningu á markhópnum
sem hverri sýningu fyrir sig er ætlað að ná til.
Innihaldið miðast við aldur væntanlegra leikhús-
gesta og því fá allir aldurshópar eitthvað við sitt
hæfi. Á sunnudag frumsýndi Draumasmiðjan
nýtt leikverk eftir Margréti Pétursdóttur sem
gengur enn lengra því það verk er ætlað yngstu
áhorfendunum en einnig sniðið að þörfum heyrn-
arlausra barna. Allt sem sagt er á sviðinu er túlk-
að á táknmáli af einum leikaranna og þannig
Ólöf Ingólfsdóttir, Elsa Guðbjörg Björnsdóttir og Skúli Gautason í Ég sé
„Allt sem sagt er á sviöinu er túlkaö á táknmáli af einum leikaranna
og þannig verður táknmáliö eölilegur hluti framvindunnar. “
DV-MYND PJETUR
Menning
Umsjón: Silja Aðaisteinsdóttir
Farartæki
fyrri ára
Áhugafólk um fornbíla ætti að
hópast í félagsheimilið Gjábakka,
Fannborg 8 í Kópavogi, því þar
stendur nú yfir sýning á ljósmynd-
um af gömlum bílum í eigu Ingi-
bergs Bjarnasonar og Bjarna Ein-
arssonar frá Túni. Þar geta þeir sem
lifað hafa um hríð í veröldinni rifj-
að upp kynni sín af ýmsum farar-
tækjum sem algeng voru áður fyrr,
en ekki er líklegt að margir muni
eftir elsta farartækinu sem mynd er
af á sýningunni. Það er Ford T ár-
gerð 1919.
Einnig geta þeir sem ferðuðust
með Bjarna frá Túni á árum áður
rifjað upp skemmtilegar minningar
því nokkrar myndir tengjast honum
sérstaklega. Gjábakki er opinn alla
virka daga kl. 9-17 og stendur sýn-
ingin yfir til 14. apríl. Aðgangur er
ókeypis.
Ljósmyndir
Magnúsar
Inga Lára Baldvinsdóttir og Ljós-
myndasafn Reykjavíkur hafa gefið
út bók Ingu Láru, Framlag Magnús-
ar Ólafssonar til islenskrar ljós-
myndunar. Textinn er bæði á is-
lensku og ensku, þýðandi er Anna
Yates. Bókin er númer tvö í fyrir-
lestraröð sem haldin er í minningu
Magnúsar Ólafssonar ljósmyndara
(1862-1937), eins hins merkasta með-
al frumherjanna hér á landi. Meðal
annars varð hann fyrstur hérlendis
til að framleiða steríóskópmyndir,
einkum landslagsmyndir, sem urðu
útbreiddar og vöktu athygli erlend-
is á náttúrufegurð íslands.
Ekki færri en átta ljósmyndarar
opnuðu nýjar ljósmyndastofur í
Reykjavík um aldamótin 1900. Með-
al þeirra var Magnús Ólafsson fyrr-
um verslunarstjóri á Akranesi. I
bókinni er
greint frá
því hvern-
ig rekstur
á þessum
ljósmynda-
stofum
gekk og
hvaða
stöðu
Magnús
skapaði
sér meðal
starfandi ljósmyndara. Reynt er að
meta hvaða nýjungar Magnús inn-
leiddi í íslenska ljósmyndagerð. Út-
gáfa Magnúsar á fyrsta leiðbeining-
arriti um ljósmyndun á íslensku
árið 1914 varð honum tilefni til mik-
illar nýyrðasmíði í fagmáli greinar-
innar. Vegna þeirrar bókar eiga ís-
lendingar vitnisburð Magnúsar
sjálfs um viðhorf hans til ljósmynd-
unar, eins örfárra innlendra ljós-
myndara. Einnig er fjallað um gjöf
Magnúsar til Listasafns Islands árið
1907 á funm handlituðum ljósmynd-
um eftir hann sjálfan. Teljast mynd-
irnar í raun ljósmyndir? Fólst í gjöf-
inni einhver yfirlýsing frá Magnús-
ar hálfu um listrænt gildi ljós-
mynda?
Inga Lára Baldvinsdóttir er BA
(hons) frá University College Dublin
1979 i sagnfræði og fornleifafræði og
cand. mag. í sagnfræði frá Háskóla
íslands 1984. Hún hefur verið deildar-
stjóri myndadeildar Þjóðminjasafns
íslands frá 1991. Inga Lára er annar
ritstjóri sérstaks þemaheftis tímarits-
ins History of Photography er fjallar
um íslenska ljósmyndun og kemur út
nú á vormánuðum. Um þessar mund-
ir vinnur hún að frágangi handrits
til prentunar um íslenska ljósmynd-
ara 1846-1946. Sú bók mun sæta tíð-
indum í íslenskri myndlistarsögu og
hefur sárlega vantað.
Bókin um Magnús Ólafsson fæst
á Ljósmyndasafni Reykjavikur
(photomuseum@reykjavik.is).