Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.2000, Blaðsíða 15

14
MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 2000
MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 2000
43
Útgáfufélag: Fijáls fjölmiBlun hf.
Stjórnarforma&ur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
A&sto&arritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvik, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Fllmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblaö 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt tll aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viötöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Slys og einbreiðar brýr
Hörmulegt slys skammt norðan Grímsstaða á Fjöll-
um, þegar rúta með erlenda ferðamenn valt út af
brúnni yfir Hólsselskíl, hefur enn á ný vakið upp um-
ræður um einbreiðar brýr á íslenskum þjóðvegum. Um
leið hljóta áhyggjur af öryggi farþega í langferðabílum
hér á landi að aukast, ekki síst þar sem öryggisbelti
virðast heyra til undantekninga og eins vegna þeirrar
staðreyndar að eðlileg endurnýjun hefur ekki átt sér
stað á bílaflotanum.
Hátt í tugur alvarlegra rútuslysa hefur orðið hér á
landi frá árinu 1991, eins og kom fram í fréttaljósi DV
í gær. Auk þess eru mörg minni háttar slys.
Augljóst er að alvarlegar brotalamir eru í öryggis-
málum íslenskra hópferðabifreiða. Eftir að tvær konur
létust og nokkrir slösuðust alvarlega í rútuslysi árið
1995 var sérstök rannsóknarnefnd skipuð. Nefndin
lagði meðal annars til að bílbelti yrðu notuð í hópferða-
bílum og nú eru allir bílar sem framleiddir eru eftir
október 1999 með bílbelti. Vandinn er hins vegar sá að
bílafloti hópferðafyrirtækja er kominn til ára sinna og
margar rútur þannig gerðar að varasamt er að setja í
þær bílbelti.
Afkoma þeirra fyrirtækja sem stunda rekstur hóp-
ferðabíla hefur ekki verið á þann veg að þau hafi talið
sér unnt að endurnýja bíla með þeim hætti sem eðlilegt
getur talist. Og ekki hjálpa opinberar álögur til í þeim
efnum - ekki frekar en dýrt verkfall bifreiðastjóra sem
eru í Sleipni.
Á undanförnum árum hefur verið unnið að því að
smíða tvöfaldar brýr á þjóðvegum landsins þar sem
umferð er mest. Slíkar framkvæmdir eru í takt við
uppbyggingu þjóðvegakerfisins sem þó hefur gengið
allt of hægt. En einbreiðar brýr verða áfram til, ekki
síst á fáfarnari þjóðvegum. Staðreyndin er sú að við ís-
lendingar höfum ekki efni á að smíða tvíbreiðar brýr
yfir allar ár landsins, enda slíkt hvort sem er ekki hag-
kvæmt. Það væri fásinna að reyna að stefna að því að
breikka allar einbreiðar brýr - öryggismál ferða-
manna, innlendra sem erlendra, verður að leysa með
öðrum hætti. Þar gildir fyrirhyggja og skynsemi.
deCODE á markað
deCODE genetics, móðurfélag íslenskrar erfðagrein-
ingar, hefur verið skráð á Nasdaq-hlutabréfamarkað-
inn í Bandaríkjunum en hlutabréf fyrirtækisins verða
einnig skráð á Easdaq, evrópska hlutabréfamarkaðinn.
Skráning hlutabréfa deCODE markar nokkur tíma-
mót fyrir íslenskt atvinnulíf og sýnir enn og sannar
hve langt íslendingar eru komnir í alþjóðavæðingu.
Enn er of snemmt að dæma hvernig til tekst eða
hversu arðvænleg hlutabréf fyrirtækisins verða -
margir mánuðir, ef ekki ár, munu líða þangað til þeirri
spurningu verður svarað. Fyrstu vísbendingar gefa til-
efni til bjartsýni.
Margir íslenskir aðilar hafa fjárfest í hlutabréfum
deCODE - sumir á að því er virðist svimandi verði.
Hvort sú fjárfesting skilar arði í framtíðinni kemur í
ljós.
Vert er að óska Kára Stefánssyni, frumkvöðli og for-
stjóra íslenskrar erfðagreiningar, til hamingju með
áfangann og óska honum og samstarfsmönnum hans
velfarnaðar í framtíðinni. Óli Björn Kárason
Skoðun
Svona verður þetta
Þar kom að einhverjir
fóru að stunda spákaup-
mennsku með krónuna. En
það verður lítið úr því. Það
er vegna þess að þjóðin á
endumýjanlega auðlind og
þjóðin mun selja veiðileyfi
og þjóðin mun fá allan afla
i land. Þessi auðlind aflar
gjaldeyris þannig að hægt
verður að verja krónuna.
Það þýðir að ekki borgar
sig að stunda spákaup-
mennsku með hana. Þetta
er aðalatriði varðandi auð-
lindina, vegna þess að hún
er ríkjandi í virðissköpun fram um
annað. Og vegna þess að svo er verð-
ur auðlindin skattlögð, þannig að
önnur starfsemi hafi nokkuð sam-
bærilega arðsemi. Það getur verið að
einhverjir vOji eiga þennan arð en
auðlindin er hluti af fullveldisrétti
okkar. Við getum ekki skilið helstu
og arðbærustu auðlind okkar frá
annarri efnahagsstarfsemi handa
einhverjum útvöldum.
Aðalstign er bönnuð á ísland og
það sem hún byggir á í eðlisatriðum,
en aðalstign byggir á léni. Lén er
sérstakur erfanlegur ráð-
stöfunarréttur á eignum
þjóðar. Lén og aðalstign
verða ekki aðskilin.
Útvegurinn
Meðan veiðar voru frjáls-
ar réð gengiskráning arði
útgerðar og vinnslu af auð-
lindinni. Það var veiðileyf-
issala. Það er öfugt að farið
að meta hvernig eigi að
standa að nýtingu auðlind-
arinnar að miða við núver-
andi útgerðaraðferðir. Rétt
að farið er að selja veiðleyfi
og láta markað ráða því hvaða út-
gerðarform hentar til að borga veiði-
leyfin. Sú hugmynd að til sé físki-
hagfræði, sem miðar við hagsmuni
þeirra sem veiða, er forsendulaus
fyrir þjóðina. Það sem skiptir máli
fyrir þjóðina er að arðurinn komi
mestur fram. Það gerist ekki nema
fram fari verömat á öllum stigum
þess máls að nýta auðlindina. Af
þessu verðmati ræðst um veiðar og
vinnslu. Veiðileyfi verða þá seld
með tilliti til mats. Það er að segja til
skamms tíma í einu, með mati á
Þorsteinn
Hákonarson
framkvæmdastjórí
„Þegar þeir skilja í hverju hann er fólginn, stööugleika
krónunnar, þá hættum við að hlusta á vitleysu. T.d. að það
skipti reikningslega ekki máli að tugum þúsundum tonna
sé hent, bara ef það er ekki breytilegt frá ári til árs.“
Bravó, sjávarútvegsráðherra
Sjávarútvegsráðherra hef-
ur ákveðið að taka umræð-
una um brottkastið alvar-
lega. Loksins kemur maður
sem vill taka á málinu.
Hann hefur þegar bent á
leiðir sem hann ætlar að
láta athuga nánar. Víst er
vandi að glíma við þetta
vandamál en það er ekki af-
sökun fyrir því að stinga
höfðinu í sandinn eins og
strúturinn og láta sem
vandamálið sé ekki til. For-
stjóri Hafrannsóknastofnun- _
ar telur aö of háar töur séu
nefndar varðandi brottkastið.
þarf ekki að deila lengi um
það. Aðalatriðið er að fara
ofan í málið og taka á því.
Fortiðin er liðin, þetta er
búið og gert, framtíðin er
það sem skiptir máli. Ég
treysti því að sjávarútvegs-
ráöherra fylgi málinu eftir
og brottkast verði í fram-
tiðinn í algjöru lágmarki.
Leiðir sem athuga þarf eru
ekki bara aukið eftirlit og
Gu&mundur G. refsingar. Kanna þarf leið-
Þórarinsson ir til þess að koma með
verkfræöingur þennan afla að landi án
refsingar, án tjóns, utan
Nú kvóta og án hagnaðar útgerðar. Til
greina kemur að greiða eitthvert lág-
marksverð fyrir slíkan afla en mis-
munur þess verðs og markaðsverðs
fari til rannsókna á auölindinni.
Þeir sem játað hafa
Af orðum þeirra sem um brottkast
hafa fjallað og gerst þekkja til þess-
ara mála má ráða að brottkast er
gríðarlega almennt. Þótt um al-
menna vitneskju hafl verið að ræða
hafa yfirvöld ekki sinnt málinu þar
til nú að nýr sjávarútvegsráðherra
tekur á því. Það er því ekki furða þó
margir sjómenn hafi nú opnað sig
um umfang vandamálsins. Til þess
að ná yfirsýn yfir vandann á auðvit-
„Loksins kemur maður sem vill taka á málinu. Hann hefur þegar bent á leiðir sem
hann œtlar að láta athuga nánar. “
að að gefa þeim upp sakir sem koma
fram og skýra frá gangi mála. Brott-
kastið er vandamál sem allir hafa
vitað um og sett kíkinn fyrir blinda
augað. Upplýsingar sem fram koma
með þessari aðferð geta leiðbeint
mönnum við að finna góða og rétt-
láta lausn. Refsigleði og refsingar
eru engin lausn. Yfirvöld og sjómenn
eiga að taka höndum saman við
lausn vandans, gleyma fortíðinni að
öðru leyti en því að hjálpast að við
að kortleggja umfangið til að auð-
velda lausn.
Raunar finnst mér að skoða þurfi
málið frá víðari sjónarhóli ef menn
vilja ekki fallast á sakaruppgjöf með
skilyrðum um samvinnu. Þá er
nauðsynlegt að stjómvöld geri grein
fyrir hvernig á þvi stendur að þau
hafa ekkert aðhafst í meira en ára-
tug þrátt fyrir að upplýsingar hafi
legið fyrir um brottkast og umræða
verið mikil. I blöðum hafa verið birt
afrit af bréfum frá málsmetandi
mönnum til réttkjörinna yfirvalda
um gríðarlegt brottkast, bréfum sem
send voru fyrir einhveijum árum, og
beðið um rannsókn. Yfirvöld vissu
um málið en aðhöfðust ekkert. Hver
er ábyrgð þeirra? Ætli menn að elta
sjómenn sem hafa opnað sig í von
um aðgerðir, verður að skoða ábyrgð
yfirvalda.
Loksins, loksins
Aðalatriðið er að nú er kominn
sjávarútvegsráðherra sem vill taka á
málinu. Við eigum að styðja hann í
því og leita bestu leiða. Síðan er að
vona aö vinnunefnd hans skili skyn-
samlegri niðurstöðu, sem og auð-
lindanefndin, varðandi fiskveiði-
stefnuna sjálfa.
Guðmundur G. Þórarinsson
Með og á móti
Bætt þjónusta er öllum í hag
ipting leigubílaaksturs úrelt?
Viðskiptavinurinn er númer eitt
4
„Að fenginni
reynslu eftir
Sleipnisverkfalliö
tel ég nauðsynlegt
að skoða það
skipulag sem verið hefur í
gildi um skiptingu leigubíla-
aksturs í atvinnusvæði.
Ég hef nú þegar gert ráðstaf- sturia
anir til þess að farið verði Bödvarsson
faglega í saumana á þessu samgönguráöherra að leiðarljósi. Bætt þjónusta
skipulagi nú á næstunni. Það
Suðumesja og Vesturlands.
Ég vil að sjálfsögðu ekki gefa
mér neitt fyrir fram um nið-
urstöður. En ef niðurstaðan
verður sú að breytinga sé
þörf til að bæta þjónustuna
mun ég að sjálfsögðu beita
mér fyrir slíkum breytingum.
Hér skiptir auðvitað mestu
máli að hafa bætta þjónustu
sem einkum kemur til álita er skipt-
ing atvinnusvæða sem verið hefur í
gildi milli höfuðborgarsvæðisins,
er öllum til hagsbóta því eftir
því sem þjónustan verður betri, þeim
mun fleiri nýta sér þjónustu leigu-
bíla.“
'"r=i»í« Sleipnisverkfallið
| var óvenjulegt
undantekningar-á-
r stand. Þaö er því
rangt að ætla sér
að fara að draga af því ein-
hvem lærdóm. Skipulagið á
að miðast við regluna en ekki
undantekninguna.
Að öllu jöfnu er leigubila-
markaðurinn í jafhvægi á
Suðumesjum. Bílstjórar þar
hafa yfirleitt næga vinnu en á vet-
uma þurfa þeir oft að bíða í sex til
átta klukkustundir eftir túr við
Astgeir
Þorsteinsson,
formaöur Frama
Leifsstöð. Þetta er því engin
gullnáma sem ástæða er til
að sjá ofsjónum yfir.
Ef atvinnusvæði Suðumesja,
höfuðborgarsvæðisins og
Vesturlands yrðu sameinuð
myndi það einungis hafa það
í fór með sér að leigubílstjór-
ar í Reykjanesbæ myndu
flykkjast í bæinn og skilja sin
svæði eftir bíllaus. Með
“ svæðaskiptingunni er verið
að tryggja fólki framboð á bílum á
sem flestum stöðum, enda setjum við
viðskiptavininn númer eitt.“
Sleipnisverkfallið jók mjög eftirspurn eftir leigubílum við Leifsstöð. Þar mega einungis leigubílstjórar af Suðurnesjum taka upp farþega sem ekki hafa
pantað bíl fyrir fram. Þessi svæðisskipting leigubílaaksturs hefur því sætt nokkurri gagnrýni aö undanförnu.
haft
veiðiaðferð, veiðislóð, veiðitima. En
ekki með tilliti til langtimahags-
muna sumra fýrirtækja í sjávarút-
vegi en ekki annarra eins og nú er.
Þjóðin fer að skiija.
Þá hlustum viö ekki
Þegar spákaupmennska er komin
á krónuna, þá skiljum við að vöm
hennar er aðalatriði. Og það er ekki
hægt að aðskilja vörn krónunnar og
nýtingu þeirrar auðlindar sem gefur
mest af sér. Rakarinn, bókarinn,
leigubilstjórinn og opinberi starfs-
maðurinn eiga mikla hagsmuni í
stöðugleika. Þegar þeir skilja í
hverju hann er fólginn, stöðugleika
krónunnar, þá hættum við að hlusta
á vitleysu. Til dæmis að það skipti
reikiningslega ekki máli að tugum
þúsundum tonna sé hent, bara ef það
er ekki breytilegt frá ári til árs. Eða
að tíu eftirlitsmenn geti annað eftir-
liti með hvort fiski sé hent. Eða
hvers vegna sjávarþorp eru á heljar-
þröm vegna þess fisks sem er hent
og ekki má vinna í þessum plássum.
Nú gilda orð Nixons á íslandi, „Það
er ekki hægt að fifla alla alltaf.“
Þorsteinn Hákonarson
Ummæli___________
Til lengri tíma litiö
„Við vitum það
að mikill áhugi er
hjá fólki fyrir landi,
almenningur vill
eignast lönd og jarð-
ir seljast hvar sem
þær eru á landinu.
Ég mun gefa ríkis-
stjóminni nánari
upplýsingar um ríkisjarðinar og
einnig flokka þær upp og skipta... Ég
er þeirrar skoðunar að þegar rikis-
jarðir losna beri fremur að reyna að
selja þær til einstaklinga en að
leigja.“
Guöni Ágústsson landbúnaöarráö-
herra, í Degi 18. júlí.
Líklegra nú
„Áframhaldandi
verkfall hefði enn
dregið úr möguleik-
um fyrirtækja til að
mæta þeim kröfum
sem uppi em í þess-
ari kjaradeilu... Ég
get þess vegna tekið
undir það að á með-
an við höfum ekki verkfallið yfir
okkur geti þær aðstæður frekar skap-
ast að einhver niðurstaða eða lending
finnist í þessari erfiðu deilu.“
Ari Edwald, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins, í
Morgunblaðinu 18. júlí.
Hér amar ekkert að
„Það vekur at-
hygli að þrátt fyrir
að forsætisráðherra
tali enn eins og ekk-
ert sé að í efnahags-
lífi landsmanna, þá
virðist fjárlagaund-
irbúningurinn allur
vera í þeim farvegi
að þörf sé á griðarmiklum niður-
skurði framkvæmda... Óumdeilt er
að aðhaldssemi í framkvæmdum og
niðurskurður á því sviði er eitt af
því sem ríkisvaldið (og sveitarfélög)
geta gert til að sporna við þenslunni.
Því virðist i fljótu bragði vera fyrir
hendi þverpólitískur grundvöllur..."
Birgir Guömundsson i Degi, 18. júli.
Nektardans og
kosningaloforð
..er það skoðun borgarfulltrúans
að hlutverk hins opinbera sé meðal
annars að hlutast til um pörunar-
mynstur og makaleit á skemmtistöð-
um... Skyndikynni og nektardans eru
hinsvegar ekki meinsemd miðborgar-
innar. Það eru gæjar og píur í stjóm-
málum sem korter fyrir kosningar
hafa lausn á hvers manns vanda sem
síðan er sótt í hvers manns vasa...“
Af Vef-Þjóöviljanum 18. júli.
t-í?=7tMf-W Y'JRF? H.ETF?tXi(=í
P7E? ÍVÍ, b-tt=?KtN/ F,ÉrR_M^ SL^ÍNIORl.,
'F<±>‘‘3TFc’T, F=T&> RTÍl€>Ht:Fef?í=7f? i_ÍT~JO
RNNlRE? EN TFIKR MÁTI B^TTLlNlETRNiOOH
R'L-V'T'ÚCRr
Litla gula hænan
Já, skemmtileg er hún þessi gamla
saga um Litlu gulu hænuna og hin
húsdýrin sem öll böm fá að lesa á
fyrsta skólaári. Eins og kunnugt er
þá segir sagan að aðeins þeir sem sái
til koms uppskeri. Hundurinn, kött-
urinn og svínið vildu öll fá brauð að
borða, en ekkert þeirra vildi taka
þátt í gerö þess. Haft hefur verið eft-
ir M. Friedman að enginn hádegis-
verður sé ókeypis; það var reyndar
Litla gula hænan sem er höfundur
að þessu. Það var líka skemmtilegt
og kannski táknrænt að bömin á
Drangsnesi í Strandasýslu sungu
kvæðið um Litlu gulu hænuna fyrir
forseta landsins fyrir nokkrum dög-
um. í Putalandi ríkir bara sýndar-
stjórn á málefnum landsins. Lög eru
sett um hverskyns efni í stfl við það
sem stóra löndin, sem kennd era við
lýðræði, gera; en lög eru marklaus ef
ekki er farið eftir þeim.
Einhvem veginn vantar eitthvað
síðan gömlu fóstu viðmiðin á kalda-
stríðsárunum hurfu. Þá hafði maður
þó á hreinu hvað Þjóðvfljinn sagði
eða mundi segja löngu áður en hann
setti á prent, það var einfaldlega vit-
að hvað hann myndi segja. Hið sama
átti við um önnur flokksblöð og
menn skiptust upp í hjarðir með
sannleikann og sín mál á þurru. Nú
virðist sem þjóðfélagið sé opið fyrir
næðingi úr öllum áttum og hvergi
skjól að finna. ísraelsmenn misstu
líka sjónar á markmiðum sínum í
eyðimörkinni forðum og hófu dans-
inn um gullkálftnn. Sumir vilja nú
leita hófanna hjá Stór-Evi-
ópu, en aðrir eru staðráðn-
ir i að viðhalda veiðilend-
um markaðssóknar opnum
fyrir skotleyfi á allan al-
menning og án alls eftirlits.
Hundurinn sagði...
Því fer íjærri að eftirlit
með lögum sé nægilegt á
mörgum sviðum. Fisk-
sólundun, skatta-, sam-
keppnis-, tækja-, bygginga-,
mengunar-, matvæla-, fóð-
ur-, innflutnings-, smygl-, fikniefna-
eftirlit o.s.frv. eru öll á sviðum þar
sem framkvæmd laga er í mýflugu-
mynd. Smæðin er okkar tálmi um
margt en einnig kostur. Ekki getur
þjóðin skipst upp í jafna hópa al-
mennings annars vegar og eftirlits-
menn hins vegar þar sem hver fylgist
með öðrum. En augljós kostur og
góður „bisness" er að geta smyglað
að vild og selt gæðahross á slátur-
verði til Þýskalands eða flutt inn
matvæli, sem eru útrunnin á tíma
eða vafasöm á annan hátt. Einnig er
það kostur að geta gert út skip á
steinbít og fleygt öllum þorski sem
kemur með eða setja hann í svarta
poka. Frelsi eftirlitsleysisins hefur
hvatt margan manninn tfl dáða og til
að beita ímyndunarafli sínu, enda er
landinn frægur fyrir það.
Hundurinn sagði ekki ég,
Forystusauöirnir segja...
Sérkennilegar uppákomur birtast
þjóðinni sífellt. Það er eins
og engin lögmál haldi nema
þyngdaraflið, jafnvel ekki
lögmálið um framboð og eft-
irspurn. Samkeppnisstofn-
un ræður ekki við einokun
eða fákeppni þrátt fyrir lög
sem áttu að tryggja eðlilegt
verð. Landbúnaðarráðherra
vill lækka matarverð með
lækkun skatta en forystu-
sauðir verslunarinnar segja
hátt matarverð hér stafa af
háu verði landbúnaðaraf-
urða. Sjávarútvegsráðherra vill fá að
vita hversu miklu af fiski sé fleygt á
sama tíma sem hann veifar refsi-
vendi. Eiginlega veit maður fyrir
fram hvað allir hagsmunaaðilar ein-
stakra sviða munu segja við tiltekn-
um vandmálum og hvers vegna; það
er því ónauðsynlegt aö spyrja þá eða
leita eftir fréttum frá þeim. Köttur-
inn sagöi ekki ég. Litla gula hænan
veit þó hvað veldur hverju en hún er
ekki allra.
Smám saman er farin að myndast
ákveðin festa í tilverunni án þess að
kirkjan eða stjómvöld eigi þar hlut
að máli eins og sýndi sig á þjóðhátið.
Nýju goðin eru popparar, tölvur, vef-
urinn, kauphallarspekingar, sértrú-
arleiðtogar, hagsmunaforingjar og
framtaksmenn, sem slá um sig með
peningum. En ekki dugir að skamma
verðbólguna eða reyna að blása burt
þróun sem við blasir og skorti á
framtíðarsýn almennings.
Jónas Bjarnason
„En augljós kostur og góður „bisness“ er að geta smyglað að vild og selt gœðahross á
sláturverði til Þýskálands eða flutt inn matvœli, sem eru útrunnin á tíma eða
vafasöm á annan hátt. “