Dagblaðið - 22.03.1976, Blaðsíða 11

Dagblaðið. Mánudagur 22. marz 1976.
Herinn skiptir alltaf máli í tyrkneskum stjórnmálum. Hér eruriddaraliðssvcitir áæfingu.
Árásir Ecevits
valda kinnroða
Haft hcfur vcrið cftir Baykal að
RPP — sem hefur innan sinna vé-
banda hófsama jafnaðarmenn og
harðlínusósíalista — ætti að einbeita
scr að því að afla fvlgis svo flokkur-
inn komi frá næstu kosningum með
hreinan þingmeirihluta.
Með stuðningi vinstri arms flokks-
ins heldur Ecevit aftur á móti úti
harkalcgum árásum á forsætisráð-
herrann í þeim tilgangi að lítillækka
hann í augum þjc'íðarinnar. Með því
Engir samningar
um Kýpur
Forsætisráðherrann neyðist því
enn um sinn til að sitja í ríkisstjórn
með samstarfsmönnum sem oft eiga
til að valda honum vandræðum.
Tveir af fjórum samsteypustjórnar-
flokkunum eru meira að segja gjör-
samlega andsnúnir öllum samning-
um um lausn Kýpurdeilunnar.
Minnsti flokkurinn í samsteypu-
stjórninni, hinn öfgasinnaði hægri
Þjóðarflokkur (NMP), hefur marg-
sinnis verið sakaður um að standa að
baki ofbeldi og c'jeirðum í háskólum
landsins. Það mál er orðið helzta
hitamálið í tyrkneskri innanríkispóli-
tík og hefur vakið upp endurminn-
ingar um ókyrrðina sem fór á undan
valdaráninu fyrir fimm árum.
Stjórnarandstæðingar hafa marg-
sinnis bent á að vegna hins gífurlega
stefnumunar samsteypustjórnar-
flokkanna — samstaða þeirra byggist
á sameiginlegu hatri á vinstriflokk-
unum — sé stjórnin getulaus á tím-
um þegar land og þjóð hefur mesta
þörf fyrir sterka og ákveðna stjórn er
geti leyst efnahagsleg og alþjóðleg
vandamál þjóðarinnar.
Almennar kosningar fara ekki
fram fyrr en í október á næsta ári.
Þangað til mun Demirel trúlega ein-
beita sér að því að auka á persónu-
.fylgi sitt með efnahagsaðgerðum
sem tryggi Réttlætisflokki hans
hreinan meirihluta á þingi og geri
hann allsendis óháðan samstarfs-
flokkunum.
og þykir þetta til marks um vaxandi
stuðning við forsætisráðherrann,
enda er afgreiðsla fjárlaga yfirleitt
talin jafngilda traustsyfirlýsingu.
Eeevit hafði af veikum mætti reynt
að koma forsætisráðherranum frá, en
geðvon/.kulegar árásir hans á Demi-
rel persónulega hafa orðið til þéss að
fæla frá homun marga stuðnings-
menn scm telja framkomu hans alls
ekki sæmandi hugsjcmamanninum
sem þcfr tcildu hann vera.
Fvrr í þessum mánuði lét Deniz
Bavkal, fvrrum fjármálaráðherra, af
stcirfum varaformanns Lýðveldis-
flokks alþýðu. Sú ákvörðun hans varð
til að auka enn frekar á klofninginn í
flokknum (sem m.a. stafar af þeim
aðfcrðum scm notaðar hafa vcrið í
baráttunni gegn Demirel og ollu
Eeevit nýjum vandra*ðum.
gerir Ecevit sér vonir um að stjórn
Demirels falli og efnt verði til nýrra
kosninga sem hann telur sig geta
unnið.
Stjórnarandstöðuleiðtoginn hefur
sakað forsætisráðherrann um að vera
upphafsmann þeirra stúdentaóeirða
sem kostað hafa rúmlega þrjátíu
mannslíf í háskólum þjóðarinnar á
undanförnum fjórum mánuðum.
Og fyrir aðeins nokkrum dögum
greip Ecevit á lofti ákæru um inn-
flutningsmisferli er lcigð hefur verið
kerling sem leiti sér að stað til að
springa á.
Það vantar töluvert upp á að
Demirel hafi á ný komizt til valda og
virðingar á borð við það sem var á
meðan hann var forsætisráðherra á
árunum 1965t-1971.
Þrátt fyrir kosningasigurinn í
október sl. — þegar fylgi Ecevits
jókst einnig um tíu af hundraði —
eru þingmenn Demirel-stjórnarinnar
aðeins 159 af 450 alls í neðri deild
þingsins.
Hanga saman á
kommahatrinu
Þjóðlegi hjálpræðisflokkurinn
(NSP), sem nýtur stuðriings
múhameðstrúamanna og berst
fyrir málstað þeirra, hefur beitt
þeirri aðferð að trufla stjórnarstörf
eftir mætti og þvinga Demirel
þannig til að taka meira tillit til
flokksins, sérstaklega í iðnaðarmál-
um.
fram á hendur Yahya, frænda Demi-
rels. Ecevit segir málið go.tt dæmi um
að forsætisráðherrann sé vaðandi í
•spillinu upp fyrir haus og beiti
embætti sínu og valdi til að auðga
fjölskyldu sína. Svipaðar ásakanir
voru bornar fram á hendur Demirel
fvrir valdarán hersins 1971.
Sulevman Demirel, forsætisráðherra:
„Hann er eins og púðurkerling, sem
leitar sér að stað til að springa á.”
öðruvísi mér
áður brá
Asakanir stjórnarandstöðuleiðtog-
ans hafa orðið tilefni harkalegra mót-
mæla talsmanna stjórnarinnar sem
lýsa Ecevit sem verndara stjórnleysis.
Demirel lætur sér fátt um finnast og
svarar því einu, að fyrirrennari sinn í
embætti sé eins og einmana púður-
Kjallarinn
Gyifi Þ. Gíslason
A síðuslu árum hefur cinn at-
kvæðamikill ritstjóri, sem er sér-
mcnntaður í þjc')ðfélagsfræðum,
Jónas Kristjánsson, látið málcfni
landbúnaðarins mjög til sín taka í
skrifum sínum. Hann hefur xkki
heldur farið varhluta af c'ihefluciu
aðkasti. En það er aukaatriði. Aðal-
atriðið er, að það takist að koma á
skynsamlegri umræðu um málefni
landbúnaðarins og að hún hafi í R>r
með sér nainVsynlegar breytingar.
Fm hver er þá kjarni þess vanda,
sem hér er við að ctja?
Auðvitað á það við um vandamál
landbúnaðarins - - eins og raunar
allra atvinnugreina — að á þau má
ekki líta frá efnahagssjcmarmiði
eingcingu. A þeim er einnig hlið, sem
lýtur að félagsmálum, m.a. hugsan-
legurri búferlaflutningum, og menn-
ingarmálum, m.a. að því, hver áhrif
það hafi, að hversu miklu Icyti þjc')ð
búi í borg eða sveit. Þetta er öllum,
som hugsa og skrifa um þetta mál af
ábvrgðartilfinningu, ljóst. En þeir,
sem ákafastir eru í fylgi sínu við hina
gcimlu landbúnaðarstefnu, sjá engin
vandamál í sambandi við land-
búnaðinn. nema þau. sem tengjast
félags-og mcnningarmáium Hver eru
hins vegar efnahagsvanclamálin?
Fyrir Icingu er hér orðið um að
ræða offramleiðslu á landbúnaðaraf-
urðum. Hún kemur t.d. fram í því,
að á framleiðsluárinu 1974-1975 varð
að flytja út 2800 smál. af kjciti eða
hvorki incira né minna en 21%
heildarframleiðslunnar, sem nam
18.500 smál. Vcrðið, scm fékkst fyrir
útflutta kjciticV nam 49% af innlendu
kostnac’iarvercii. Fimmta hvert
kjötkíló, sem íslenzkir bændur
framleiddu var m. ö.o. sell erlendum
neytendum fyrir helming
kostnaðarvercVs! Hver er sá sem sér
ekki nema hann vilji ekki sjá það
— að hér er þörl’ stefnubreytingar?
Hér skal offramleicVsluvandamálið
ekki rætt frckar. Þó verður ekki kom-
izt hjá að minna á, að kjöt er engan
veginn sú afurð, sem flutt cr á cr-
lendan markað á cáhagkvæmustu
verði. Það verð scm fékkst fvrir út-
flutta osta, nam aðeins 27% af inn-
lcnclu kostnaðarverði. En þessi stefna
í landbúnaðarmálum, að því er út-
flutninginn varðar, kostar íslenzka
skattgrciðendur um 1000 millj. kr. á
ári. Hver sér ekki efnahagsvandann í
þessari staðrevnd?
Enginn vafi er á því, að þessi
offramleiðsla landbúnaðarvöru, sem
orðin er íslenzkum skattgreiðendum
óhóflega dýr, á rót sína að rekja til
rangrar stefnu í styrkjamálum og
fjárfestingarmálum landbúnaðarins í
áratugi. Það tekur auðvitað tíma að
leiðrétta langvarandi mistök. En
fyrst er að gera sér vandann Ijósan.
Síðan er að breyta um stefnu og haga
stefnubreytingunni þannig, að tekið
sé réttmætt og sanngjarnt tillit til
þeirra félagslegu og menningarlegu
þátta, sem eru nátengdir vanda-
málunum.
Óhóflegar
niðurgreiðslur.
Þá er að nefna niðurgreiðslurnar,
en þau mál cru komin í algert óefni.
f ár er gert ráð fyrir, að niðurgreiðsl-
urnar muni nema rúmum 4600 millj.
kr. Þær eru auðvitað allt annars eðlis
en útflutningsbæturnar, sem eru
bcinn stvrkur úr samciginlegum sjóði
þjóðarinnar til landbúnaðarins.
Niðurgreiðslunum er ætlað að lækka
verð til ncytcnda. En óbeint hafa
bændur samt notið góðs af, þar eð
vörur þeirra hafa orðið samkcppnis-
hæfari en clla.
Nú eru niðurgreiðslur íslen/.krar
landbúnaðarvöru orðnar svo miklar,
að verðhlutfall milli þeirra og ann-
arrar ncyzluvöru er orðið algjörlega
(VcMilegt. Þær eru og mismunandi
miklar á einstökum vörutegundum,
og jafnvel engar á sumum, svo sem
.svínakjöti og alifuglakjöti. Þetta
hefur ruglað algjörlega verðskyn al-
mennings, auk þess sem það veldur
misrétti innan landbúnaðarins.
Sem dæmi um það, hversu niður-
greiðslurnar eru orðnar miklar, má
nefna, að niðurgreiðsla súpukjöts
nemur nú 28% af verðinu óniður-
greiddu. Niðurgreiðsla mjólkur
ncmur 53%. Neytandinn greiðir
m.ö.o. um helming þess, sem mjólkin
kostar, og á svipað við um smjör, þar
nemur niðurgreiðslan 44%. Niður-
greiðsla 45% osts er hins vegar mun
minni eða um 12%.
Þegar niðurgreiðslur hafa náð
þessari hæð, taka þær að hafa ýmis
óheilbrigð aukaáhrif, sem hóflégar
og hlutfallslega jafnar niðurgreiðslur
á hliðstæðum vörum hafa ekki. Þær
fara að hafa áhrif á verðskyn og
neyiluval og valda því, að mönnum
nýtast tekjur sínar verr en ella.
Niðurgreiðslurna; takaogað hafa
óheilbrigð áhrif á tekjuskiptingu.
Auðvitað var það af þessum sök-
um, sem samninganefnýi Alþýðusam-
bandsins hafði það sem einn lið efna-
hagstillagna sinna til ríkisstjórnar-
innar í desember sl., að niðurgreiðsl-
unum skyldi breytt í beinar greiðslur
til neytenda. Þingmenn Alþýðu-
flokksins hafa á Alþingi flutt tillögu
til þingsályktunar um, að ríkis-
stjórnin feli nefnd, sem skipuð verði
fulltrúum ncytenda og framleiðenda,
undir forsæti fulltrúa ríkisstjórnar-
innar, að kanna þetta mál. Athugun
leiðir í Ijós, að vrði núverandi niður-
í oddaaðstöðu
Ymsir fréttaskýrendur eru þeirrar
skoðunar að falli stjórnin ekki áður
þá séu töluverðar líkur á að Demirel
takist að losa sig við samstarfsmenn
sína á næsta ári, einkum vegna'þess
að fylgi NSP hefur minnkað mjög
undanfarin ár og takmarkast nú nær
alveg við eldri borgara.
Aðrir segja að í landi eins og
Tvrklandi, þar sem áhrifa múham-
eðstrúar gætir að verulegu leyti, fari
varla hjá því að hjálpræðismennirnir
geti haldið þeirri stöðu sem þeir
hafa gagnvart Demirel og höfðu í
skammlífri samsteypustjórn Ecevits
1974, oddaaðstöðunni.
Ecevit sjálfur þarf að beita allri
sinni lagni ef hann ætlar að endur-
heimta eitthvað af því fylgi sem
innrásin á Kýpur aflaði honum.
Ecevit má vara sig.
Afsögn Baykals hefur beint athygl-
inni að frammistöðu Ecevits í skær-
unum við Demirel og ýmsir flokks-
bræður stjórnarandstöðuleiðtogans
draga enga dul á þá skoðun sína að
hann geti ekki átt í mikið fleiri
árangurslausum baráttum án þess að
missa andlitið.
Þá er einnig hætta á að vinstri
armurinn kljúFi flokkinn enn á ný
með kröfum um ákveðnari sósíalíska
stefnu. Þykir þó ýmsum nóg orðið
um þá óánægju sem starfsaðferðir
Ecevits hafa valdið til þessa.
---------------------------
greiðslum breytt í beinar greiðslur til
neytenda, gæti sérhver fimm manna
fjölskylda fengið um 100.000 kr.
greiðslu í peningum, sem hún hefði
til frjálsrar ráðstöfunar.
Nauðsyn stefnu-
breytingar
Kjarni þessa máls er: í ár ver
ríkissjóður rúmum 4600 millj. kr. til
að lækka verðlag á fáeinum vörum til
neytenda. Til þess að fá hlutdeild í
þessum fjárframlögum verða menn
að kaupa þessar vörur. Þeir, sem
kaupa þær ekki, fá enga hlutdcild í
þessu fé. Þeir, sem kaupa minna en
svarar til meðalneyzlu, fá hlutfalls-
lega minna. Þeir, sem hins vegar
kaupa þessar vörur, fá sína hlutdeild
í fjárveitingunum, hverjar sem
tekjur þeirra eru. Menn fá þeim mun
meiri hlutdeild í þeim sem menn
hafa hærri tekjur og nota þær til
aukinna kaupa á þessum vörum.
Þessi atriði skipta ekki miklu máli,
meðan niðurgreiðslurnar eru litlar.
En þýðing þeirra vex með hækkun
niðurgreiðslnanna.
Þau atriði, sem hér hafa verið
nefnd í sambandi við málefni land-
búnaðarins, sýna að í óefni er komið.
Hefur þó ekki verið fjallað um verð-
lagningu landbúnaðarafurðanna,
sem er sérstakt og mikið vandamál,
þar sem gagnger brevting cr nauð-
synleg. En allt sýnir þetta, hvcr
nauðsvn er á skvnsamlegri og öfga-
lausri umræðu um málcfni íslenzks
landbúnaðar.
Gylfi Þ. Gíslason
alþingismaður.