Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2002, Blaðsíða 12

12
Fréttir
FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2002
DV

Orkuveitan
flytur!
Afgreiðsla Orkuveitunnar opnar á nýjum stað mánudaginn
23. desember í glæsilegum húsakynnum
að Bæjarhálsi I.
Afgreiðslan er
opin frá kl. 8.30 -16.00
alla virka daga
Allar nánari upplýsingar er að finna á:
www.or.is
Nýtt símanúmer
5166000
Orkuveita
Reykjavíkur
Bæjarhálsi I -110 Reykjavík
Enn er Tyrkinn kominn að hliðum Evrópu:
Tvískinnungur
leiðtoga ESB
Frá Kaupmannahafnarfundi leiötoga ESB.
Forseti Evrópuþingsins, Pat Cox, brosir breitt framan í Abduilah Gul, forsætis-
ráöherra Tyrklands, sem var tekiö meö yfirborösiegum fögnuöi af leiötogun-
um þótt þeir kæröu sig lítiö um félagsskap hans. Aö baki standa þrír forsæt-
isráöherrar: Schröder frá Þýskalandi, Duao frá Portúgal og Miller frá Póllandi.
Eftir að tlu nýjum ríkjum var lof-
að aðild að Evrópusambandinu í
Kaupmannahöfn fyrr í desember-
mánuði eru sumir famir að velta
vöngum yfir þvi hvort útþenslu
sambandsins séu engin takmörk
sett. Til viðbótar ríkjunum tíu
munu Rúmenía og Búlgaría fá inn-
göngu nokkru síðar og umsókn
Króatíu um aðild er tekið með mikl-
um velvilja, enda efast enginn um
að þar í landi búi evrópsk þjóð. En
höfuðverkurinn mikli er Tyrkland.
40 ár eru síðan Tyrkir bönkuðu
fyrst upp á hjá EBS og ýjuðu að því
hvort þeim yrði ekki vel tekið í
tollabandalagið mikla. En umsókn
þeirra hefur ávallt verið hafnað. Nú
knýja þeir fastar dyra en nokkru
sinni fyrr og er svo komið að farið
er að ræða við þá um væntanlegar
aðildarviðræður þótt þær hafi ekki
verið timasettar.
Þetta þykir andstæðingum aðild-
ar Tyrkja hið mesta óráð og segja að
nú sé búið að rétta þeim litla putt-
ann og þá taki þeir alla höndina
o.s.frv. Tyrkjum þykir súrt í brotið
að vera gjaldgengir í Nató og láta
land undir ratsjárstöðvar sem þóttu
nauðsyn í kalda stríðinu, þar sem
hægt var að skima yfir suðurhluta
Sovétríkjanna, og herflugvelli í
námunda við landamæri höfuðóvin-
arins sem þá var. Núna telja þeir
Bush og Blair að Tyrkland sé nauð-
synlegur stökkpallur í fyrirhuguðu
striði við vonda karlinn, Saddam,
enda hefur Bandarikjaforseti fyrir-
skipað ESB á sinn venjubundna og
hógværa hátt að taka nær 70 millj-
ónir Tyrkja í opinn faðminn til að
efla vígstöðu sína gegn sjálfri ver-
aldarillskunni. Ákalli hans var þeg-
ar í stað svarað frá Kaupmannahöfn
og hann vinsamlegast beöinn að
gera Mexíkó að bandarísku ríki.
Önnur viðbrögð forystuliðs EBS
voru svipuð.
Adildarumsókn Tyrkja er
vandrœðamál sem helst
má ekki rœða. Pólitískur
rétttrúnaður bannar leið-
togum þjóða ESB að
nefna það að þeir vilji
ekki fjölmenna þjóð
múslíma í sínar raðir og
eru logandi hrœddir við
að vera sakaðir um ras-
isma og andúð á íslömsk-
um trúarbrögðum ef þeir
segja hug sinn, nema
undir rós.
Menn í ábyrgðarstöðum tala
ógjaman hreinskilnislega um að
þeir kæri sig ekkert um að samein-
ast múslímunum í gamla Ottóman-
veldinu. Þó eru undantekningar.
Giscard d’Estaing, fyrrverandi
Frakklandsforseti og núverandi for-
maður stjórnlaganefndar ESB, stað-
hæflr að innganga Tyrkja mundi
þýða endalok Evrópusambandsins.
Fyrrverandi utanríkisráðherra
Frakka, Hubert Védrine, segir opin-
skátt að Tyrkland sé ekki í Evrópu
heldur Litlu-Asíu og ef ekki verði
sett skýr landamæri þar á milli
muni meðlimaþjóðir ESB brátt
verða 40. Edmund Stoiber, leiðtogi
þýsku stjómarandstöðunnar, stað-
hæfir að innganga Tyrkja muni
riðla eðlilegum landamærum Evr-
ópu. Mogens Lykketoft, nýkjörinn
formaður danska Jafnaðarmanna-
flokksins, varar við yfirburðastöðu
Tyrkja vegna þess hve fjölmennir
þeir eru.
Fái Tyrkland inngöngu í ESB
verður það næstfjölmennasta ríkið
á eftir Þjóðverjum og má geta nærri
hver áhrif það hefur þegar landa-
mærin opnast upp á gátt.
Stór biti að kyngja
Eftir stórsigur Framfara- og rétt-
lætisflokks Tayvips Erdogens í vet-
ur hefur pólitískur svipur Tyrk-
lands breyst, að minnsta kosti á yf-
irborðinu. Flokkurinn er íhalds-
samur og byggist á múslímskri trú-
arskoðun en hefur lýðræðislega
stefnuskrá. Hafa pólitíkusar utan
Tyrklands átt erfitt með að átta sig
á hvers konar flokkur er nú við völd
í því sem eftir er af tyrkneska
heimsveldinu og hvers má vænta af
honum í framtíðinni.
Nýja forsætisráðherranum,
Abdullah Gul, var tekið með kost-
um og kynjum á leiðtogafundinum í
Kaupmannahöfn og hann settur nið-
ur með öðrum þjóðaleiðtogum ESB,
en satt best að segja mun honum lít-
ið hafa orðið ágengt í þeirri við-
leitni að fá að hefja samningavið-
ræður um inngöngu sem fyrst.
Aðildarumsókn Tyrkja er vand-
ræðamál sem helst má ekki ræða.
Pólitískur rétttrúnaður bannar leið-
togum þjóða ESB að nefna það að
þeir vflji ekki fjölmenna þjóð
múslíma í sínar raðir og eru log-
andi hræddir við að verða sakaðir
um rasisma og andúð á íslömskum
trúarbrögðum ef þeir segja hug
sinn, nema undir rós.
Það er útbreidd skoðun að inn-
ganga nær 70 milljóna Tyrkja í ESB
sé fullstór biti að kyngja, bæði frá
pólitískum sjónarhóli og efnahags-
legum.
Samkvæmt könnunum er mikill
meirihluti almennings í ESB-lönd-
um á móti inngöngu Tyrkja. Það
sem einkum er tilgreint gegn aðild
þeirra er að þeir séu múslímar sem
deili ekki evrópskri lífssýn með öðr-
um þjóðum innan sambandsins.
Stjórmálaástand og réttarkerfi
Tyrkja er ekki þeirrar gerðar að
viðunandi sé í evrópsku samfélagi.
Framfara- og réttlætisflokkurinn
hefur ekki verið við völd nema
skamman tíma en stórsigur sinn
vann hann í kosningum 3. nóv. sl„
þegar gömlu flokkunum var nær út-
rýmt. Enn er þeirri spurningu
ósvarað hvemig nýjum leiðtogum
Tyrklands tekst að samræma stjóm-
arstefnuna íslömskum rétttrúnaði
og vestrænu lýðræði með tilheyr-
andi mannréttindum. En Erdogan
og trúaöir fylgismenn hans telja að
það sé vel samrýmanlegt og treysta
auðsjáanlega mjög á það frjálslega
umburðarlyndi sem Evrópumenn
teija sjálfa sig búa yflr.
Tortryggnin gagnvart Tyrkjum er
ekki alveg ástæðulaus. Landsmenn
þekkja varla annað en harðstjórn
gegnum tíðina. Endureisnin og hug-
sjónir frönsku byltingarmannanna
náðu aldrei til Tyrklands. Lýðræðið
sem Kemal Ataturk stóð fyrir á
fyrri hluta síðustu aldar hefur
ávallt staðið á brauðfótum og meira
og minna spilltir pólitikusar hafa
ríkt í skjóli hersins og brogaðs rétt-
arkerfis. Nútimasagan sýnir að her-
inn á auðvelt með að taka völdin
hvenær sem honum ber svo við að
horfa. Hvort Framfara- og réttlætis-
flokkur múslíma er vænlegur til að
leiða Tyrkland inn í sameinaða Evr-
ópu er vafamál sem stjómmálaleið-
togar, múlbundnir pólitískum rétt-
trúnaði, eiga erfitt með að svara.
Nýir þjóðflutningar
Ekki er talin mikil hætta á að
herinn taki völdin i Tyrklandi eins
og oft áður en miklu fremur að hers-
höfðingjamir beiti þrýstingi til að
hafa áhrif á ráðandi stjórnmála-
menn. Skert réttindi Kúrda eru
mikill þyrnir í augum þeirra sem
krefjast lýðréttinda i Tyrklandi. Um
árabil hefur stappað nærri borgara-
styrjöld milli Kúrda og liössveita
stjórnarinnar í Ankara. Á meðan
slíkt ástand varir kemur varla til
mála að hleypa Tyrkjum inn í ESB.
Þá efast fáir um að fái Tyrkir
sömu réttindi og aðrar ESB-þjóðir
muni hefjast þjóðflutningar vestur
jdir af áður óþekktri stærð. Það er
ekki síst það sem almenningur í
Vestur-Evrópu óttast meira en
hvemig lýðræðinu er háttað í gamla
Ottómanveldinu.
Því fer fjarri að efnahagsástand
Tyrkja standist þær kröfur sem
gerðar eru til aðildarþjóða ESB. Hitt
kann að vera enn erfiðara að efla
trúna á lýðræði og mannréttindi en
að reisa efnahagslífið við þótt þar
verði við ramman reip að draga.
Nýju valdhafarnir lofa öllu fogru
og heita sakaruppgjöf íjölda póli-
tískra fanga og t.d. að um tíu þús-
und stúdentar fái leyfi til náms, en
þeir voru útilokaðir frá háskólum
vegna saka eins og þeirra að hafa
skrifað undir áskoranir um að rétt-
indi Kúrda verði virt.
Eins og málum er nú háttað geta
leiðtogar ESB í hvorugan fótinn
stigið þegar umsókn Tyrkja um að-
Od er til umræðu. Þeir geta ekki
gert sig bera að fordómum í garð ís-
lamskrar þjóðar og alls ekki þykjast
of góðir til að bindast Tyrkjum nán-
um böndum en gera samt lýðum
ljóst að þeir muni aldrei gera þá aö
samlöndum sínum.
(Heimild m.a. Weekendavisen)