Dagblaðið Vísir - DV - 28.09.2002, Síða 32

32
LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 2002
Helgarblacf DV
„Ég neita því ekki hins
vegar að mér finnst oft
vanta ástríðu í Ijóð
þeirra allra yngstu. Fólk
vrkir ekki ljóð nerna því
liggi eitthvað á hjarta.
En þetta kann að vera
öldunganöldur."
DV-inyndir E.Ól.
Ljóðið heldur velli
„Starfsfélagar mínir ákváðu að heiðra mig af því
að ég er öldungur," segir Eysteinn en bókin er gef-
in út í tilefni af sjötugsafmæli kennarans og bók-
menntafræðingsins. „Ég er hættur að kenna og
menn hætta yfirleitt í síðasta lagi á þeim aldri. Fé-
lagar mínir Þórður Helgason og Baldur Hafstað
völdu efnið i bókina í samráði við mig og niður-
staðan var sú að velja eingöngu greinar er fjölluðu
um ljóðagerð. Ég var sammála því. Það er mjög lit-
ið gefið út af bókum sem fjalla um ljóðagerð, verið
svolítil lægð í þeim efnum undanfarið."
Líklega er ekki ofsagt að Eysteinn hafi eytt stór-
um hluta starfsorku sinnar í rannsóknir á atóm-
skáldunum sem gjörbyltu hugmyndum manna um
hvernig ljóð eiga að vera. Þetta voru menn eins og
Hannes Sigfússon, Einar Bragi, Sigfús Daðason og
Stefán Hörður Grímsson. Ég spyr Eysteinn hvern-
ig áhugi hans á atómskáldunum hafi kviknað.
„Ég var ungur maður í Menntaskólanum í
Reykjavík þegar þessi skáld komu fram,“ svarar
Eysteinn. Ég hafði verið að lesa Stein Steinarr og
hafði miklar mætur á ljóðum hans en að öllu jöfnu
var ég ekki ánægður með þann skáldskap sem við
vorum látin lesa í skólanum sem var mikið til nítj-
ándu aldar bókmenntir og þaðan af eldri. Þegar
atómskáldin byrjuðu að gefa út sínar bækur í
kringum miðja síðustu öld drakk ég þær í mig.
Auðvitað skildi ég ekki allt sem skáldin voru að
yrkja en ég fann að þarna var að koma fram eitt-
hvað nýtt og ég og félagar mínir vorum sannfærð-
ir um að þetta væri spennandi og nauðsynlegt.
Ekki voru allir sammála þessum nýjungum því
miklar deilur urðu um þennan skáldskap, sumum
fannst þetta hættuleg starfsemi. t mínum rann-
sóknum hef ég mikið fjallað um þessar deilur og
um skáldskap módernista.
Atómskáldin sýndu að það var bæði mögulegt og
réttmætt að yrkja á annan hátt en hefðbundið var.
Sumir gátu ekki ímyndað sér að hægt væri að
yrkja án ljóðstafa en þessi ungu skáld sýndu að
nýjar leiðir voru færar.“
Ung skáld sjálfliverf
Eysteinn fylgist vel með ungum höfundum og
reynir að komast yfir flestar ljóðabækur sem koma
út. „Ég hef alla tíð verið forvitinn um nýjungar og
leitast við að fylgjast með ungum skáldum og reyni
að skilja hræringarnar hjá nýjum kynslóðum."
Það hefur verið sagt að ung skáld séu of sjálf-
hverf til að hinn almenni lesandi geti sett sig inn í
skáldskapinn. Með öðrum orðum að mörg
ungskáld tali ekki til fólks. Eysteinn er sammála
þessu að hluta til. „Ég hef sagt það áður að mér
finnst margt gott í skáldskap ungra skálda og ljóð-
in þeirra eru talsvert öðruvísi en þau sem ég las
þegar ég var ungur. Ég held að það sé rétt að oft
eru þau ansi sjálfhverf en auðvitað eru áhugamál
og yrkisefni ungra skálda öðruvisi, þau breytast
með árunum. Það er ekki hægt að segja að það séu
mikil átök í ljóðum ungskálda nú um stundir en
það má ekki gleyma því að átök geta verið sjálf-
hverf. Skáldin eru að skoða sinn hug og sitt líf sem
getur markast af átökum. Ég neita því ekki hins
vegar að mér finnst oft vanta ástríðu í ljóð þeirra
allra yngstu. Fólk yrkir ekki lífvænleg ljóð nema
því liggi eitthvað á hjarta. Hafa ber í huga að ung
skáld eiga eftir að þroskast og öðlast meiri víð-
sýni.“
„Er ljóðið ef til vill endanlega að deyja?“ spyr ég.
„Hvers mega sín orð ljóðsins?" spurði Hannes
Pétursson fyrir fjörutíu árum og menn hafa spurt
sömu spurningar jafnvel lengra aftur. Það er búið
spá dauða ljóðsins í meira en hundrað ár. Ljóðið er
hljóðlátur og hæverskur miðill. Afþreyingariðnað-
urinn er hávær, ásækinn og rekinn af miklu fjár-
magni. Það er svo margt annað en ljóð sem vill
eiga frístundir fólks og margir vilja gjaman láta
mata sig heldur en að lesa ljóð sem krefjast ein-
hverrar hugsunar. En að það verði undir í hörðum
heimi hefur aldrei gerst. Ljóðið mun halda velli
jafnvel þó að fólki fækki sem lesi þau. Ljóð búa yfir
þeim galdri að tengjast mannshuganum lengst aft-
ur i aldir og það mun ekki hverfa svo auðveld-
lega.“
Staurblankur í Austur-Þýskalandi
Eysteinn byrjaði snemma að lesa og pæla í ljóð-
um. Hann orti ljóð sjálfur þegar hann var í skóla.
„Þetta voru bemskubrek og síðan hef ég látið það
öðrum eftir að yrkja,“ segir Eysteinn.
Hann stundaði nám í Héraðsskólanum á Laugar-
vatni og síðar i Menntaskólanum í Reykjavík. „í
Menntaskólanum hafði ég góðan aðgang að bókum
og kynntist fólki sem hafði áhuga á kveðskap og þá
Eysteinn Þori/aldsson ís-
lenskukennari var nefndur
„atómskálda skjól og vörn“.
Nglega var gefin út bókin
Ljóðaþing sem er safn rit-
gerða og útvarpserinda £y
steins. Hann segir DV frá til-
urð bókarinnar, námsdvöl í
Austur-Þýskalandi og
kennsluferlinum.
ekki eingöngu því sem var á námskránni. Heilu
dögunum eyddi ég í bókabúðum og las þar einkum
nýjar bækur.“
Eysteinn var orðinn þrjátíu og fimm ára gamall
þegar hann hóf nám við Háskóla íslands en áður
hafði hann farið til Austur-Þýskalands í þýsku-
nám. Þetta var á sjötta áratugnum, fyrir daga
Berlínarmúrsins. „Ástæðan fyrir því að ég fór var
einfaldlega sú að ég var staurblankur sveitapiltur
og hafði ekki efni á því að læra annars staðar. Þó
að það hafi verið margt gallað við kerfið í landinu
þá buðu þeir námsmönnum góða styrki."
„Dvölin þar eystra var mjög fróðleg en mér varð
fljótlega ljóst að ég myndi aldrei ljúka náminu.
Námið krafðist mikillar pólitískrar trúar og ég
gerði mér grein fyrir að ég myndi aldrei svara hin-
um pólitísku verkefnum eins og ætlast var til. Þeg-
ar ég kom heim var ég öðruvisi vinstrimaður."
Kvíði ekld aðgerðaleysi
Eysteinn hefur kennt íslensku á öllum skólastig-
um síðust fjörutiu árin. Hann lætur nú af störfum
sem prófessor í Kennaraháskóla íslands eftir tutt-
ugu og fimm ára starf. „Það hefur átt afskaplega
vel við mig að kenna, sérstaklega háskólakennslan
því ég hef mjög gaman af rannsóknum. Og hef líka
haft sérstaka ánægju af því að þjálfa grunnskóla-
kennara og reynt að stuðla að því að börnin sem
þeir kenna fái öðruvísi bókmenntakennslu en ég
fékk sem barn.“
„Ertu sáttur að kveðja?" spyr ég.
„Já, þetta er búið að vera ágætt og alveg nógu
langt. Ég þarf ekki að kvíða aðgerðaleysi því ég
ætla að halda áfram þessu grúski mínu.“ -JKÁ