Dagblaðið - 31.07.1976, Blaðsíða 2

DACBLAÐIÖ. — LAU(;aRDAGUR 31. JÚLl 1976
'
..........
Það er einkcnnilegt með alla
okkar frídaga, mismunandi
víðtæka, að þeir hnappast á
fyrstu átta mánuði ársins, en
síðan kemur eyða að kalla fram
að jólum nema hvað einhverjir
taka sér frí fyrsta desember.
En hvenær sem þessir frídagar
koma eiga þeir sér oftast
einhverja tradisjón sem fjöldi
fólks bregður varla út af, þótt
ansi margir séu í rauninni
orðnir hundleiðir á henni
Þessi helgi framlengist um
einn frídag, sem upphaflega er
kenndur við verslunarmenn,
þótt þeir séu löngu hættir að
sitja einir að þeirri köku rétt
eins og verkamenn eiga ekki
lengur sinn fyrsta maí út af
fyrir sig. Þetta gerir helgina
nokkuð langa, enda hefur
tradisjónin gert sína kröfu til
hennar.
Tradisjón verslunarmanna-
helgarinnar er eins og allir vita
mikið flandur og ferðalög,
annað hvort súpa menn rykið
hver undan annars bíl eða þá
þeir ausa vegarforinni hver
yfir annan í meira mæli en
nokkra aðra helgi ársins. Menn
keppast við það undir drep að
ferðbúast alla vikuna á undan
og kannski lengur, ærast svo
um landið frá föstudagskvöldi
og fram á mánudagskvöld en
koma þá heim kúguppgefnir og
eru alla vikuna að ná úr sér
ferðaþreytunni. Og það er
nærri þvi sama hvert mönnum
dettur í hug að þeysast, alltaf
hefur einhverjum öðrum dottið
sami staður í hug svo víða má
kalla að skapast hafi eins konar
borgir utan borga.
Vegkantasjoppur og hvers
kyns greiðasölur og þjónustu-
fyrirtæki búa sig undir þessa
vertíð af mikilli alúð því nú
verður mikið að gera að selja
pulsur,gos og Ispinna og guð má
vita hvað því einkenni á
þessum þeysingi er mikið
mammonsblót, sem kemur í
vasa verta e* sjoppukaup-
manna. Og ýmiskonar félaga-
samtök hafa fyrir löngu séð, að
við svo búið má ekki standa
og eitthvað af öllu þessu krónu-
flóði verði að ganga til félags-
mála.
I þvi skyni eru auglýstar
samkomur hér og þar á
fallegunt stöðum, þar sem
ætlast er til að fólk komi og
borgi sig inn og búi svo í tjald-
borgum af því það er orðið svo
leitt á borgarlífi. Þetta er svo
sem i góðu meint, því sagt er að
þarna sé þó líf útilegufólksins
skipulagt og því séð fyrir ein-
hverri afþreyingu heldur en að
láta það hópast einhvers staðar
í ringulreið og hafa ekkert að
gera annað en vera hvert öðru
til ama. Og allir auglýsa sina
samkomu áfengislausa og þar
er harðbannað að fá sér svo
mikið sem sérrílögg úr eigin
flösku á eftir blómkáls-
súpunni frá Maggf.
Svo fer náttúrlega sem fer,
ENGIN BLEKKING
ER EINS SÆT OG
SJÁLFSBLEKKING
Í — þess vegna f lykkjast menn ó útihátíðir
og halda að þeir séu að skemmta sér
að ölóðir asnar stela senunni á
þessum stöðum og gera
mönnum lífið framúrskarandi
leitt þó að þeir séu kannski
miklu færri en þeir, sem
drekka bara kók og appelsín, í
sterkasta lagi íslenskt pilsner-
vatn. Og þetta kemur náttúr-
lega af sjálfu sér. t fyrsta lagi
segir almenningsálitið að það
sé ekki hægtað skemmta sér og
slappa af án þess að fá sér
neðan i því (og það meira að
segja dálitið hátt upp eftir), og
i öðru lagi hlýtur að vera því
meira sport að drekka sig
fullan, sem meiri viðbúnaður
er hafður til að koma í veg fyrir
það. Ef ég heyrði einhvers
staðar auglýsingu þess eðlis að
meðferð áfengis væri fullkom-
lega heimil og að þeir sem vilja
drekka sig fulla séu sérstaklega
velkomnir í einhvern skóginn
hugsa ég að ég færi einna helst
þangað, því mér þykir útifylli-
rísamkomur öldungis- óþolandi
og þar sem ekki er bann er ekki
hægt að brjóta það og því
ekkert spennandi við að
drekka.
En það er að líkum, að þar
sem fólki er hnappað saman
til að vera hvað ofan í öðru
verður svo leiðinlegt að vera, að
setja verður saman dagskrá til
þess að hafa ofan af fyrir fólk-
inu. Að langmestu leyti eru
þetta atriði sem fólkið á bara
að horfa á og hlusta á,
standandi eða sitjandi og
mænandi á móti skemmtileg-
heitunum eins og það væri
heima við imbakassann. Það er
miklu minna um það, að
fólkinu sé hjálpað að skemmta
sér sjálft, þótt ef til vill kunni
að vera til einhver lítilsháttar
viðleitni í þá átt. Því það þykir
ekkert afbragð að skemmta sér
sjálfur, nei, allt beinist að því
Háaloftið
i
að láta skemmta sér. Og venju-
lega eru þessi „skemmtiatriði“
flutt uppi á einhvers konar
palli með samkeppni við vind
og vatnsveður um hljóð-
nemann, auk þess svo langt í
burtu að ómögulegt er nema
fyrir þá sem næst troðast að sjá
andlitsbrettur skemmtandans,
og þeir eru færri en hinir, sem
nenna að einbeita sér að því að
njóta þess sem fram er reitt og
efna þá fremur til enn aukinn-
ar samkeppni við það ef þeir
eru nógu fullir, annars láta þeir
sér bara leiðast.
Og fyrir afnotin af öllu þessu
borgar hver maður par þúsund
krónur, þvi enginn skemmti-
kraftur gefur sig fram og
skemmtir af hugsjón — nema
þá peningahugsjón — sem
varla er von.
Ofan á þetta bætist svo hvað
það er spennandi að vita hve
mörg umferðarslysin verða, þvi
eins og alþjóð ætti að vera orðið
ljóst kunna ekki nærri allir
ökumenn að keyra og sumir
sem kunna að keyra gleyma
allri ábyrgðartilfinningu þegar
þeir finna kraftinn sem þeir
eiga að stjórna. Aðrir eru svo
fullir af ábyrgðartilfinningu að
þeir stjórna hraðanum fyrir
aðra og halda þeim niðri
þangað til spennan í þeim er
komin að sprengipunkti og þá
fer allt að geta gerst. Kunningi
minn sem mikið ekur um þjóð-
vegina sagði í gærkvöldi að
verstu ökumenn sem hann vissi
um væru þeir sem aka á R og G
númerum með ökubeltin
spennt og full ljós um há-
bjartan dag. Gjarnan eru þessir
menn á Volvo eða Saab sem
þeir trúa að séu öðrum bílum
öruggari ef einhver skyldi
keyra á þá. Þeim hefur verið
kennt að hætta sé á því að
missa stjórn á bílnum ef ekið sé
út í lausamöl og þess vegna
víkja þeir aldrei, ekki fyrir
bílum sem þeir mæta og þaðan
af síður fyrir bílum sem vilja
fara fram úr. Þeir ætla ekki að
stuðla að fantakeyrslu með því
að hleypa bílum fram úr.
Og svo verða slysin, stundum
minni háttar, stundum meiri
háttar. Og fólkið situr á útisam-
komunum og telur sér trú um
það, dáleitt og sefjað, að það sé
að skemmta sér.
Því engin blekking er eins
sæt og áhrifarík og sjálfs-
blekking.
J/h\[ 7ÍU
ík,7ivv
-
Eiríkur koparhaus
KRUMMABER
RÓSBERG G. SNÆDAL
SKRIFAR
Z/K
Það er upphaf þessa máls að
bóndi sá er Ölafur nefndist bjó
á Fjarðarhorni í Kollafirði.
Hann átti þá jörð hálfa og
komst bærilega af. Hann var
auknefndur og kallaður
koparhaus, sennilega af andlits-
falli og litarhætti.
Nú bar svo við sem titt er
með hjónunt, að kona Ólafs
bónda verður barnshafandi.
Einhverju sinni um meðgöngu-
tímann dreymir hana að til
hennar komi fornmaður sem
átli að vera heygður þar
skammt frá bænum. Haug-
búinn segist heita Brynjólfur
og vilji nú vitja nafns hjá
henni. Segir að hún muni fæða
sveinbarn og ef hún geri þessa
bön sína, þá megi hún vitja
fjársjóðs er sé fólginn í þúfu
einni uppi á Miðhjalla þar fyrir
ofan b;einn. en ef hún þver-
skallist við málaleitan sinni
muni sonurinn verða auðnu-
leysingi og athlægi manna.
Ilverf ur siðan á braut.
í iyllingu tímans ól konan
svo sveinbarn og vildi hún
skíra það Brynjólf en Ölafur
bóndi hennar aftók það með
öllu, réði síðan nafni sveinsins
og hlaut hann nafnið Eiríkur.
Hann ólst upp með foreldrum
sínum og dafnaði vel til
líkamans. Hitt þótti fljótlega
koma í ljós að sálin yrði þar
eftirbátur, og rættist umsögn
draummannsins að því leyti,
að Eiríkur var nánast fíf 1, vann
flest verk með striti en fá af viti
og var fyrir það skopaður alla
ævi af þeim sem samferða
honum urðu á lífshlaupinu.
Eiríkur varð tröll að vexti
og allur hinn ferlegasti, stór-
skoririn í andliti og beinamikill,
með stórt nef og lið á, fölleitur
og húðin mjög strengd og
gljáandi, stóreygur og opin-
mynntur, hálslangur og útlima-
langur. Eftir þessu var
búningur hans allur. Hann var
venjulegast í grárri úlpu, síðri,
með mórauða prjónahettu á
höfði og hufði barðastóran hatt
þar ofan á. Hann var venjulega
rór í skapi, en reiddist illa og
heiftarlega ef út af bar. Hann
var líka kallaður koparhaus.
Eiríkur átti ekki systkini er
upp kæmust og hlaut því að
taka allan arf eftir foreldra
sína. Þannig varð hann eigandi
að hálfu Fjarðarhorni eftir
þeirra dag. Þessi jarðeign hans
varð yfirvöldum hrepps og
sýslu mikið áhyggjuefni, þar eð
Eiríkur var ekki maður til að
sitja jarðarpartinn sem bóndi
og heldur ekki að gæta fengins
fjár, að þeirra mati.
Nokkuð var Eiríkur kopar-
haus áleitinn við konur og eru
sagðar af honum ýmsar sögur
þar að lútandi, en hann bauð
þeim stúlkum jafnan að gefa
þeim Fjarðarhorn létu þær að
vilja hans. Aldrei tókst honum
þó að versla þannig, hvort sem
til hefur komið tregða þeirra
eða vanefndir af hans hálfu.
Loks kom þar að hreppstjór-
inn þöttist fá samþykki Eiríks
fyrir þvi að jarðarhlutinn yrði
eign breppsins og var það költ-
uð gjöf Eiríks til fæðingar-
'sveitar. Sýslumaðurinn í
Strandasýslu staðfesti þetta
gjafabréf og fékk Eirikur ekki
að gert þótt hann teldi sig
aldrei hafa samþykkt gjöfina
eða bréfið. — En það er margt
bréfið. — Því var heitið i gjafa-
bréfinu að Eiríkur fengi allar
leigur eftir jörðina á meðan
hann lifði, en á þvi urðu víst
vanefndir, a.m.k. taldi hann svo
vera og vildi aldrei vera til
altaris af þeim sökum.
— Þaö er ekki til nokkurs
skapaðs hlutar fyrir mig, sagði
hann. því eitraður ormur liggur
unt hjartað á mér síðan hrepp-
stjórinn og sýslumaðurinn tóku
af mér umráð eigna minna.
Eiríkur var alla tið laus í
vistum og mest á ferðalögum
um Stranda- Húnavatns- og
Dalasýslur. Líkamsburðir
hans komi. þannig i góðar
þarfir, likt og úlfaldans á eyði-
mörkinni. Eiríkur var notaður
til áburðar yfir fjallvegi og tor-
leiðir, ýmist til að létta af
hestum eða burðaminni
mönnum. Hann var trúr yfir
því sem hann tók að sér og þótti
skjótur í förum. Bar hann oft
þungar b.vrðar, 100 til 150
pund. á bakinu og fór létt með.
Hann mun þó ætíð hafa haft
litið kaup fyrir löng hlaup. eins
og venja var um slíka menn og
þvílíka.
Eirikur koparhaus var fædd-
ur nálægt 1780 og dó 1838.
Banamein hans var æxli (senni-
lega krabbamein) sent hann
fékk á hálsinn og var álitið að
það ka>mi undan snæri því. sem
hann bar í byrðar sínar langa
a>vi. f
— “ Seinna verða sagðar
nokkrar sögur af Eiriki
koparhaus. —