Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.2001, Blaðsíða 16

16
Útgáfufólag: Frjáls fjölmiðlun hf.
Stjórnarforma&ur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðsto&arrltstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, siml: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setnlng og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverð 190 kr. m. vsk., Helgarblað 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Loksins!
Loksins hefur Sturla Böðvarsson samgönguráðherra
tekið af skarið varðandi sölu á Landssímanum, en í kom-
andi mánuði mun hann leggja fram frumvarp á Alþingi
um sölu á 49% hlut ríkisins í fyrirtækinu. Auðvitað má
búast við að afturhaldið á þingi muni reyna að gera söl-
una tortryggilega og þar verða stóru orðin ekki spöruð.
Því miður hefur einkavæðing Landssímans dregist,
enda hefur ríkisstjórninni ekki tekist að ná pólitískri
samstöðu um hvernig standa skuli að sölunni. Sam-
gönguráðherra fól einkavæðingarnefnd á liðnu ári að
undirbúa einkavæðinguna. Niðurstaðan liggur fyrir og í
fyrstu verða 15% seld til starfsmanna fyrirtækisins og al-
mennings, auk þess sem 10% verða seld til fjárfesta þar
sem hver og einn getur keypt 2-3%. Síðar á árinu er ætl-
unin að selja 25% til kjölfestufjárfesta að undangengnu
forvali.
Hér er skynsamlega að verki staðið og þannig að ætla
má að friður og sátt verði meðal starfsmanna og neyt-
enda um breytt eignarhald, þótt afturhaldsöflin reyni að
koma í veg fyrir slíkt. Starfsmannafélag Landssímans
hefur þegar lýst yfir stuðningi við einkavæðinguna.
í leiðurum DV hefur margoft verið bent á nauðsyn
þess að selja Landssímann enda eignarhald fyrirtækisins
tímaskekkja, eins og bent var á 3. júlí 1999 þar sem sagði
meðal annars: „Fyrir örfáum árum þótti það jaðra við
landráð að setja fram hugmynd um einkavæðingu Lands-
símans. Viðhorf almennings virðist vera allt annað nú og
aðeins fáeinir forpokaðir afturhaldsmenn leggjast gegn
því að fyrirtækið sé selt.
Einkavæðing Landssímans verður langstærsta einka-
væðing sem ráðist hefur verið í hér á landi og því er mik-
ilvægt að rétt sé að málum staðið. Margt bendir til að
heillavænlegt sé að reyna að selja stóran hluta félagsins
tH erlendra aðHa, samhliða því sem einstaklingum, fyrir-
tækjum og stofnanafjárfestum hér heima, eru boðin
hlutabréf á jafnréttisgrunni og skapa þannig frið um söl-
una. Eina spurningin sem vert er að svara áður en haf-
ist er handa um söluna er hvort eðlHegt og skynsamlegt
sé að brjóta fyrirtækið upp í tvær einingar, þar sem önn-
ur starfi á samkeppnismarkaði en hin annist dreifikerf-
ið, sem verður öUum opið. Tækniframfarir kunna hins
vegar að gera slíkt óþarft.“
Um það er ekki hægt að deUa að Landssíminn hefur yf-
irburðastöðu á íslenskum fj arskiptamarkaði, en það
kann að breytast og hefur raunar verið að breytast á
undanförnum árum. Sá tími er sem betur fer liðinn þeg-
ar fyrirtækið sat eitt á markaði í skjóli ríkisverndaðrar
einokunar. Fáir taka lengur að sér að verja einokun rík-
isrekins fyrirtækis á fjarskiptamarkaði. En tH þess að
eðlHeg samkeppni fái að þróast - samkeppni sem neyt-
endur njóta - verður að tryggja að aUir sitji við sama
borð. Og það verður best tryggt með því að selja Lands-
símann tH einkaaðHa sem taka fjárhagslega áhættu af
rekstri fyrirtækisins.
Samgönguráðherra hefur þegar boðað að fyrsta skref-
ið í einkavæðingu Landssímans verði stigið á þessu ári.
MikHvægt er að ráðherrann marki ákveðna stefnu um
hvenær siðara skrefið - sala á meirihluta hlutafjár -
verður stigið. Vonandi verða lappimar ekki dregnar í
þeim efnum eins og í einkavæðingu ríkisviðskiptabank-
anna.
Óli Björn Kárason
MÁNUDAGUR 29. JANÚAR 2001
MÁNUDAGUR 29. JANÚAR 2001
3%
Skoðun
Orð skulu standa
Kjallari
Síöastliðið vor urðu nokk-
ur skoðanaskipti, meðal ann-
ars í DV um Strætisvagna
Reykjavíkur í ljósi hug-
mynda sem þá höfðu verið
reifaðar innan R-listans í
Reykjavík. Þessar hugmynd-
ir voru um að breyta rekstr-
arfyrirkomulagi SVR.
í ljósi reynslunnar af
einkavæðingartilraun
Sjálfstæðisílokksins fyrir
fáeinum árum og þeim
afleiðingum sem það hafði í
for með sér fyrir starfsmenn
leyfði undirritaður sér að hafa uppi
varnaðarorð. Borgarstjórinn brást
þegar við og sagði það á misskilningi
byggt að tO stæði að breyta rekstrar-
fyrirkomulaginu í þessa veru. „Það
er rangt," sagði borgarstjóri, „það
stendur ekki til að einkavæða SVR.“
I ljósi þessa brá mönnum þegar
kynnt var í Borgarráði skýrsla sem
er einn samfelldur óður til einka-
væöingar með tillögum um að rekstr-
arfyrirkomulagi á almenningssam-
göngum í borginni yrði breytt í þessa
veru. Tillaga er gerð um að stofnað
verði sameignarfélag sveitarfélag-
anna á höfuðborgarsvæðinu sem
Ogmundiir
Jónasson
formaöur BSRB
„leiti hverju sinni að hag-
kvæmustu leiðum í
rekstri og starfrækslu
þess hvort heldur það not-
ar til þess eigin vagnflota
eða aðkeypta þjónustu.
„Félag þetta verði sjálf-
stæður aðili og skal stjórn-
skipulag, samþykktir og
aðrir innviðir fyrirtækis-
ins vera með sem líkust-
um hætti og í hlutafélagi."
Þjónustulund fyrir lít-
inn pening
í skýrslunni er víða leitað fanga og
er vitnað í reynslu annarra þjóða,
einkum í Danmörku þar sem al-
menningssamgöngur í bæjum hafa
víða verið einkavæddar. Raktar eru
reynslusögur til að varpa ljósi á mis-
munandi rekstrarform. Ráða má af
þessum lestri aö sums staðar hefur
verkalýðshreyfingin fengið því áork-
að að í útboðsskilmálum eru víða
„skilmálar sem tryggja að fyrirtækin
geti ekki boðið lægri verð með því að
lækka kaup vagnastjóra".
Hvergi er hins vegar getið um að
launin hafi hækkað og fram kemur
að réttindi hafi verið skert. Enda
„Það sem ég furða mig mest á er að þessar tillögur
skuli yfirleitt settar fram því þœr ganga þvert á yfir-
lýsingar borgarstjóra frá síðastliðnu vori. - Stendur
ekki einhvers staðar skrifað að orð skuli standa?“
kom fram i viðræðum við forsvars-
menn HT í Kaupmannahöfn „að
erfitt væri stundum að manna vagn-
stjórastöður. Þeir væru hins vegar
Ráðherra hótar Reykvíkingum
Helgina 20.-21. janúar kynnti sam-
gönguráðherra tillögur sinar að
byggð á tveimur skikum á vestari
hluta Reykjavíkurflugvallar. Það er í
samræmi við þær ranghugmyndir að
hann sé æðsta yfirvald í skipulags-
málum Reykvíkinga. Ríkið á um 40 %
lands undir Reykjavíkurflugvelli,
Reykjavíkurborg um 60%. Land ríkis-
ins er landsvæðið umhverfis flug-
turninn og Hótel Loftleiðir og þaðan
yfir miðju vallarins í vestur. Landið
sem samgönguráðherra tekur að sér
að skipuleggja er að mestu í eigu
borgarinnar.
Á sama tima og borgurunum er
meinað um heiðarlega úttekt á verð-
mæti Vatnsmýrarinnar kaupir sam-
gönguráðuneytið Birtish Aerospace
til þess að teikna nokkur hús inn á
núverandi flugvallarsvæði í þeim til-
gangi að hafa áhrif á borgarbúa í
væntanlegri kosningu um framtíð
Reykjavíkurflugvallar. Rík-
isvaldið er þannig að
blanda sér í kosningabar-
áttuna.
Samgönguráðherra notar
almannafé í kosningaáróð-
ur gegn borginni og fyrir
áframhaldandi flugrekstri í
Vatnsmýrinni. Reykjavík-
urborg ber að mótmæla
þessum afskiptum ráðherr-
ans og flugmálayfirvalda af
skipulagsmálum borgarinn-
ar. Þeir hafa farið freklega
út fyrir verksvið sitt.
Steinunn
Jóhannesdóttir
rithöfundur
Tombóluprís á Vatnsmýrinni
En það er fleira athugavert. Sama
laugardag og skipulagstillögur sam-
gönguráðherra voru kynntar í Morg-
unblaðinu, birtist þar einnig grein
eftir Trausta Valsson skipulagsfræð-
ing, þar sem hann gerir skýra grein
fyrir því hversu gróflega
vanmetin Vatnsmýrin er í
þeim tölum sem borgarverk-
fræðingur hefur borið á borð
fýrir almenning, 2,7 milljarð-
ar.
Trausti boðar nýja úttekt á
svæðinu sem nemendur hans
í HÍ hafa unnið og verður
kynnt innan skamms. Sam-
tök um betri byggð á höfuð-
borgarsvæðinu hafa einnig
hrakið lágt mat borgarverk-
fræðings á gildi Vatnsmýrar-
innar. Samtökin ganga út frá
núgildandi lóðaverði í miðborginni
þegar þau reikna verð Vatnsmýrar-
innar þar sem rísa mun miðborgar-
byggð.
Borgarverkfræðingur notast hins
vegar við fjögurra ára gamla skýrslu
Hagfræðistofnunar Háskólans, þar
sem Vatnsmýrin er metin á við hvert
„Ríkið hefur haft þetta mikla landsvœði undir flugvöll fyrir ekki neitt í sextíu ár. Þegar
kominn er réttur verðmiði á Vatnsmýrina gœti borgin sýnt fram á hversu gríðarlegt
framlag hennar til innanlandsflugsins er í krónum talið og krafist leigu af landinu. “
Með og á móti
annað úthverfi fyrir daga lóðaupp-
boða. Þannig fær borgarverkfræðing-
ur út sitt tombóluprís. Hollusta þessa
embættismanns borgarinnar er öll
við ríkisvaldið.
Hótun samgönguráðherra
Og víst eru hagsmunir ríkisvalds-
ins miklir af því að Vatnsmýrin sé lít-
ils metin. Ríkið hefur haft þetta mikla
landsvæði undir flugvöll fyrir ekki
neitt í sextíu ár. Þegar kominn er
réttur verðmiði á Vatnsmýrina gæti
borgin sýnt fram á hversu gríðarlegt
framlag hennar til innanlandsflugs-
ins er í krónum talið og krafist leigu
af landinu.
Á sínum tíma bjó f Vatnsmýrinni
fólk sem var flutt nauðungarfiutningi
af landskikum sínum inn í Laugames
þegar lagning flugvallarins hófst. Ein-
hverjum gömlum ábúanda gæti dottið
í hug að krefjast skaðabóta, þegar
ljóst verður að þúfurnar hans voru
gulls ígildi. Enn hefur enginn hótað
rikinu með bótakröfum eða leigu-
töku. En samgönguráðherra hikar
ekki við að hóta Reykvíkingum öllu
illu ef þeir leyfi sér að kjósa öðruvísi
en honum hugnast í komandi kosn-
ingum.
Ef ákveðið verður að flytja miðstöð
innandlandsflugsins út fyrir núver-
andi svæði, eins og t.d. út í Skerja-
Qörð, þá skulu Reykvíkingar borga
það af eigin skattfé, segir samgöngu-
ráðherra. Lögin segja þó annað því
bygging flugvalla heyrir undir rikið
en skipulag Reykjavíkur undir borg-
aryfirvöld. Og borgarbúar geta látið
hótun samgönguráðherra sem vind
um eyru þjóta.
Steinunn Jóhannesdóttir
úandi í Hafharfirði til einkaaðila?
Hvatning til betra skólastarfs Einkavæðingardella
j „Samfélag okkar
/{.. hefur tekið mikl-
■[ um breytingum á
VBr skömmum tíma og
við munum I ná-
inni framtíð upplifa margs
konar nýja strauma sem hafa
áhrif á líf okkar.
Við verðum því t.d. að geta
brugðist við þeim væntingum
sem gerðar eru til nútimalegs
skólastarfs. Til þess leita bæj-
aryfirvöld í Hafnarfirði nýrra leiða
sem að okkar mati munu stuðla að
aukinni hvatningu til betra skóla-
starfs, auknum sveigjanleika í innra
starfi skóla og aðhaldi við fjármála-
stjóm.
Meginmarkmiðið er ekki að spara
peninga en við viljum gjarnan
nýta fiármuni almennings
betur. Meginmarkmiðið er
fyrst og fremst að tryggja þró-
un og grósku í starfi grunn-
skólanna hér í Hafnarfirði.
Þetta nýja rekstrarform
einkaframkvæmdar teljum
Magnús við aö sé vænlegur kostur til
Gunnarsson Þess-
bæjarstjóri Hér er þó um tilraunastarf
að ræða og ef samþykkt verð-
ur í bæjarstjóm að fara þessa leið
munum við sækja um undanþágu til
menntamálaráðuneytis þar sem um
tilraunaskóla sé að ræða. Það er
bjargföst sannfæring mín að aukin
samkeppni í skólastarfi muni leiða af
sér betri skóla fyrir alla.“
; i ”^g er a^aiað á
I móti þessum
áformum. Það hef-
f ur alla tíð legið fyr-
ir. í grunnskólalög-
um segir að sveitarfélögum sé
skylt að halda skóla fyrir öll
börn og unglinga. Það er hægt
að framselja tO byggðasamlags
en ekki einkaaðila. Heimildar-
ákvæðið um tilraunaverkefni í
grunnskólalögum snýr að
kennslutilhögun, stundafiölda,
kjósa að senda börnin sín í þá
og þeir uppfylla skilyrði. Þaö
getur hins vegar aldrei gengið
að sveitarfélag þvingi íbúa í
einu skólahverfi til að senda
bömin sín í einkaskóla eins og
hér er meiningin. Þessi einka-
væðingardeOa er komin út fyr-
ir alla skynsemi. Við getum
einkarekið byggingar eða
starfs-
tíma skóla og þess háttar en ekki því
grundvaOaratriði að sveitarfélagið
skuli halda skóla fyrir sín börn. Auk
þess stundum við ekki tilraunastarf-
semi með börnin okkar. Ég hef ekkert
á móti einkaskólum ef forráðamenn
Guðmundur
Rúnar Árnason
stjómmáíafræóingur höfnina t.d. en ekki grundvaU-
““arsamfélagsþjónustu.
í bamaskap sínum hefur þessi
meirihluti gert ýmislegt sem er ekki
hægt annað en að brosa að. Sumt hef-
ur að vísu verið grátbroslegt. Þetta er
bara grátlegt. Ég treysti því að
menntamálaráðherra komi í veg fyrir
þessa vitleysu."
Snarpar dellur hafa fylgt í kjölfar þelrrar ákvörðunar meirihluta bæjarstjórnar Hafnarfjarðar að bjó&a kennslu vlð hlnn nýja skóla í Áslandi út. Minnihlutinn er alfarið á móti þeirri tllhögun og
nefnir hana „útboösvöru í blindrí pólitískri einkahyggju bæjarfulltrúa Sjálfstæöisfiokks og Framsóknarflokks. „Meirihlutinn átelur minnihiutann fyrir „þröngsýni og skort á framtíöarsýn“.
markvisst farnir að miða að því að
sækja sitt vinnuafl t.d. tO stórmark-
aða, þar sem oft væru þjónustulund-
aðir starfsmenn á mun lakari kjör-
um en í boði væru hjá strætisvagna-
fyrirtækjunum."
Til marks um uppgjöf
Er að undra að starfsfólk hrökkvi
við þegar skipulagsbreytingar á þess-
um forsendum eru ræddar. Þetta er
dulbúin einkavæðing sem hér er á
ferðinni. Ég tek undir það sjónarmið
sem kom fram í leiðara Jónasar Har-
aldssonar í DV hinn 23. janúar síðast-
liðinn að efla þarf almenningssam-
göngur á höfuðborgarsvæðinu í kröft-
ugu samstarfi sveitarfélaganna. Þetta
má gera tO dæmis í byggðasamlagi
eða með annars konar samhæfingu.
Ég tel hins vegar þær tOlögur sem
hér eru á ferðinni spor aftur á bak og
reyndar finnst mér þær vera til
marks um uppgjöf. En það er önnur
saga. Það sem ég furða mig mest á er
að þessar tOlögur skuli yfirleitt sett-
ar fram því þær ganga þvert á yfir-
lýsirigar borgarstjóra frá síðastliðnu
vori. - Stendur ekki einhvers staðar
skrifaö að orð skuli standa?
Ögmundur Jónasson
Óvenjulegt en skiljanlegt
„I raun var erfitt að
búa viö það sérkenni-
lega ástand að úrskurð-
ur Hæstaréttar í dóms-
málinu væri túlkaður
út og suður og hann
beinlínis notaður tO að
styðja fuOyrðingar um
að vísvitandi væri veriö að kaOa þing-
ið saman tO að brjóta stjómarskrá lýð-
veldisins. Það er óvenjulegt að Hæsti-
réttur svari erindi af þessu tagi en
skOjanlegt þegar skoðað er í hvers kon-
ar ógöngur umræðan var komin.“
Tómas Ingi Olrich alþm. í Mbl. 26. janúar
Samgöngumannvirkið
„Reykjavík er fyrir löngu hætt að
vera borg fyrir fídk, hún er ekki einu
sinni bær fyrir hús. Höfuðborgin er
samgöngumannvirki þar sem bflar og
flugvélar þeytast um malbikið með sí-
vaxandi þunga. Nema flugumferðin
eykst ekkert og er Miðbæjarflugvöllur-
inn verst nýtti þriggja brauta mifli-
landaflugvöOur og því sá dýrasti í víðri
veröld. En þá fávisku vifl enginn láta
reikna út fyrir sig. Síst af öllu hollvin-
imir í Ráðhúsinu og þinghúsinu."
Oddur Ólafsson i Degi 24. janúar
„Breytilegur veiðanleiki“
„Mistekist hefur
hvað eftir annað að
„byggja upp“ hrygning-
arsto&iinn með friðun.
Nýjasta dæmið er nú
týndi árgangurinn frá
1993. TölfræðOeg niður-
staða í fyrravor var
ekki gamla tuggan; „við höfum ofmetið
stofnhin" - heldur ný tugga: „breytOeg-
ur veiðanleOd" ... Tölfræðin reiknar
sjálfvirkt að þorskurinn hafi ekki verið
tO í því magni sem áður var reiknað,
með sömu aðferðinni.... Siðasti út-
reOmhigur er afltaf heilagur - árlega."
Kristinn Pétursson framkvstj.
i Morgunblaðinu 26. janúar
Öryrkjar í alfleti
„Óskaástand mann-
eskjunnar er að gera
ekki neitt. Við emm
því afltaf að strita tfl
þess eins að gera ekki
neitt. Þetta er eflífðar-
vél lifsins, eOifðarvélOi
í okkur. Þessa eOífðar-
vél hefur fóOc á takteOium þegar það
heilsast á götu og spyr: Jæja, ekki
afltaf nóg að gera? Þjóðin slítur sig frá
volgu bælinu tfl að gera eitthvað svo
hún hafi efni á húsi og sjónvarpi...
Árið 2100 verður loksOis kominn botn í
öryrkjamálið því þá verðum við öfl
orðin að löggOtum öryrkjum... Hver og
einn liggur í alfletinu sínu og nennir
aldrei út úr því.“
Úr Skika Dr. Gunna I Fókus 26. janúar
Félagsleg réttindi
félagslegar skyldur
Dómur Hæstaréttar frá 19. desem-
ber sl. í öryrkjamálinu er m.a. tfl
marks um vaxandi íhlutun dómstóla
um mótun réttarins og aukna
áherzlu á félagsleg mannréttindi,
nánar tOtekið efnahagsleg og félags-
leg réttindi.
Lengi hefur verið greint á mifli
frelsisréttinda, þar sem mönnum er
mæltur réttur til að vera lausir und-
an afskiptum, og íhlutun annarra, og
er þá ríkisvaldið einkum haft í huga,
og svo félagslegra réttinda sem fela í
sér tilkall á hendur samfélaginu tO
framlags, eins og t.d. aö öflum, sem
þurfa, sé í lögum tryggður réttur til
aðstoðar vegna örorku, svo sem m.a.
er mælt í 65. gr. stjórnarskrárinnar.
Þessum áskilnaði var að dómi meiri-
hluta Hæstaréttar ekki fullnægt;
minnihiutinn taldi á hinn bóginn að
dómstólar ættu ekki að hlutast tfl
um mat löggjafans á þessu sviði.
Félagslegum réttlndum tll
framdráttar
Félagslegum réttindum hefur
lengst af verið skipað skör lægra en
frelsisréttindum, ekki af því að þau
kunni ekki að vera mönnum jafn-
mikilvæg, heldur hitt að með þeim
eru lagðar kvaðir á aðra þegna þjóð-
félagsins og frelsi þeirra skert sem
því nemur, t.d. ráðstöfunarréttur á
fiármunum vegna hærri skatta. Þró-
unin hefur þó orðið félagslegum rétt-
indum tfl framdráttar sem birtist í
því aö bæði löggjafar og dómstólar
leitast nú við að gefa ákvæðum þar
að lútandi efnislega merkingu sem
þegnar þjóðfélagsins geti skírskotaö
beint tO. í öryrkjamálinu var stigið
stærra skref i þessa átt en hingað til
hefur verið gert.
Við endurskoðun mannréttinda-
kafla stjórnarskrárinnar, sem tók
gildi 1995, var fastar mælt fyrir um
réttindi þegnanna en fyrr. Þar á
meðal voru félagsieg réttindi
rýmkuð frá því sem verið hafði en
með almennari orðum.
Ymprað hefur verið á því í um-
ræðum undangenginna daga, að þeir
sem stóðu að stjómarskrárbreyting-
unni 1995 hafi ekki gert sér fufla
grein fyrir afleiðingunum. Sjálfur
varaði ég við einhliða áherzlum á
réttindagreinar, m.a. á árunum 1994-
95, og raunar fyrr, og dró saman
skoðanir mínar í ritgerðinni „Stjórn-
arskrá og mannréttindi" í Skírni,
hausthefti 1995. Athugasemdir Hjör-
dísar Hákonardóttur birtust síðan i
Skími, hausthefti 1997, í ritgerðinni
„Réttur og skylda“. Að öðru leyti
hafa engin viðbrögð oröið en ég
hef ekki lokið skrifum mínum
þótt dráttur hafi orðið. - Og hvað
skyldi nú annars mæla gegn rétt-
indagreinum?
Afleiðingar réttindagreina
í skjóli þeirra má afltaf búast
við að afmarkaðir hagsmunir - oft
tímabundnir - gangi framar al-
mannahagsmunum og sýna vax-
andi áhrif þrýstihópa þetta svo að
ekki verður um villzt. Þótt þeir
sem minna mega sín geti myndað “
slíkan hóp og notið ávinnings af rétt-
indagreinum er reynslan sú að þeir
sem betur mega bera jafnan hæstan
hlut að leikslokum. Vaxandi mis-
skipting auðs og aðstöðumunur er sí-
feflt tfl umræðu, og varla án tOefnis,
þrátt fyrir afla áherzlu á jöfnuð og
réttlæti með vísan til mannréttinda.
Þegar þrýstihópamir leika lausum
hala með réttindakröfur að leiðar-
ljósi magnast andstæður mifli þegn-
anna innbyrðis og kröfur á hendur
stofnunum þjóðfélagsins, ríki og
sveitarfélögum, um fiárútlát og aðra
fyrirgreiðslu verða háværari. Afls
þessa sér nú merki víða um Vestur-
lönd, ekki sízt hér á landi.
Hvernig ber að bregðast viö?
Réttindagreinar mótuðust í Evr-
ópu í átökum við einveldið. Nú heyr-
Kjallari
Sigurður Líndal
prófessor
ir það sögunni tfl og
staða manna er önn-
ur. Þetta ber að við-
urkenna með því aö^
ganga að frelsi og
réttindum vísum og
leggja þau gildi til
grundvallar. Það
merkir að ríkisvaldið
hvílir á samfélags-
sáttmála - ekki vald-
boði - og við það hafa
menn tekið á sig
“” skyldur og bera þá
jafnframt ábyrgð. Kröfur reistar á fé-
lagslegum réttindum verða þá ekki
skoðaöar í ljósi þess hver sé réttur
manna heldur hvaða skyldur sé rétt
að leggja á þegna þjóðfélagsins.
Nú fylgjast réttindi og skyldur
vissulega að en með þessu yrði
breytt um áherzlur sem fælu jafn-
framt í sér breytingu á viðhorfum,.
þannig að spurt yrði um skyldur við
samþegna og þjóðfélagið, en ekki
réttindi. Og dómstólar landsins
mætu hversu langt þessar skyldur
næðu, en ekki hvern rétt menn
hefðu. Þegar mannréttindi, og þá sér-
staklega félagsleg réttindi, hafa verið
sett jafnmikið á oddinn og raun ber
vitni er þetta óhjákvæmfleg við-
horfsbreyting ef mannréttindi eiga
ekki eftir að snúast í andhverfu sína.
Sigurður Líndal
„Nú fylgjast réttindi og skyldur vissulega að, en með
þessu yrði breytt um áherzlur sem fœlu jafnframt í sér
breytingu á viðhorfum þannig að spurt yrði um skyld-
ur við samþegna og þjóðfélagið en ekki réttindi. “ <.