Dagblaðið - 23.08.1976, Blaðsíða 10

10
frjálst, úháð dagblað
Uij'cfamli Da«blaðið hf.
FramkværmJasljóri: Sveinn H. Kyjólfsson. Ritst jóri. Jónas Krist jánsson.
Fréttasijóri: Jón Birjíir Pétursson. Hitstjórnarfulltrúi: Haukur Helj'ason. Aóstortarfrétta-
stjóri: Atli Steinarsson. lþróttir: Hallur Simonarson. Hönnun: Jóhannes Reykilal. Handrit
Asjírimur Pálsson.
Blartamenn: Anna Bjarnason. Ásj»eir Tómasson. Berjilind Asjjeiisdóttir. Bráyi Sij.Mirösson.
Krna V Injíólfsdóttir. (lissur Sijjurrtsson. Hallur Hallsson. Heljji Pétursson. Jóhanna Birjjis-
dóttir. Katrín Pálsdóttir. Kristin Lýrtsdóttir. Ólafur Jó:.>son. Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir
.Arni Páil Jóhannsson. Bjarnleifur Bjarnleifsson. Björjívin Pálsson. Hayna Th. Sijju;,'snn
(’ijaldkeri: Práinn Þorleifsson. Dreifinjjarstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Askriftarjjjald 1000 kr. á mánurti innanlands. í lausasölu 30 kr. eintakirt.
Ritsljórn Sirtumúla 12. simi 83322. aujjlýsinjjar. áskriftir ojj afjjreiðsla Þverholti 2. sími 27022.
Setninjj ov umbrot: Dajjblartirt hf. ojj Steindórsprent hf.. Armúla 5.
Mvnda-ojj pliitujjerrt: Hilmirhf.. Sírtumúla 12. Prentun: Arvakur hf.. Skeifunni 19.
Tvœrþjóðir
Tvær þjóðir búa í þessu landi.
Önnur er neyzlufrek og hin
neyzlugrönn. Báóar þessar þjóóir
skipa fjölmennir hópar manna.
En sennilega eru þeir þó fleiri,
sem búa vió óhóf, heldur en þeir,
sem eiga rétt til hnífs og skeiðar.
Þessi skipting er ekki úr Karli Marx né
öðrum fræðimönnum. Ef til vill er hér um að
ræða séríslenzkt fyrirbrigði, sem menn geta séó
með því að líta vandlega í kringum sig.
Annars vegar er þjóöin, sem lætur sig ekkert
skorta. Hún býr í glæsilegum íbúðum búnum
dýrustu húsmunum. Hún á sumarbústaði og
tvo bíla. Hún fer utan einu sinni eða tvisvar á
ári til hvíldar og hressingar. Hún stundar lax-
veiði, hestamennsku og aðra dýra leiki.
Mjög mislitir hópar skipa þessa þjóó. Þar á
meðal eru fjölskyldur, þar sem hjón og börn
vinna gífurlega mikió. Þar eru fjölskyldur
hátekjumanna, sem mesta hafa menntunina,
ábyrgðina eða áhættuna, svo og fjölskyldur
æðstu embættismanna. Þar eru fjölskyldur,
sem fengið hafa mikinn arf eóa stóra happ-
drættisvinninga. Þar eru fjölskyldur skatt-
leysingja, sem stunda holubúskap í verzlun,
iðnaði, þjónustu og útgerö og hafa aðstöðu til
að ná stórum fúlgum undan ríkisvaldinu.
Hins vegar er þjóðin, sem hefur varla ráð á
heilsuspillandi húsnæði, nauðsynlegasta mat,
svo og ýmsum gjöldum og álögum. Þessi þjóð
getur ekki veitt sér neinn munaó og lifir aó öllu
leyti lífi, sem er mjög ólíkt lífi hinnar
þjóðarinnar.
Þessi þjóð er líka sundurleit. Þar á meðal er
margt eftirlaunafólk, sem dregur fram lífið að
lokinni langri starfsæfi. Þar eru margir
öryrkjar og sjúklingar, einnig drykkjusjúkl-
ingar og auðnuleysingjar. Þar eru líka
einstæðir foreldrar, einkum einstæðar mæður,
stundum með stóra barnahópa, sem þær verða
því sem næst einar aó halda uppi. Síðast en
ekki sízt er þar mikill fjöldi láglaunafólks, sem
vinnur fyrir lág taxtalaun og hefur litla yfir-
vinnu.
Margt fólk lifir á mörkum þessara skarplega
aðskildu þjóða eða mitt á milli þeirra. Eigi að
síóur er tvískiptingin, sem lýst er hér að ofan,
nógu raunveruleg til þess, að unnt sé að tala
um tvær þjóðir í sama landinu.
Milli þessara þjóða þarf að brúa bilið og búa
til eina þjóð. Ekki þó með óraunhæfum hug-
myndum um, að allir hafi sömu tekjur. En bilið
þarf að minnka, þótt það kosti samdrátt í
óhófseyóslu annarrar þjóðarinnar. Engin
einföld leið er til að þessu markmiði, heldur
verður margt að fara saman.
Sumpart getur hið opinbera dregið saman
önnur segl sín en almannatryggingar og losað
þannig fé til aukningar á einkaneyzlu verr
stöddu þjóðarinnar. Sumpart getur hið opin-
bera reynt að smíóa skattalög, sem ná til ríku
skattleysingjanna án þess að koma niður á
fólki, sem hefur miklar tekjur af eðlilegum
ástæóum og borgar af þeim skatt. Hvort
tveggja mundi hafa veruleg áhrif, auk þess sem
aðrar leióir gætu komió til viðbótar.
Baráttumaðurinn Harold Robins i dag og árið 1940 sem öryggisvörður við hús Trotskys.
DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 23. AGÍJST 1»7B
Þegar ísöxin féll:
Baráttan fyrir opin-
berri rannsókn ó
morði Trotskys ^
Þrjátíu og sex ár eru liðin
síðan Ramon Mereader, öðru
nafni Jacques Monard, enn
öðru nafni Frank Jacson, hjó
isöxi í höfuð Leon Trotsky. Af-
leiðingar morðsins á honum
verður aldrei hægt að segja
fyrir um að fullnustu og sífellt
má deila um þær. Helztu
stuðningsmenn Trotskys halda
því fram að það hafi valdið
þáttaskilum í heimsstyrjöldinni
sfðari og seinkað verulega
þeirri byltingu sem þeir biða
enn þolinmóðir eftir.
Þetta var fjórða ár Trotskys í
útlegð i Mexico og fyrsta ár
hans á hinu fræga heimili hans
við Avenue Viena í úthverfum
Mexicoborgar. Árið 1939 réði
hann til sín ungan fylgismann
sinn frá Bandaríkjunum,
Harold Robins, 32ja ára gaml-
an. Robins var einn af stofn-
endum Trotskyhreyfingarinnar
í Bandaríkjunum og hafði tekið
þátt í „aaa.. sennilega 200“ bar-
dögum við Stalínista. Hann var
ráðinn sem öryggisvörður við
hús Trotskys, sem var vel varið
fyrir, og síðan varð hann yfir-
maður öryggisvarðanna.
Þeir tveir deildu ákaft um
varnir hússins. Er Robins
stækkaðí sjónopin á múrveggn-
um, sem umlukti húsið, kallaði
Trotsky hann fyrir sig og sagði
hann vera hreinan skemmdar-
verkamann. Stuttu síðar kom
Robins að Trotsky þar sem
liann var að fylla upp í götin að
nýju og þá sagði hann Trotsky
vera skemmdarverkamann.
,,Hann reifst við mig og ég
reifst við hann.“
Án þess að mikið bæri á
reifst Trotsky mikið við verðina
og vildi ekki að leitað væri á
gestum sínum. „Okkur fannst
hann ekki sýna málinu nógu
mikinn skilning," segir Robins.
„En honurn fannst húsið vera
orðið nægilega líkt fangelsi.
Auk þess urðu múrarnir til
þess að skyggja algjörlega á út-
sýnið til hinna fögru fjalla er
umkringja Mexicoborg. Hann
reyndi allt til þess að dvölin
yrði honum ekki eins og í fang-
elsi.
Robins var á verði er fvrsta
tilraunin var gerð til þess að
ráða Trotsky af dögum. Hópur
Stalinista undir forystu Alfaro
Siquerros brauzt inn i húsið og
skaut úr vélbyssum inn í sveín-
herbergi hans. Honum tókst að
kofnast undan ósærður.
Robins heldur því fram að
það hafi bjargað Trotskv að
hann vaknaði við fyrstu skotin.
Sjálfur var hann nýlega geng-
inn til náða. Hann vaknaði við
skotin, leit út í garðinn og sá
mexikanskan lögreglumann.
Síðar kom í ljós að árásin hafði
verið gerð með vitund lögregl-
unnar. Samt lét forseti lands-
ins, Cardenas, lögregluforingj-
ann, Salazar, fara og biðja af-
sökunar á þeim óþægindum er
Trotsky kynni að hafa orðið
fyrir.
Robins heldur því ennfremur
fram að árásin hafi verið gerð í
því augnamiði að drepa Trotsky
en leyfa vörðunum að halda
lífi. Síðan, líkt og í Macbeth,
hefðu þeir orðið að taka af-
leiðingunum. „Allt leit þetta út
eins og til þess að friða fólkið,"
segir Robins, sem sjálfur er nú
68 ára og verður mjög æstur er
hann ræðir um málið — k’allar
árásarmennina „hóruunga".
Sjálfur segir hann einnig að
Trotsky hafi áminnt hann um
að nota ekki slíkt orðbragð.
„Honum var mjög í mun að ná
fáguðum tökum á ensku,“ segir
hann.
Robins var aftur við vörzlu
þann 20. ágúst. Tveir aðrir
verðir voru að koma fyrir
aðvörunarbjöllu á þaki hússins
vegna árásarinnar í maímánuði
sama ár. Það var ekki í fyrsta
skipti sem Mercader heimsótti
Trotsky og þennan dag ætlaði
hann að fá álit hans á stjórn-
málaritgerð sem hann hafði í
smíðum. Auk þess hafði hann
komið margoft í húsið að
næturlagi þvi ein vinnukvenna
Trotskys var ástmey hans.
Þrátt fyrir það að heitt var í
veðri hafði Mercader hatt sinn
á höfðinu og var i regnfrakka.
Ekki var hirt um að leita á
honum og hann fór rakleiðis
inn í vinnuherbergi Trotskys.
„Það næsta sem ég heyrði,"
segir Robins, „var þungt and-
varp eða sársaukafull stuna. Ég
hljóp inn í vinnuherbergið og
sá Trotsky velta um með is-
öxina í höfðinu. Konan hans,
Natalya, sem lá í rauninn fár-
sjúk fyrir dauðanum með
krabbamein, stóð og barði hnef-
unum í brjóst Mercader sem
stóð eins og negldur við gólfið.
Hann var með 45 kalibera
skammbyssu í hendinni og
hefði getað lokið þessu af.
Það eina sem mér kom í hug
var að ná byssunni. Eg sló hann
niður, þreif b.vssuna og lamdi
liann með henni. Eg man að ég
hrópaði: „Ég ætla ekki að drepa
þig. Ég ætla að berja sundur í
þér hvert bein þannig að þú
verðir að lifa sársaukafullu lífi
allt til dauðadags." Svo lamdi
ég hann og lamdi, hætti ekki
fyrr en hann fór að hósta blóði.
Þá hætti ég vegna þess að við
þurftum á vitnisburði hans aó
halda.“
Sú saga varð aldrei sögð að
fullnustu. Trotsky lézt daginn
eftir og Mercader neitaði að
tala, en þegar hann loksins
fékkst til þess var Htið á því að
græða. Nú er yfirleitt álitið að
GPU, leynilögregla Stalins, hafi
séð fyrir Trotsky.
En Trotskyistar eru enn að
þrátta um þá sem unnu i hús-
inu við þetta tækifæri.
Robins segir sjálfur að hann
hafi annan öryggisvörð, Joseph
Hansen, sterklega grunaðan.
Hansen, sem enn er á lífi I
Bandaríkjunum, hefur staðfast-
lega neitað öllum ásökunum.
Hann hefur einnig neitað því
að vera viðstaddur opinbera
rannsókn á málinu sem
Trotskyistar hafa reynt að beita
sér fyrir.
Og baráttan fyrir þeirri rann-
sókn er orðið eitt af höfuðbar-
áttumálum Robins. Hann hefur
tekið drjúgan þátt í starfsemi
Phanter-hreyfingarinnar í New
York en þess á milli ferðast
hann um og heldur fyrirlestra
um málið í skólum og víðar.
Flestir hafa litla trú á því að
hann kunni að vinna málstað
sínum fylgi, en brezk dagblöð,
og þá einna helzt þau er styðja
vinstrisinna, hafa sýnt málinu
áhuga. Fyrir skömmu var hald-
inn mikill fundur í London þar
sem málefni þetta var kynnt og
var leikkonan Vanessa Red-
grave einn aðalræðumanna.
Þar var ennfremur sýnd 40
mínútna kvikmynd um ævi
Trotskys og má segja að áhuga
almennings verði bezt lýst með
orðum eins áhorfanda:
..Mvndin með Richard Burton
var mun betri.“