Dagblaðið - 12.03.1976, Qupperneq 11

Dagblaðið. Föstudagur 12. marz 1976.
11
er samt sem áður systir hans. Þegar
lagðar eru fyrir hana erfiðar spurn-
ingar kemur glampi í augun og rödd-
in verður áherzlumeiri. Þá er auðvelt
að sjá Che fyrir sér. Hún heitir Anna
Maria Guevara.
Hún var í Rómaborg ekki alls
fyrir löngu og þar hitti hún blaða-
menn víðsvegar að. Allir vildu þeir
vita hvað Anna Maria hugsar um
byltingar, kvenréttindi, Che bróður
sinn og fleira og fleira. Hún talar
fúslega en er augljóslega þreytt á að
svara alltaf sömu spurningunum:
„Fjölskylda okkar var ekkert
stjómmálalegar sinnuð en flestar aðr-
ar. Ef til vill eitthvað, en ekki mikið.
Það var margt ólíkt með okkur, en í
dag höfum við leyst nær öll þau
vandamál. Það sem afgerandi var
kom frá Che, persónuleika hans og
gerðum.
Che vísaði veginn
En hvernig stóð á því að hún.fór
sjálf að hafa afskipti af stjórnmálum?
„Það gerðist smám saman en aftur
verð ég að viðurkenna að það var
Che sem vísaði veginn. í upphafi
skipti þetta mig ekki miklu máli en
svo fór ég til Kúbu til að læra og
fræðast um vandamál sjálfstæðisbar-
áttunnar í Suður-Ameríku.
Við erum fimm systkini og Che
var elztur. í dag tökum við öll þátt í
stjórnmálabaráttunni. Sá eini okkar
sem ekki hefur hlotið háskólamennt-
un er vngsti bróðir okkar sem situr í
fangelsi. Hann var handtekinn 1974
og hefur verið í fangelsi síðan, að
undanskildum tveimur dögum sem
hann fékk að ganga laus. Hann er
veikur í fangelsinu en annar bróðir
minn, sem er læknir, hefur ekki
fengið að hcimsækja hann og hjúkra
honum.”
Þegar hér er komið á blaðamanna-
fundinum, sem haldinn var á krá í
miðborg Rómar, kveður bandarískur
blaðamaður sér hljóðs og spyr hvaða
skoðanir Anna Maria Guevara hafi á
kvenfrelsisbaráttunni á Vesturlönd-
um. AnnaMaria ypptir vonleysislega
öxlum:
Konur í fangelsi
„Ég get enga skoðun haft á því. Ég
Bólivískur herforingi bendir á skotsárið sem skæruliðaleiðtoginn og hugmynda-
fræðingurinn Che Guevara varð fyrir. Skömmu eftir að þessi mynd var tekin
1967, var Che drepinn í bardaga við stjórnarhermenn í Bólivíu.
þekki aðeins lítillega til ítalskrar bar-
áttu á þessu sviði. Þær konur sem ég
hef kynnzt þannig eru virkilega
opnar og áhugaverðar og ég vil
gjarnan kynnast þeim betur. En
ykkur verður að vera ljóst að í Suður-
Ameríku er ástandið öðruvísi. í bylt-
ingarstarfinu njóta karlar og konur
jafnréttis og það er algengt að hjón
eða pör gangi saman til liðs við
okkur. í vopnuðu hópunum eru jafnt
konur sem karlar og raunar eru fleiri
konur en karlar liðsforingjar.
í fangelsunum eru ekki aðeins
karlar, heldur einnig konur og börn.
Fangarnir hafa komið á skipulagi
sem gerir börnunum kleift að læra að
lesa og skrifa, þau eru uppfrædd
stjórnmálalega og svo framvegis. í
þessu sambandi er rétt að geta þess
að það er að okkar viti mjög mikil-
vægt að afbrotafangarnir séu með í
þessari fræðslustarfsemi.”
Bandaríski blaðamaðurinn er ekki
ánægður *og vill fá að vita hvort
kvenfangar, sem nauðgað er af her-
mönnum og fangelsisvörðum, eigi
rétt á ókeypis fóstureyðingu í fangels-
frídögum (þar sem laun eru að sjálf-
sögðu greidd) í lágmarki, ef við
viljum vinna okkur vel, börnum
okkar og landi. Ef við hjálpumst
ekki að til að vinna þessu landi allt
sem við megum gerir enginn það, og
sárt er til þess að vita ef þjóðin á
eftir að falla aftur á sjálfs sín bragði
í eymd og volæði.
Að loknum framanrituðum
skýringarorðum kem ég að þunga-
miðju málsins en það er hvernig
skipa skal frídögum ársins. Alþingi
(eða ráðherrar) setji reglur um frí-
daga starfsmanna ríkisins og missa
þeir þá að sjálfsögðu einskis í laun-
um sínum. í skólum verður að hafa
nokkuð aðra skipan.
1. Starfsmenn ríkisins hafa leyfi frá
vinnu eftirtalda daga (auk
annarra helgidaga sem ekki eru
hér tilgreindir): 1. jan., frá föstu-
deginum langa og til 2. páskad., 1.
maí, 17. júní, fyrsta mánud. í
ágúst. — Þegar þetta er skoðað
sést greinilega að vinna ber á
cftirtöldum dögum þótt svo haFi
ekki verið áður: skírdag, upp-
stigningardag, 2. í hvítasunnu,
allan aðfangadag og allan gaml-
ársdag.
2. í skólum, öðrum en grunnskól-
um, skulu frídagar vcra þessir: 23.
des. — 2. jan., frá mánudt gi eftir
pálmasunnudag <>g til páskadags.
17. júní. trl sk9.It s'aiun j>á;.
Starfstími sk«)iant..i skal vera til
hádegis 1. des. (Þá er verðugt að
fræða lyrst og fremst um sögu
lands og þjóðar og sjálfstæðisbar-
áttu. Getur sú fra'ðsla farið fram
með fundarsniði eða í umræðu-
hópuin.) 1. mai skal skólastarFi
lokið á hádegi og fræðsla getur þá
farið fram á líkan hátt og 1. des..
en þá er skynsamlegast að ræða
um vinnuna, gildi hennar og virð-
ingu fyrir henni.
Hér er um nokkurt frávik að ræða
frá því sem áður hefur verið, jólafrí
er stytt, en páskafrí lengt og engin
önnur leyfi fyrirfínnast utan síðdegi
1. des. og 1. maí; mánaðarfrí eru
felld niður (sem eru lítilvæg eftir að
5 daga kennsluvikan hélt innreið
sína), öskudagurinn má fjúka,
sumardagurinn fyrsti hefur ekki
þann ljóma sem áður, uppstigninga-
dagur og 2. í hvítasunnu verða
vinnudagar.
3. Grunnskólar hafi sömu frídaga
og aðrir skólar en að auki þetta:
jólafrí verður veitt einum degi fyrr
og því ljúki einum degi síðar,
öskudagur, páskafríi ljúki einum
degi síðar, á sumardaginn fyrsta
verður kennt til hádegis með sama
sniði og að sínu leyti eins og 1. des
og 1. maí.
Nú er losarabragur á öllu sem
viðkemur frídögum á vinnumarkaði
og í skólum. Glöggt dæmi þess er 45.
gr. í grunnskólalögunum þar sem
kveðið er á um jóla- og páskaleyfi og
síðan segir: „Að öðru leyti skulu
leyfisdagar ákveðnir í reglugerð.”
Hvers vegna þennan tvískinnung?
Þorði alþingi ekki að segja að öllu
leyti til um leyfisdaga í skólum? Eru
gjörendur ríkisvaldsins hræddir við
að ákveða frídaga starfsfólks síns?
Ég vona að svo sé ekki.
Hér hefi ég hreyft því máli sem
ekki þolir lengur bið, og þykist ég
vita að ráðamenn ríkisins láti nú
hendur standa fram úr ermum og
setji löggjöf um frídagahald^
Gunnar Finnbogason
skólastjóri
Anna Maria Guevara baðar út
höndunum:
„Það veit ég sátt að segja ekki en
ég get ekki ímyndað mér að þetta sé
umtalsvert vandamál. Flestar kvenn-
anna missa sín fóstur á „eðlilegan”
hátt, vegna vannæringar, óþrifnaðar,
pyntinga og allra annarra aðstæðna,
líkamlegra og andlegra.”
Che er leiðtoginn
Anna Maria veit ekki hversu mörg
eintök af byltingardagbók Ches hafa
selzt. Því er öllu stjórnað frá Kúbu og
kemur fjölskyldunni sem slíkri ekki
við.
En er bókin þá lesin í heimalandi
Guevara-fjölskyldunnar, Argentínu?
„Vissulega. Það er gert þrátt fyrir
að yfirvöld hafa sett bókina á lista
yfir bannaðar bókmenntir. Bókin er
lesin í leynum og hugsjónir og húg-
myndafræði Ches er miðdepillinn í
öllu stjórnmálastarfi okkar. Ástæðan
fyrir því að Evrópubúar eiga erfiðara
með að skilja hugsanagang Ches en
við er sá að grundvöllur stjórnmála-
og byltingarstarfs okkar hefur ekkert
breytzt í mörg ár. Undirokun fólks
fer stöðugt vaxandi og andspyrnu-
hreyfingin hefur þörf fyrir sífellt fleiri
starfskrafta. í þessu sambandi eru rit
verk og hugmyndir Ches nauðsyn-
legar og í þeim skilningi er hann
hinn raunverulegi leiðtogi frelsisbar-
áttu okkar.”
En verður Guevara-fjölskyldan sér-
staklega fyrir ofsóknum?
„Ekki núna. Ef til vill var það
raunin fyrir nokkrum árum síðan en
í dag er enginn greinarmunur
gerður. Allir eru viðlíka kúgaðir. í
fangelsum í Argentínu sitja rúmlega
fjögur þúsund pólitískir fangar.
Fjöldi fólks, sem yfirvöld og herinn
geta ekki réttlætt að handtaka á
venjulegan hátt, hverfur oft gjörsam-
lega sporlaust. Lögreglan og vikapilt-
ar hennar sækir fólk heim og fer með
það afsíðis, þar sem gengið er frá því
í eitt skipti fyrir öll. Oft eru líkin
síðan sprengd í loft upp, þannig að
líkamsleifar dreifast yfir stórt svæði.
Heilu fjölskyldurnar hafa horfið á
þennan hátt. Það eru ekki aðeins
okkar félagar úr frelsisfylkingunum
sem eru í pólitískri fangelsun heldur
einnig verkalýðsleiðtogar og stjórnar-
andstæðingar.”
Almenningsálitið
í heiminum
mikill stuðningur
Hafa Russell-réttarhöldin haft
þýðingu fyrir þessa frelsisbaráttu?
„Tvímælalaust. í slíkum réttar-
höldum gefst okkur kostur á að koma
á framfæri upplýsingum um ástandið
í Argentínu og Suður-Ameríku allri
eins og það raúnverulega er.”
En hver hlustar?
„Margir. í Evrópu hefur áhuginn
verið mikill og jafnvel þótt dagblöð
t.d. í Argentínu skrifi ekki orð um
sjálf réttarhöldin þá komast upplýs-
ingarnar á framfæri í leynilegum
flugritum og blöðum frjálslyndari
Suður-Ameríkuríkja. Fyrir þá sem
taka beinan þátt í baráttunni er
mikill siðferðilegur stuðningur í því
fólginn að vita af öðrum, sem standa
með okkur, eða vita að minnsta kosti
um það sem er að gerast. Sumum
koma þær upplýsingar, sem komu
fram við réttarhöldin, mjög á óvart,
meira að segja heima fyrir en það er
einnig merki um þá samstöðu og
fullvissu sem réttarhöldin skapa og
gerir okkur kleift að halda barátt-
unni áfram.”
Anna Maria Gúevara hlustar þolin-
móð á allar spurningar og svarar
öllum af beztu getu. Aðrir lands-
menn hennar, sem eru í fylgd með
henni, halda sig að mestu leyti utan
við samræðurnar. Þau gera sér fulla
grein fyrir því að manneskja með
nafni Guevara vekur meiri athygli í
heimspressunni en þau sjálf og þeirra
reynsla. Anna Maria gerír sér einnig
grein fyrir þessu. Hún veit að hún er
fyrst og fremst systir Che Guevara.
„Ég fer ekki heim til Argentínu
strax. Ég mun dveljast í Evrópu enn
um skeið til að afla þess stuðnings og
þeirra sambanda sem er grundvöllur-
inn fyrir áframhaldandi starfi
frelsisbaráttunnar.”
Svo er blaðamannafundinum
lokið. Anna Maria Guevara er sýni-
lega þreytt en blaðamennirnir og
félagar hennar eru ánægðir með
framlag hennar. Á morgun koma
aðrir menn og konur sem vilja vita
um Guevara og byltingarstarfið og
hún vill vera vel hvíld og upplögð til
að svara og útskýra. Það er framlag
hennar til sjálfstæðisbaráttu hinna
undirokuðu íbúa Suður-Ameríku.
Hver er hrœddur
við Virginíu Wolf ?
Er málfrelsi ekki lengur til í landinu?
Miklir og ógnþrungnir atburðir
eru til umræðu með þjóðinni. Ber þá
hæst morðmálin eða mannshvörfin
svokölluðu. Það furðulegasta og ef til
vill hræðilegasta sem gerzt hefur er
sú þögn, sem slegið hefur á alla
fjölmiðla síðan dómsmálaráðherra
talaði með dólgslegum hætti um þá
er vilja kryfja málið til mergjar og
kunngera alþjóð niðurstöðurnar. Er
svo að sjá að menn óttist afleiðingar
þess að hafa einhver afskipti af þessu
máli. Morgunblaðið birti 12 ára
gamalt útvarpserindi Péturs Bene-
diktssonar alþm. og bankastjóra þar
sem hann lýsti afdráttarlaust yfir að
bófaflokkur eða fiokkar hefðu hafið
hér starfsemi.
Tilefni þessa útvarpserindis Péturs
voru samskipti hans við einn þeirra
sem settur hefur verið í gæzluvarð-
hald vegna mannshvarfanna. Og þar
með hefur Morgunblaðið, stærsta
blað landsins, látið staðar numið.
Forráðamönnum þess dettur ekki í
hug að krefjast setudómara í málið
með víðtæka umboðsskrá né hefur
blaðið kjark til að impra á aðild
Kristjáns Péturssonar, rannsóknar-
manns að því, enda þótt hann hafi
haft á hendi frumrannsókn er snertir
veitingahúsið Klúbbinn og eigendur
þess. En út yfir tekur þegar neðan-
skráð ádrepa fiutt á bezta tíma til
hlustunar í áhrifamesta fjölmiðli
þjóðarinnar, Ríkisútvarpinu, vekur
hvorki fjölmiðla né dómsmálayfir-
völd til lífs: „Það er staðreynd sem
ckki verður hrakin að tveir utan-
bæjarmenn, Kristján Pétursson á
Kefiavíkurfiugvelli og Haukur Guð-
mundsson í Kefiavík ásamt Rúnari
Sigurðssyni úr Reykjavík upplýstu á
einni viku meira smygl af áfengi,
tóbaki og matvöru heldur en 60—70
tollgæzlumenn upplýsa í Reykjavík á
4—5 árum ásamt Sakadómi Reykja-
víkur. Eftir þessa viku rannsókn var
málið tekið af þcim og sent Saka-
Kjallarinn
Hilmar Jónsson
dómi. Þar sem magnið minnkaði um
ca helming í rannsókn hans. Það tók
utanbæjarmennina 82 daga að fá
málið aftur til eigin rannsóknar og
setudómara settan í það og jókst þá
magnið á ný og fieiri mál bættust
við. Skyldi það vera þessi aðferð við
rannsókn máia, sem dómsmálaráð-
herra og ráðuncytisstjóri hans hafa
lýst að „sé ekki að tefja eða torvelda
rannsóknir”? Taka ber fram og
undirstrika að utanbæjarmennirnir
töldu að þeir hefðu einungis verið að
hefja rannsókn, þegar þeir voru
skyndilega kallaðir til sinna lögsagn-
arumdæma.
Á þessum punkti er rétt að spvrja:
Hvers vegna var ekki eftir slíka af-
hjúpan fyrirskipuð rannsókn á toll-
gæzluembættinu í Reykjavík? Og í
framhaldi af því er vert að spyrja:
Hvers vegna hefur hvorki spíramálið
eða Klúbbmálið verið tekið á
dagskrá á ný? Þarf virkilega fleiri
mannshvörf svo saksóknari ríkisins
rumski?”
Það eru nefnilega fieiri manns-
hvörf en þessi tvö, sem þarf að rann-
saka á ný frá grunni. T.d. er mér sagt
að skýrsla um hvarf Sverris Kristins-
sonar, stúdents úr Höfnum spanni
aðeins 2—3 blaðsíður og Reykja-
víkurlögreglan var sannarlega ekki
blíð á manninn, þegar hún var beðin
að grennslast fyrir um hvarf hans.
Ennfremur herma fréttir að faðir
pilts, sem dó með dularfullum hætti í
Leirvogsá fyrir nokkrum árum rekist
á vegg þegar beðið er um nýja rann-
sókn á því slysi.
Erlendis þar sem gefin eru út frjáls
blöð og þar sem blaðamenn hafa
nokkurn metnað fyrir sjálfs : 'n hönd
— þar leggja þau áherzlu á að upp-
lýsa myrkraverk hver sem á í hlut.
Hér á landi er slíkt ekki fyrir hendi.
Frjáls blöð naumast til og metnaður
blaðamanna mjög af skornum
skammti enda eðlilegt í landi þar
sem valdamenn refsa mönnum fyrir
umbóta- og réttlætisviðleitni. Fyrir
stuttu sótti maður nokkur um opin-
bert starf. Fjóldi þjóðkunnra manna
mælti með honum. Pólitíkusar úr
flestum flokkum sameinuðust hins
vegar gegn honum Höfuðástæðan:
maðurinn var þekktur sem einarður
þjóðfélagsgagnrýnandi.
Ég hygg ÞV1 þetta mál —
Geirfinns-málið með öllum þess öng-
um — skeri úr um hvor' hér er
lengur rit- eða prentfrelsi í landinu.
Ef blöð og aðrir fjölmiðlar hætta að
hotta á hálfdottandi dómsvöld er
viðbúið að rannsóknin verði hvorki
fugl né fiskur .og glæpamennirnir
ásamt þeim pólitíkusum, er þá vilja
vernda, hrósi sigri. Og hvað er þá
orðið eftir af okkar menningu? Hvað
verður þá langt þangað til að menn
hvíslast á í heimahúsum og stóri
bróðir í líki einhvers ráðherra tekur
sér fullkomið einræðisvald.
Hilmar Jónsson
bókavörður,
Kefiavík