Dagblaðið Vísir - DV - 16.04.2003, Qupperneq 17

16
+
17
m.
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Örn Valdimarsson
Aóalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aóstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjörn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlið 24,105 Rvík, simi: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins f stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viömælendum fyrir viötöl viö þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Svipa Vesturlanda
Svipa Bandaríkjamanna
og Breta er á arabaheimin-
um. Og tónninn skýr; hagi
menn sér ekki eins og menn
og fari í einu og öllu eftir þvi
sem leiðtogavaldið í Wash-
ington og Lundúnum vill
skulu þeir taka afleiðingum
gjörða sinna. Svona er komið fyrir hugmóðum heimi. Al-
þjóðavaldið er komið á fárra hendur og menn telja sig
þess umkomna að geta hótað heilu og hálfu heimshlutun-
um. Líklegt er að þessi pólitik virki eins og bensin á bál-
ið i samskiptum ólíkra menningarheima.
Kofi Annan, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna,
sagði i gærdag að orð og athafnir helstu ráðamanna
Bandaríkjamanna og Breta í Miðausturlöndum mættu
ekki verða til þess að auka enn frekar á óstöðugleikann á
þessu heimssvæði. Þessi orð eru varfærnisleg en að baki
þeim hvílir mikill þungi. Annan veit sem er að araba-
heiminum er á margan hátt misboðið hvernig komið er
fyrir íröskum almenningi og lítið þarf til að auka enn
frekar andúðina á öllu sem amerískt er.
Eðlilega er spurt hvort Sýrland sé næst á dagskrá. Yfir-
lýsingar ráðamanna í Lundúnum, og þó einkum Wash-
ington, um leiðtoga Sýrlands á siðustu dögum hafa verið
stórkarlalegar og ögrandi. Þau orð eru væntanlega ekki
aðeins sögð út í loftið heldur ætlað að vera upptaktur að
nýjum samskiptareglum á milli menningarheimanna sem
eru einhliða ákveðnar af Bush og Blair. Einurð þessara
leiðtoga er einkar áberandi. Þeir ætla sér að tukta til tæp-
ustu löndin á næstu mánuðum.
Bandaríkjamenn, og reyndar Bretar líka, eru eðlilega
hræddir um enn frekari hryðjuverkaárásir á lönd sín og
þjóðir. Skiljanlegt er að þeir reyni að bregðast við nýrri
vá. Þau viðbrögð mega hins vegar ekki verða þess eðlis að
æra óstöðugan. í þessum efnum er samkvæmni lika nauð-
synleg. Þannig er Sádi-Arabía ekki til tals enda þótt það-
an hafi allt hryðjuverkaliðið komið 11. september. Og
heldur ekki rætt um eigendur mesta gjöreyðingavopna-
búrsins á svæðinu - ísraela.
Að írak herteknu er eðlilega spurt hvort halda eigi inn
um hliðin við Via Recta í Damaskus. Svo þung eru orðin
um Sýrlendinga sem fallið hafa á siðustu dögum að fátt
kemur annað í hug en önnur innrás. Sýrlendingar skuli
„taka afleiðingum gjörða sinna“ vinni þeir ekki „af heil-
indum“ með ráðamönnum vestra. Og striðsplanið er
geymt en ekki gleymt. Áætlanir um stríðsfór inn i Sýrland
er ekki meira leyndarmál en svo að Donald Rumsfeld
missir hana út úr sér á góðum degi.
Eftir innrásina i írak liggur fyrir að þar var farið yfir
af miklu meira afli en nauðsyn bar til. Og reyndar verður
ekki betur séð en offorsið hafi verið stjórnlaust á köflum.
Mannfall úr röðum almennings skiptir þúsundum, fjöldi
særðra er geysilegur. Rústir einar eru sjúkrahús og skól-
ar, vatnsveitur og rafveitur, þjóðarbókhlöður og moskur.
Jafnvel þjóðminjasafn íraka - eitt merkasta safn íslamskr-
ar sögu - er rúið gripum enda þótt Bandaríkjamenn og
Bretar hafi heitið þvi að vernda það.
Hervald er vandmeðfarið vald, ekki sist þegar best
búnu herjum heims er beitt gegn þeim lélegustu og lang-
samlega verst skipulögðu. Þá verður að spyrja að leikslok-
um. Var herfórin frá botni Persaflóa farin til þess eins að
brytja niður níðingsveldi Saddams Husseins eða var
henni ætlað að verða upphafið að allsherjar hreingern-
ingu í Austurlöndum nær? Og hafi fórinni verið ætlað að
eyðileggja hættulegasta vopnabúr heims má spyrja hvort
leitað hafi verið í réttu landi.
Sigmundur Ernir
MIDVIKUDAGUR 16. APRÍL 2003_MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 2003
Skoðun
Fyrir rúmu ári sagði forstjóri
Noröurljósa upp störfum sama dag
og starfsmenn skattrannsóknar-
stjóra gengu inn í fyrirtækið til að
safna gögnum um meint skattsvik
Jóns Olafssonar stjórnarformanns
og fyrirtækis hans, Jóns Ólafsson-
ar & Co.
Sigurður G. Guðjónsson, sem
hefur tengst Norðurljósum og for-
verum þess í næstum hálfan annan
áratug, samþykkti að gegna for-
stjórastarfinu í eina viku þangaö
til nýr yrði fundinn en hefur setið
í brúnni síöan. Hann hefur sem
kunnugt er ekki siglt lygnan sjó en
þó tókst að snúa miklum taprekstri
í hagnað á síðasta ári.
Spurt er hvort nýja starfið hafi
staðið undir væntingum.
Gjaldþrot blasti við
„Ég var nú bara í ró og næði að
undirbúa mig undir málflutning í
héraðsdómi þann 21. febrúar 2002
þegar ég frétti að Hreggviður [Jóns-
son] vinur minn hefði ákveðið að
segja upp,“ segir Sigurður. „Ég
kom hingað upp eftir og þá var
húsið fullt af skattrannsóknar-
mönnum og blaðamönnum frá öðr-
um fjölmiðlum. Ég taldi þá að þetta
væri síðasti starfsdagur þessa fé-
lags. Ég taldi að það yrði gjaldþrota
þennan dag vegna þess að Lands-
bankinn lokaði strax á hlaupa-
reikning okkar sem átti að vera op-
inn og kyrrstöðusamningurinn við
erlendu bankana var allur í upp-
námi. Þetta gerðist samdægurs;
menn drógu að sér hendur þegar
Hreggviður labbaði út.“
Staðan verri
„Ég vissi í sjálfu sér ekkert út í
hvað ég væri að fara, vissi þó að
hér væru miklar skuldir. En ég átti
ekki von á að þurfa standa í mála-
ferlum við Landsbankann út af yf-
irdrætti, við Búnaðarbankann út af
láni sem var ógjaldfallið, og við eig-
inlega allar íslenskar lánastofnanir
vegna vanskila Norðurljósa, eins
og allt árið 2002 ber meö sér eins og
kunnugt er.“
- Var staðan verri en þu hélst?
„Hún versnaði alltaf vegna þess
að við vorum náttúrlega með allt í
vanskilum alls staðar en þess ber
þó hér að geta að félagið hefur
aldrei skuldað vörsluskatta, lífeyr-
isiðgjöld eða verið í vanskilum
með laun. Þegar litið var í pokann
þá voru kannski meiri vandræði
hér en ég hafði í sjálfu sér gert mér
grein fyrir, hafandi þó verið stjóm-
armaður í félaginu.“
- Voru aðgerðir lánastofnana
gagnvart ykkur eðlilegar?
„Nú þegar Norðurljós hafa náð
samkomulagi við alla þessa aðila og
eru byrjuð að greiða þeim er ef til
vill ekki rétt að fara að velta sér upp
úr því hvort eitthvað í fortíðinni
hafi verið eðiiegt eöa ekki. Ég velti
því þó stundum fyrir mér af hverju
lánastofnun eins og Búnaðarbank-
inn gjaldfelldi lán sem hann var
með 100% tryggingar fyrir. Ég velti
því líka fyrir mér af hverju Lands-
bankinn fór í málaferli gegn okkur
vegna yfirdráttar til þess að inn-
heimta skuld sína - hvort hann taldi
stöðu sína eitthvað bættari gagnvart
félaginu með því. Staða Norðurljósa
var þannig á þessum tíma að allar
svona aðgerðir gátu leitt til gjald-
þrots. Meginþorri tima míns, Mar-
inós Guðmundssonar fjármálastjóra
og Jóns Ólafssonar stjórnaifor-
manns fór í að reyna að ná samning-
um við lánardrottna um að falla frá
gjaldfellingu og málsóknum. Þeir
samningar náðust á endanum og því
höfum við meira getað horft til
framtíðar síðustu daga.
Ég held að einhverjir hafi átt þá
ósk að komast yfir Norðurljós. Ég
I
„En þó að æðsti yfirmaður þurfi
að standa í eldlínunni gagnvart
lánastofnunum höfum við hér á að
skipa góðum yfirmönnum á hverju
sviði starfseminnar," bætir Sigurð-
ur við.
Hugsanlega mistök
Samkvæmt nýbirtu uppgjöri
Norðurljósa fyrir síðasta ár varð
ríflega 280 milljóna króna hagnað-
ur af rekstrinum en 2001 var nið-
urstaðan 2,8 milljarða tap. Sigurð-
ur segir að Smárabíó, Skífan og
Sýn hafi gengið vel í fyrra en
rekstur Stöðvar 2 hafi hins vegar
ekki staðið undir væntingum.
Engu að síður virðist af þessu
mega ráða að það sé hægt að halda
úti einkareknum fjölmiðli í sam-
keppni við Ríkisútvarpið, eða
hvað?
Jú, Sigurður segir að vandræði
félagsins séu ekki RÚV að kenna
þótt forskot þess í formi afnota-
gjalda sé í kringum 2 milljarðar
auk ríkisábyrgðar á sífelldum tap-
rekstri. Raunar sé ríkið víðar í
samkeppni því Landssíminn sendi
út sjónvarpsefni og hindri núna út-
sendingar á Fjölvarpi Stöðvar 2
víða á höfuðborgarsvæðinu.
- En fyrst sökin liggur þrátt
fyrir allt ekki þarna, hvar er
hennar að leita?
„Menn gætu sest niður í dag og
sagt: Jú, við tókum kannski ranga
ákvörðun 1999 þegar við ákváðum
að búa til Norðurljós með því að
steypa saman Skífunni, íslenska
útvarpsfélaginu og Sýn, kaupa Fín-
an miðil og búa til þetta stóra fjöl-
miðla- og afþreyingarfyrirtæki
sem er til í dag - vegna þess aö það
er of skuldsett. Eins þegar aðrir
hluthafar voru keyptir út 1995 og
1999. En menn trúðu því hér sem
annars staðar í heiminum að það
væru engin takmörk fyrir verð-
mætasköpuninni, hvorki í netfyr-
irtækjum né fjölmiðlafyrirtækjum;
að þetta myndi alltaf hækka í veröi
vegna þess að eftirspurnin væri
svo mikil.“
Samruni óþarfur
- Það er mikið talað um hag-
ræðingu og samruna á fjármála-
markaði. Sérðu slíkt fyrir þér á
fjölmiðlamarkaði?
„Ég sé ekki endilega þörf á því
og hef í sjálfu sér ekki skilning á
þessum stöðugu samrunum. Ef
bankarnir eiga að vera tveir á ís-
landi, hvenær þarf þá að hagræöa
þannig að það verði bara einn? Og
á þá ekki bara að vera ein mat-
vöruverslun, einn banki, eitt skipa-
félag og eitt flugfélag? Og kannski á
þá ísland heldur ekki að vera sjálf-
stætt ríki heldur til dæmis samein-
ast Danmörku á ný.
Ég held að stórt sé ekki endilega
betra. Ég hef til dæmis ekki séð að
þær sameiningar sem hafa orðið í
íslensku bankakerfi hafi skilað sér
sérstaklega í lægri vöxtum til ís-
lenskra fyrirtækja. Að minnsta
kosti höfum við ekki notið lægri
vaxta hjá íslenskum bönkum.
Þannig að hagræðingin hefur skil-
að sér hjá einhverjum öörum en
þeim sem eiga í viðskiptum við
bankana."
- Þú hefur svolltið gaman af
því að takast á við menn, ekki
satt?
„Ég sæki ekki í átök. Sem lög-
fræðingur er maður náttúrlega oft
á tíðum að takast á um réttindi og
skyldur manna og ég hef stundum
verið með mál sem hefur verið tek-
ið eftir vegna þess aö þau hafa
snert einhverja.
Ég er algjörlega ófeiminn við að
segja skoðanir mínar en ég bý ekki
til vandræði."
-ÓTG
DVI4YND E.ÓL
Vlka varð að ári
Siguröur G. Guöjónsson samþykkti fyrir árí aö taka aö sér forstjórastarfiö í viku þegar Hreggviöur Jónsson sagöi af sér.
Siguröur segir aö staöa félagsins hafi reynst verri en hann hafi gert sérgrein fyrír og sat hann þó í stjórn félagsins.
veit hins vegar ekkert um það
hvort þeir hafi haft einhver þau
ítök í bankakerfinu sem gátu auð-
veldað þeim það. Alla vega tókst
það ekki Kannski voru þessar
bankastofnanir bara orðnar svona
þreyttar á að eiga viðskipti við
svona skuldsett félag.“
- En þetta stóð býsna tæpt.
„Um tíma var spurningin bara
hver myndi slá okkur niður.“
- Hvers vegna gerðist það
ekki?
„Ég held að menn hafi kannski
farið að velta því fyrir sér að það
væri kannski ekki hægt að bjarga
öllum þeim fjárkröfum sem á þessu
félagi hvíldu með því að setja það í
gjaldþrot. Þaö væri betra að fara
samningaleiðina og sjá hvað félag-
ið gæti spjarað sig, sérstaklega eft-
ir að gengi krónunnar fór að lagast
og aðstæður í samfélaginu fóru að
verða skaplegri en þær höfðu verið
allt árið 2001.“
Ekki í höfn
Sigurður segir að nú þegar
skuldum félagsins hafi verið komið
í skil sé unnið hörðum höndum að
því að endurskipuleggja fjármál fé-
lagsins. Orrusta hafi unnist en
ekki stríðið. Brýnt sé að lækka
langtímaskuldir Norðurljósa niður
í um það bil 3,5-4 milljarða króna
en í dag standi þær í um 6,2 millj-
örðum. Það eigi að gerast annars
vegar með hlutafjáraukningu og
hins vegar með því að endursemja
um eldri lán félagsins.
Hann segir að Norðurljós hafi
liðið mjög fyrir það árin 2000-2002
að æðstu stjómendur þess hafi
sáralítið sem ekkert getað hugað að
innri málefnum þess. Allur tíminn
hafi farið í að ræða um fjármál og
hvemig ætti að takast að standa
við skuldbindingar.
Stríðið er ekki unnið
„Leita verður sátta og bera virðingu fyrir öðrum ef ná á raunverulegum
árangri. Þetta gildir ekki aðeins í 6 ára bekk heldur einnig hjá fullorðnum
og á meðal þjóða heims. “
IMýtt húsbóndavald
og viljugir þjónar
Álfheiöur
Ingadóttir
skiþar 2. sæti á
framboöslista VG
í Reykjavíkur-
kjördæmi suöur
Kjallari
„Saddam Hussein drepur
fólk sem honum líkar
ekki viö. George Bush
drepur fólk sem honum
kemur ekki viö!“ Þetta
sagði 12 ára strákur á
friðarhátíö barna í
kosningamiðstöð VG
á laugardag.
Böm eru fljót að átta sig á
blekkingum fullorðna fólksins og
þau láta ekki lítt dulinn stríös-
áhuga sjónvarpsstöövanna slá sig
út af laginu. Þeim hefur verið
kennt að handalögmál, slagsmál,
ofbeldi og átök séu ekki vænlegar
leiðir til aö útkljá deilur. Þau vita
þvert á móti að nauðsynlegt er að
ræða saman og leita sátta og að
maður þarf að bera virðingu fyrir
tilfinningum annarra ef ná á
raunverulegum árangri. Þetta
gildir ekki aðeins í 6 ára bekk
heldur einnig hjá fullorðnum og á
meðal þjóða heims.
Sameinuðu þjóðirnar voru
stofnaðar á rústiun Þjóðabanda-
lagsins eftir síðari heimsstyrjöld.
Þeirra hlutverk var og er að efla
frið með mönnum, draga ófriðar-
öfl að samningaborði til viðræðna
og sáttaumleitana, koma í veg fyr-
ir að átök hefjist og stöðva þau
sem þegar eru farin af stað. Þetta
hefur ekki alltaf verið þakklátt
verk og risaþjóðunum, einkum
Bandaríkjunum, hefur oft þótt illt
að þurfa að sitja við sama borð og
önnur ríki og hafa aðeins eitt at-
kvæði rétt eins og þau. Á móti
þessum jöfnuði þjóða hafa fimm
ríki, þ. á m. Bandaríkin, hins veg-
ar neitunarvald sem ríkisstjóm
þeirra hefur beitt óhikað i gegn-
um tíðina, m.a. 24 sinnum gegn
ályktunum sem snerta framferði
ísraelsmanna í Palestínu. Nú
vom það hins vegar Frakkar sem
ætluðu að grípa til neitunarvalds
og þaö gátu stjórnvöld í Banda-
ríkjunum ekki þolaö.
Sameinuöu þjóðirnar dauöar?
„Guði sé lof fyrir að Samein-
uðu þjóðirnar eru dauðar," er fyr-
irsögn á grein sem Richard
Pearle, formaöur varnarmála-
ráðsins í Pentagon, skrifar í
Guardian 21. mars sl. Þar segir
hann það hættulegan hugsunar-
hátt að láta fulltrúum ríkjanna í
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna
eftir að ákvarða hvenær beita
skuli vopnavaldi og hann telur
þau upp meö vandlætingu, öll
önnur ríki en Bandaríkin sjálf.
Harðstjóm Saddams Husseins er
senn á enda, segir Pearle enn
fremur, og hann mun taka Sam-
einuðu þjóðirnar með sér í fall-
inu. í greininni fer Pearle ekki í
felur með afstöðu sína til Samein-
uðu þjóðanna og Öryggisráðsins:
Öryggisráðið veldur ekki hlut-
verki sínu, segir hann, og því
hafa Bandaríkjamenn tekið sér
húsbóndavald í heiminum öllum.
Markmiðið er að koma á röð og
reglu, heimurinn þarfnast þess,
segir Pearle. Og eina reglan sem
hann þekkir er byggð á einræði
Bandaríkjanna.
Pearle er ásamt fleiri áhrifa-
mönnum í ríkisstjórn Bush, þeim
Donald Rumsfeld varnarmálaráð-
herra, Jeff Bush, ríkisstjóra og
bróður forsetans, og Paul Wol-
fowitz, aðstoðarutanríkisráðherra
Bandaríkjanna, höfundur kenn-
ingar um hina nýju öld Banda-
ríkjanna. Samnefnd samtök
þeirra hafa frá 1997 stefnt að því
að „heimurinn lúti Bandaríkja-
mönnum“ og að komið verði á al-
þjóðaskipan sem „stuðlar að og
styrkir í sessi öryggi, velsæld og
verðmætamat Bandaríkjanna".
Vilja íslendingar SÞ feigar?
En hvert er þá hlutverk okkar
íslendinga sem einnar af 191 að-
ildarþjóð Sameinuðu þjóðanna?
Og tU hvers erum við að sækjast
eftir því að fá fuUtrúa í öryggis-
ráðið? Ætlum við okkur aðeins að
vera vUjugur þjónn sem lýtur
hinu nýja húsbóndavaldi eða ætl-
um við að reka sjálfstæða utan-
ríkisstefnu í þágu friðar og sátta í
heiminum? Eigum við að efla
Sameinuðu þjóöirnar eða styðja
Bandaríkjamenn í að grafa undan
þeim og ganga endanlega af þeim
dauðum?
Ríkisstjóm íslands hefur fús
tekið að sér hlutverk hins viljuga
þjóns og töltir blóði drifin við hlið
húsbónda síns í stríðið. Ég vona
að sá viljugi þjónn fitni ekki í
kosningunum í vor. Vinstrihreyf-
ingin - grænt framboö er flokkur
friðarsinna. Við viljum að ísland
verði herlaust land, utan hemað-
arbandalaga, hlutlaust ríki sem
leggur sitt lóð á vogarskálar
heimsfriðar með því að efla Sam-
einuðu þjóðirnar á ný.
Heimsmyndin er að breytast.
Margir telja að nú skorti mótvægi
gegn yfirgangi Bandaríkjanna í
okkar heimshluta. Sumir horfa til
Nató, eins og forsætisráðherra,
sem ekki grætur Sameinuðu þjóð-
imar en er dapur yfir sundrung-
unni í hernaðarbandalaginu. Aðr-
ir horfa til Evrópubandalagsins
sem er þverklofið í afstöðu sinni
tU stríðsins. Vinstrihreyfingin -
grænt framboð er eini íslenski
stjómmálaflokkurinn sem ekki
viU loka ísland inni í hemaðar-
eða toUabandalögum. Við erum
alþjóðasinnar í bestu merkingu
þess orðs og treystum á Samein-
uðu þjóðimar sem hinn rétta vett-
vang til að sætta þjóðir og stöðva
ófrið.
+