Dagblaðið - 15.11.1975, Blaðsíða 7

Hagblaðið. Laugardagur 15. nóvember 1975.
f .... ■ ■■ I ■
Mótvindar
blása um
stjórn
Bhuttos
í Pakistan
Zulfikar Ali Bhutto, forsætis-
ráðherra Pakistan, og Alþýðu-
flokkur hans, standa nú frammi
fyrir alvarlegustu ógnun sinni
til þessa siðan flokkurinn komst
til valda fyrir fjórum árum.
Þessi ógnun er maður, sem
áður fyrr var talinn einn traust-
asti stuðningsmaður Bhuttos og
sjálfkjörinn eftirmaður hans,
Ghulan Mustafa Khar, fyrrum
fylkisstjóri og forsætisráöherra
i hinu fjölmenna Punjab-fylki.
Khar sagði sig úr Pakistanska
alþýðuflokknum i september
tveimur mánuðum eftir að
Bhutto rak hann úr embætti i
annað sinn, og kastaði þegar
striösöxinni i baráttunni um
embætti flokksformanns.
Honum hefur siöan bætzt
styrkur i andstöðu sinni við
stjórnina. Sá styrkur er fyrrum
keppinautur hans á sviöi stjóm-
málanna, Hanif Ramay.
Brottför Khars og Ramays úr
stjórnarflokknum, sem þeir áttu
báðir þátt i að stofna og voru
þar til nýlega meðal helztu
máttarstólpa, hefur orðið til
þess að veikburða og getulaus
stjórnarandstaðan hefur fengið
byr undir báða vængi.
Gamalt nafn
á nýjan flokk
Eftir að þeir kumpánar höfðu
borið viurnar i nokkra stjórnar-
andstöðuflokka og látið að þvi
liggja að þeir kynnu að stofna
sinn eigin flokk, gengu þeir til
liðs viö pakistanska Múhameðs-
trúarflokkinn.
,,l rauninni hefur veriö stofn-
aður nýr flokkur,” segir
pólitiskur fréttaskýrandi i
Islamabad. „Það, sem þeir hafa
gert, er að þeir hafa fengið lán-
aða virðuleikahem pu
Múhameðstrúarmannaflokks-
ins.”
Flokkurinn var i upphafi
ábyrgur fyrir stofnun
Pakistanska rikisins. Þegar
Indlandsskagi fékk sjálfstæði
frá Bretum 1947 barðist flokkur-
inn fyrir sérstöku riki
múhameðstrúarmanna.
Khar er hægri maður en
Ramay heldur vinstrisinnaður.
Með þeim koma fyrst til sög-
unnar mismunándi stjórnmála-
skoðanir i flokknum.
Ýmsir eru þeirrar skoðunar

Zulfikar Ali Bhutto.
að Ramay sé heilinn og Khar
vöövinn i hinum endurvakta
flokki.
Hallar undan færí
fyrir Bhutto
Khar er aðeins 39 ára gamall,
glæsilegur ásýndum. Enginn
vafi er talinn leika á þvi, að
hann muni halda um stjórnvöl-
inn. Vegna ágreinings hans viö
forsætisráðherrann hefur Khar
orðið eins konar tákn fyrir þá
andstöðu við Bhutto sem er
meðal ibúa landsins.
Enn er ekki ljóst hversu mikið
af stuðningi þeim er hann hefur
hlotið er tilkominn vegna
óánægju með stjórnina, og hvað
er tilkomið vegna persónulegra
vinsælda Khars sjálfs.
,,Ef Khar tekst að halda and-
stöðubylgjunni gangandi, þá
getur hann auðveldlega fellt
Bhutto,” hefur Reuter eftir
embættismönnum i höfuðborg-
inni. ,,Um leið og tækifærissinn-
arnir i flokki hans gerasér ljóst
að hann á upp i vindinn að
sækja, þá verða þeir fljótir að
yfirgefa hann.”
Að minnsta kosti 20 þingmenn
flokks Bhuttos, sem er dágóður
hópur af fylkisþinginu i Punjab,
sögðu skilið við flokkinn ásamt
Khar. Margir aðrir eru reikulir i
afstööu sinni til forsætisráö-
herrans.
Enginn vafi leikur á þvi að
fjöldi Pakistana er óánægður
með stjórnvöld vegna erfiös
efnahagsástands og vaxandi
lögleysis i landinu á undanförnu
ári.
Hver verður mótleikur
Bhuttos?
Mikilvægasta spurningin i
stjórnmálum Pakistan þessa
dagana er sú hvaða ráöum
Bhutto mun beita til aö hressa
upp á flokk sinn og skáka þeim
Khar og Ramay.
1 útvarps- og sjónvarpsávarpi
til þjóðarinnar 31. október gagn-
rýndi forsætisráöherrann harð-
lega þá félaga fyrir að krefjast
aukinnar sjálfsstjórnar héraða
og varaði við þvi að einstefna
Punjab i þeim efnum gæti haft
hörmuleg áhrif á framtið
Pakistan.
Khar hefur um stund leikið
einleik á sinu mikilvægasta spili
— hann er frá Punjab en Bhutto
frá Sindhi.
Bhutto veit aö hann hefur ekki
efni á að einangra Punjab þar
sem stjórnmálaáhugi fólks er
venju fremur meiri en annars
staöar i landinu. Þar naut hann
mikils stuðnings i kosningunum
1970.
Hann veröur að halda styrk-
leika sinum þar i héraðinu —
þarsem 60% af 72milljón ibúum
landsins búa — ef hann ætlar að
halda völdum þar til kosningar
fara næst fram, i ágúst '77.
Khar hefur þegar útskýrt þá
bardagaaðferð sem hann hyggst
beita.Hann ætlar einfaldlega aö
viðhalda baráttunni með þvi að
fara gegn Bhutto og flokki hans I
hverjum aukakosningunum á
eftir öðrum.
Kosningasvik?
Astæðan fyrir þvi að Khar
sagði sig úr Alþýðuflokki
Pakistan var sú aö Bhutto neit-
aði honum um efsta sætið á lista
flokksins viö aukakosningar til
fylkisþings Punjab i Lahore,
höfuðstað fylkisins.
Khar bauð sig fram á eigin
spýtur og tapaði illa fyrir
frambjóðanda stjórnarflokks-
ins. Samt sem áður virtist staða
hans góð eftir sem áður og leitt
var að þvi getum að einhver
brögð hefðu verið i tafli i kosn-
, ingunum.
Næst er Khar býður sig fram
mun hann sem múhameös-
trúarmaður njóta stuönings
sameinaðrar stjórnarand-
stöðunnar sem endurheimt
hefur virðingu sina að hluta
eftir að hafa sniðgengið fundi
þjóðþingsins um átta mánaða
skeið.
Meðal menntamanna i
Pakistan er sú skoðun útbreidd
að töluverð hætta kunni að vera
þvi samfara að Khar taki við af
Bhutto.
Khar hafi ekki þá aðlögunar-
hæfni, gáfur og stjórnunarhæfi-
leika sem einkenni Bhutto, og ef
heraflinn gerði sér upp ein-
hverjar efasemdir um stjórn
hans, þá gæti farið svo að hann
hæfi ihlutun.
Þar með væri stjórnarfar i
landinu komiö aftur i timann og
lýðræðið farið veg allrar verald-
ar. Um þrettán ára skeið var
herstjórn i Pakistan — raunar
allt þar til Bhutto tók við völd-
um eftir striðiö sem skapaði
hörmungarikið Bangladesh i
desember 1971.
fi
ókleift, meðan þeir eru i þvi
ólaunaða starfi er nefnist nám.
Með lögunum er þessari skyldu
létt af aðstandendum náms-
manna og tilgangurinn getur
varla hafa verið annar en sá að
gera börnum láglaunafólks
kleift að stunda framhaldsnám
til jafns við börn þeirra efna-
meiri. Það ætti þvi sizt að koma
Alþingi á óvart, að átt hefur sér
stað mikil fjölgun námsmanna
— það er raunar sönnun þess,
að lögin hafa að verulegu leyti
náð tilgangi sinum hvað þetta
snertir.
Árið sem lögin voru sett, voru
námslán ekki nema 40% af
þeirri umframfjárþörf hvers og
einssem siðarmeir áttiaðbrúa
aö fullu samkvæmt lögunum.
Þau þurftu þvi að hækka um
meira én helming til þess að
lögunum yrði fullnægt gagnvart
þeim, sem þá þegar áttu rétt á
aöstoð. Með tilliti til þess, að
siöan hefur fleiri skólum utan
háskólast., s.s. tækniskóla, vél-
skóla og stýrimannaskóla, verið
bætt inn i námslánakerfið og að
tilgangur laganna var beinlinis
að gera fleirum en áður kleift að
stunda það nám, sem aðstoðin
tók upphaflega til, þarf engan
Kjallarinn
Finnur Birgisson
að undra að fjárþörf lána-
sjóðsins hefur vaxið rúmlega
tvöfalt hraðar en rikisútgjöldin i
heild.
Engum dettur i hug að neita
þvi, að rikissjóður stendur nú
frammi fyrir stórum vanda, þar
sem námslánakerfið er. Orsökin
er bara ekki sú, að stór hópur
ungsfólks stundi framhaldsnám
eða að opinber aðstoð við hvern
einstakan sé of rifleg. — Orsökin
er einfaldlega óðaverðbólga,
sem á þessu sviði eins og
öðrum, hefur gert allar fyrri
áætlanir að markleysu. Endur-
greiðslur námslánanna, sem
áttu að standa undir hluta af
fjárþörf lánasjóðsins hafa
fuðrað upp til agna á
verðbólgubálinu.
Nú eru liðin þó nokkur ár
siöan menn fóru að sjá þennan
vanda fy rir. Á fyrri
hluta ársins 1972 fól Alþingi
menntamálaráðherra að beita
sér fyrir endurskoðun laga um
lánasjóðinn. 1973 var svo lagt
fram á þingi írumvarp að nýj-
um lögum, sém m.a. fól i sér
nýjar endurgreiðslureglur en
hlaut litinn stuðning af öðrum
ástæðum. Málið sofnaði i
menntamálanefnd þingsins og
var skipið nefnd, m a. með aðild
námsmanna. og á hún r.ú að
endurskoða áðurnefnt frum-
vaip.
Allt frá þvi að frumvarpið
kom fram hefur afstaða náms-
manna til breyttra endur-
greiðslureglna legið ljós fyrir.
Stærstu samtök þeirra,
Stúdentaráð Háskóla Islands,
settu þá strax fram tillögur sem
fólu i sér að fallizt var á hertar
endurgreiðslur, þó með þvi
ófrávikjanlega skilyrði, að
endurgreiðslur miðuðust við
laun að námi loknu. Til þess að
tryggja að hátekjumenn
greiddu til baka i raungildi hið
sama og þeir höfðu fengið,
gerðu tillögur Stúdentaráðs ráö
fyrir visitölubindingu náms-
lána, en innihéldu jafnframt
ákvæði sem gerðu að verkum,
að hin aukna endurgreiðslu-
byrði myndi ekki leggjast of
þungt á þá, sem ekki yrðu af-
lögufærir að loknu námi.
Siðan hafa svo til öll samtök
námsmanna tekið upp tillögur
Stúdentaráðs og gert þær að sin-
um. Þetta lá fyrir þegar á sl.
hausti. En það segir sina sögu.
að það er ekki fyrr en vélskóla-
og stýrimannaskólanemar
vekja athygli á þessum tillögum
i ályktun frá fundi sinum hinn
16. okt. sl. að stærsta málgagni
rikisstjórnarinnar þóknast að
veita þeim athygli. Þá er
skyndilega að dómi Morgun-
blaösins, eftirtektarvert að
kynnast viðhorfum námsmanna
i Stýrimanna- og Vélskóla. —
Þeirvilja fá lán en ekki ölmusu.
Af framangreindu hlýtur að
vera ljóst, að sá seinagangur.
sem verið hefur á endurskoðun
iaganna skrifast eingöngu á
reikning rikisstjórnarinnar og
er að engu leyti námsmönnum
að kenna. Það er jafnframt
ljóst, að þótt endurskoðað
frumvarp verði lagt fyrir
Alþingi á þessum vetri getur
það ekki orðið til þess að
minnka fjárþörf sjóðsins þegar
á yfirstandandi ári. Sá háttur
ráðherra að skjóta sér sifellt
bak við þessa endurskoðun.
þegar ra*tt er um fjár-
veitinguna i ár og af-
leiðingarnar af glannalegri
stefnu rikisstjórnarinnar i þessu
máli. er þvi ekkert annað en
fullkomlega ábyrgðarlaus
málflutningur.
Námsmenn og reyndar þjóðin
öll eiga heimtingu á þvi, að
þessu landi sé stjórnað i sam-
ræmi við lög og almenna
siðferðisvitund. en þurfa ekki að
þola rikisstjórninni, að hún velti
i sífellu afleiðingunum af eigin
vanrækslu yfir á herðar þeirra.
sem minna mega sin i þjóð-
félaginu.