Dagblaðið - 24.04.1976, Síða 11

DACBLAÐIÐ. I.Al'C AKDACDK 24. APHlI, 197«.
11
\
stefnu í utanríkismálum. Þetta
er auðvitaö eitt aðalatriðið, ef
Evrópu á að takast að hasla sér
völl við hlið risaveldanna,
Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna. Þetta hefur mistekizt
gjörsamlega.
Vestur-Þjóðverjar og Bretar
hafa að undanförnu reynt að
samræma stefnu bandalagsríkj-
anna í utanríkismálum en ekki
fengið tjónkað við Frakka, sem
vilja sem fyrr fara eigin götur.
Ríkin híu eru því í raun engu
sameinaðri í utanríkisstefnu en
hver önnur ríkjahrúga heims.
Evrópu var viðhaldió. 1 sjálfri
stjórnnefnd bandalagsins hafa
margir þeir, sem áður beittu
sér fyrir eflingu Evrópuhug-
sjónarinnar, einfaldlega gefizt
upp eftir áralangt en tilgangs-
laust strit.
Nú gæti svo farið innan
skamms, að kommúnistar
fengju aðild að ríkisstjórn á
Ítalíu og í Frakklandi.
Við þetta hefur sú spurning
vaknað, hvort bandaríski her-
inn í Vestur-Evrópu yrði ekki
kvaddur heim þegar svo væri
komið. Efnahagsbandalagsrík-
in ættu, væru þau trú Evrópu-
hugsjóninni, að vera viðbúin
slíku. Belgíski forsætisráðherr-
ann bar þetta upp á „toppfund-
inum” en komst ekkert áleiðis.
I þingkosningum, sem kunna
að verða á italíu í sumar, er gert
ráð fyrir fylgisaukningu komm-
únista slíkri að „bylting” verði
í pólitískum viðhorfum í land-
inu. Líklegt er talið, að ítalska
kommúnistaflokknum muni þá
loks takast að komast í ríkis-
stjórn í samvinnu við aðra
flokka. Vinstri sigur er einnig
hugsanlegur á Frakklandi inn-
an skamms. Gaullistaflokknum
virðist smám saman hnigna.
Ekki er líklegt að eitthvað
miði í átt til sameiningar
Evrópu á næstunni. 1 Frakk-
landi halda gaullistar forsetan-
um Giscard d’Estaing í skefj-
um. Á Bretlandi hefur hin nýja
ríkisstjórn Callaghans öðru að
sinna. Kæmust kommúnistar í
stjórn á Italíu og í Frakklandi
mundu þeir vilja draga úr
áhrifum Efnahagsbandalags-
ins. Kommúnistar hafa verið
andvígir bandalaginu og talið
það þjóna stórkapitali, en þótt
þeir kæmust i ríkisstjórn
kæmust þeir kannski ekki upp
með úrsögn úr því.
Þó er talið mögulegt að upp
verði teknar beinar kosningar
til þings Evrópu í ríkjunum og
horfur er á að Grikkland muni
innan skamms ganga I banda-
lagið.
Þetta er jákvætt Evrópuhug-
sjóninni, sem forráðamenn og
upphafsmenn bandalagsins
báru fram á sínum tíma.
En hugsjónin er annars að
mestu umlukt kóngulóarvef.
(Stuðzt við Economistl.
Hækkun olíuverðs kom mjög
illa við ríkin í Efnahagsbanda-
laginu. Það hefur verið eitt-
mikilvægasta viðfangsefni
bandalagsins að finna sameig-
inlega stefnu í orkumálum.
Þetta hefur ekki tekizt.
Til eru tillögur um-, að ríkin
miðli hvert öðru af olíu, ef
Arabar leggja að nýju sölubann'
á vestræn ríki og sett verði lág-
marksverð á olíu. En þessar
tillögur hafa ekki náð fram að
ganga þrátt fyrir talsvert þref.
Vilja ekki auka
miðstjórn
Frumkvöðla Evrópuhug-
sjónarinnar dreymdi að sjálf-
sögðu um, að Evrópa yrði eitt
ríki með einni stjórn. Til að ná
þessu markmiði hefði jafnt og
þétt þurft að efla vald þeirra
stjórna, sem bandalagið hefur.
En þessar áætlanir hafa
strandað. Forsætisráðherra
Belgíu, Leo Tindeman, hafði
borið fram tillögur um eflingu
stjórna bandalagsins, cn þær
voru á „toppfundinum”lagðar á
hilluna. Hvorki Frakkar né
Bretar vildu styrkja völd
stjórnnefndar bandalagsins eða
þings þess. Fulltrúar þessara
ríkja vildu heldur ekkí taka
upp það form, að meirihluti at-
kvæða réði úrslitum á fundum
ráðherranefnda bandalagsins.
Neitunarvaldinu, sem verið
hefur þrándur í götu allra
framfara í átt til sameinaðrar
D’Estaing forseti Frakklands. Frankinn hefur verið dreginn út úr
samstarfinu um gjaldevrismál.
Schmidt kanslari Vestur-Þýzkalands hefur, ásamt Bretum, reynt að
samræma utanríkisstefnu Efnahagsbandalagsins. en ekki tekizt.
ETTT EINFALT ORD
Stjórnsýsla
dómssýsla
íslenzkir stjórnmálamenn
hafa tilhneigingu, eins og
Islendingar almennt, til að
mikla fyrir sér hlutina. Eitt og
annað er illframkvæmanlegt og
óframkvæmanlegt. Þetta er
gjarnan sagt í því samhengi, að
íslendingum sé hitt og þetta um
megn vegna fátæktar og
smæðar. Ekki styðja menn
þennan málflutning sinn með
nióurstöðum rannsókna eða
áætlana enda ekki til þess
ætlazt.
Eitt verk er það, sem
mönnum hefur gengið erfið-
lega og það er að hafa yfirsýn
og stjórn á efnahagsmálum.
Þetta verkefni virðist hafa
vaxið landsstjórnendum svo í
augum, að þeir hafa veigrað sér
við að taka það föstum tökum.
Auk úmfangs þess hafa
ýmsar samfélagslegar og stjórn-
málalegar ástæður haldið öng-
þveitinu við og aukið það á
allra siðustu árum. Ekki verður
reynt að lýsa ástæðunum hér,
en aðeins bent á eitt einfalt orð.
Þ.e. framkvæmdaratriði, sem
stendur reyndar utan fjármála-
stjórnkerfisins.
Hér á landi hefur stöðugt
verið reynt að lækna mein efna-
hagslífsins með aðgerðum að
ofan. Aðgerðum, sem ætlað vár
að hafa áhrif á fjöldann þannig,
að hann breytti lifnaðarvenjum
sinum og um leið efnahag
þjóðarinnar til batnaðar.
t stað þess að reyna að hafa
þannig áhrif á almenning gætu
landsstjórnendur beint máli
sínu og aðgerðum að ein-
staklingnum, einstaklingnum í
barnaskólanum. Með því að
kynna barnaskólanemendum
efnahags- og neytendamál,
kenna þeim einstaklingsfjár-
málastjórn, gæti verið að
þjóðarhagurinn batnaði eftir
áratug, þegar þeir, sem náð
hafa manndómsaldri hafa á
ungaaldri lært að lifa ekki um
efni fram.
Þessa einföldu hugmynd
mætti auðveldlega gera að
veruleika. E.t.v. er hún of fá-
brotin til að hlutaðeigandi
„stjórnendur” teiji hana not-
hæfa. Þannig er oft um einföld
orð, sem skiljast, þau eru ekki
töluð.

X
komust til valda í lýðræðis-
legum kosningum, en námu
þær síðan úr gildi. Öneitanlega
langsótt hliðstæða, en fyllilega
viðeigandi með hliðsjón af lýð-
ræðisvaðlinum í sambandi við
prestskosningar. Ég hef
hvergi séð þess getið að hreyft
væri hugmyndum um að farið
verði að kjósa lækna, sýslu-
menn, skólastjóra, kennara,
ljósmæður eða aðra embættis-
menn. Hversvegna heyrast ekki
slíkar hugmyndir? Ef almennar
kosningar tryggja söfnuðinum
hæfasta prestinn, er þá minna í
húfi um hæfasta lækninn eða
kennarann? Kennarinn annast
þó uppfræðslu barnanna að
minnsta kosti til jafns við
heimilin. Hversvegna heimtar
fólk ekki að fá að kjósa menn í
svo ábyrgðarmikil störf? Það er
í sannleika sagt hrein ráðgáta
hvers prestarnir eiga að gjalda.
Hitt skal ég verða fljótur að
samþykkja, að reglum um veit-
ingu allra opinberra embætta
verði breytt á þá lund, að em-
bættismenn verði kosnir til á-
kveðins tima, fimm eða tíu ár,
og yrðu siöan að láta af starfi og
flytja sig til í ríkiskerfinu.
Þetta ætti að taka til ráðu-
neytisstjóra jafnt og kennara.
Iiitt er hneyksli að taka eina
stétt útúr og láta hana lúta allt
öðrum reglurn en gilda annars-
staðar í þjóðfélaginu.
En málið hefur miklu alvar-
legri hliðar heldur en þá af-
skræmingu lýðræðis sem
prestskosningar fela í sér. Þar á
ég einkum við sjálfa kosninga-
baráttuna og þá sundrung og
flokkadrætti innan safnaðarins
sem hún leiðir af sér. Þó látnar
séu liggja á milli hluta allskyns
gróusögur og annar persónu-
legur óþverri sem komið er á
framfæri I slíkum bardögum,
þá leiðir af sjálfu sér að djúp-
stæðir og heiftugir flokka-
drættir gera þeim umsækjanda,
sem kosninguna vinnur, ákaf-
lega erfitt fyrir að rækja prests-
skyldur sinar í þeim hluta
safnaðarins, sem var honum
andvigur í hita baráttunnar, og
er mér kunnugt um að víða
grær alls ekki um heilt þó ára-
tugir líði. Og ekki baúir það
aldeilis úr skák, þegar flokks-
pólitíkin, krabbamein islensks
þjóðfélags, segir til sín á
þessum vettvangi, eins og
einatt á sér stað.
\
Benda má á þá augljósu
staðreynd, að það f.vrirkomulag
sem tiðkasl hefur hér á landi í
Kjallarinn
Sigurður A. Magnússon
marga áratugi er beint tilræði
við svokallaða byggóastefnu,
því það útrýmir prestastéttinni
á afskekktum stöðum. Er því
dálítið nöturlegt að sjá Fram-
sóknaríhaldið verja þessa
ósvinnu. Það ætti að vera leikur
einn að setja reglur um
veitingu prestakalla, sem
tryggðu jöfnuð og réttlæti, sem
alls ekki er til að dreifa nú,
þannig að til dæmis prestur,
sem gegnt hefur erfiðu og af-
skekktu kalli um tiltekið árabil,
ætti rétt á að komast í embætti
sem væri hægara og meira í
alfaraleið.
Enn mætti nefna þann per-
sónulega harmleik, sem hlýtur
aö vera því samfara að falla
aftur og aftur í prests-
kosningum (sem er vitaskuld
enginn mælikvarði á hæfni
prests i starfi) og verða að snúa
aftur til síns gamla safnaðar,
sem kannski finnst að
presturinn hafi sýnt honum
litilsvirðingu með þvi að leita
burt.
Sú röksemd að slagurinn
f.vrir prestskosningar sé
prestum hollur og kynni þá
væntanlegum sóknarbörnum er
fjarstæða sem engir nema
pólitískir loddarar eða lýð-
skrumarar geta I alvöru haldið
fram. Prestskosningar valda
mörgum sárum, sem erfitt
getur reynst að græða, og þær
hafa að mínu mati enga
jákvæða hlið. Þær eru tíma-
skekkja, ranglæti, skrípaleikur
og þjóna ekki öðrum tilgangi en
þeim að veikja kristna kirkju,
og vel mætti segja mér, að ein-
mitt sú sé fyrirætlun þeirra al-
þingismanna sem hæst gaspra
um lýðræðisljómann af prests-
kosningum.
Eg leyfi mér að ljúka þessum
hugleiðingum með tilvitnun í
séra Siguró Pálsson
vígslubiskup. Hann sagði í
hringborðsumræðu fyrir nokkr-
um árum:
„Prestskosningar eru svo
einstæðar í allri íslenskri
löggjöf, svo skammarlega
úreltar, að þegar til dæmis er
aðeins einn umsækjandi, þá
skal kjósa um hann, vegna þess
að ef helmingur kjósenda skilar
auðu, þá er manninum kastað
út. Kristinn söfnuður tekur
mann. sem hefur meðmæli
biskups, og kastar honum út,
segir „Nei, við viljum hann
ekki". En þetta er ekki til í
neinum kosningum öðrum.”
Það er vissulega Kominn timi
til að Alþingi hreinsi þennan
smánarblett af þjóðfélaginu og
kirkjunni.
Sigurður A. Magnússon
rithöfundur.