Dagblaðið - 14.10.1976, Qupperneq 10

:o
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 14. OKTÖBER 1976.
ftfálst, úháð dagblað
Útsefandi Danbladirthf.
Framkvæmdastjrtri: Sveinn R. Eyjrtlfsson. Ritstjrtri: Jrtnas Kristjánsson.
‘Fréttastjóri: Jrtn Bir^ir Pétursson. Ritstjrtrnarfulltrúi: Haukur Hclí>ason. Aðstoðarfrétta-
stjrtri: Mli Steinarsson. Iþrrtttir: Hallur Símonarson. Hönnun: Jrthannes Reykdal. Handrit
Asnrímur Pálsson.
Blartamenn: Anna Bjarnason. ÁsKeir Trtmasson. Ber^lind Asgeirsdrtttir. Bragi Sigurðsson.
Erna V Ingólfsdrtttir. Gissur Sigurðsson. Hallur Hallsson. Helgi Pétursson. Jóhanna Birgis-
ílóttir. Katrin Pálsdóttir, Kristín Lýðsdóttir. Ólafur Jrtnsson. Ömar Valdimarsson. Ljósmyndir:
Arni Páll Jóhannsson. Bjarnleifur Bjarnleifssoh. Sveinn Þormððsson.
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifinggrstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Askriftargjald 1100 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu «0 kr. eintakið.
Ritstjrtrn Síðumúla 12. sími 83322. auglýsingar. áskriftir og afgreiðsla Þverhoíti 2. sími 27022.
Selning og umbrot: Dagblaðið hf. og Steindórsprent hf.. Armúla 5.
Mynda-og plötugerð: Hilmirhf.. Siðumúla 12. Prentun: Árvakur hf.. Skeifunni 19.
Vœngir til góðs?
1 skýrslu Dagblaðsins á föstu-
daginn um Vængjamálið voru rak-
in þau gögn og aðrar heimildir,
sem hafa leitt til harðra tilrauna
stjórnarmanna, endurskoðanda og
almennra hluthafa til að finna,
hvað raunverulega sé á seyói í
fyrirtækinu.
Endurskoðunin á bókhaldi Vængja mun
væntanlega leiða í ljós eðli ýmissa tilfærslna í
fjármálum þess. Hitt er svo ljóst af gögnum
málsins, hvernig áhugasamir menn gætu leikið
á kerfið og haft nokkurn arð af verðbólgu
þeirri, sem stjórnmálaflokkarnir hafa fram-
leitt.
Þú leitar uppi fyrirtæki, sem þjónustar
landsbyggðina og er illa statt fjárhagslega. Þú
kaupir aðaleigendur þess út úr fyrirtækinu og
lætur það sjálft lána þér fyrir kaupverðinu.
Síðan sezt þú viö stjórnvölinn og tekur úr
innheimtu víxla þá, sem þú átt að greiða fyrir-
tækinu.
Ef þú átt í vandræðum vegna fyrri ævintýra í
fjármálum, getur þú farið í kassann, tekið þar
út peninga og kvittað fyrir móttöku þeirra.
Koma tímar, koma ráð.
Síðan ferðu til Ólafs formanns og færð leyfi
til að láta fyrirtækið sjálft eiga 30% hluta-
fjárins. Þú selur fyrirtækinu á háu verði hluta-
bréfin, sem þú átt í því, og hummar um leið
fram af þér aö kaupa hlutabréf af öðrum
hluthöfum, sem bjóöa þau á lægra verði.
Þar með hefurðu losnað við hlutafjárskuld-
ina við fyrirtækið. Sem ráðamaður fyrirtækis-
ns ferð þú áfram með atkvæðisrétt fyrir hin
seldu hlutabréf. Tök þín á fyrirtækinu eru því
hin sömu og áður, þótt 1 lutafjáreign þín hafi
minnkað.
Þessar aðgerðir rýra að sjálfsögðu lausafjár-
stöðu fyrirtækisins. Þú ferð því til ráðamanna
beirra sveitarfélaga, sem hafa hagsmuni af
ekstri fyrirtækisins. og færö hjá þeim með-
næli um gífurlegar lánveitingar úr Byggða-
sjóöi.
Lánin úr Byggðasjóði notarðu svo til fast-
eignakaupa, sem halda verögildi peninganna á
sama tíma og verðgildi lánsins minnkar. Verð-
bólgan sér um, að allir fái sitt um síðir, en þú
situr eftir forríkur maður.
Stjórnvöld ættu nú að nota tækifærið til að
draga nokkurn lærdóm af þessu dæmi.
í fyrsta lagi þarf að hindra,að byggðastefna
sé notuð sem skálkaskjól til að komast yfir
ódýra peninga.
í öðru lagi má ekki veita heimild til aukn-
ingar á hlutafjáreign fyrirtækja í sjálfum sér
nema að vandlega athuguðu máli.
í þriðja lagi verður að banna með lögum, að
einhver geti farið meó atkvæði þess hlutafjár,
sem fyrirtæki á í sjálfu sér.
í fjórða lagi þarf að setja lög til eflingar
eftirliti meö hlutafélögum til að vernda hags-
muni almennra hluthafa, sem oftast eiga mjög
erfitt með að afla sér staðreynda um ástandið í
fyrirtækinu.
Ef Vængjamálið leiðir til slíkra endurbóta í
þjóófélaginu, má segja, að það hafi þrátt fyrir
allt orðið til góðs.
ÍS Fimmtán dagblöð
bandarískri • ________
blaðamennsku: WiKO SIC| SCMKIIÍ
um rannsókn á gknpum
og spilfingu í Arizona
Átján blaðamenn frá fimmán
bandarískum blöðum hafatekið
saman höndum um óvenjulega
tilraun í „hópblaðamennsku"
— rannsókn á glæpum og spill-
ingu í Arizona, því fylki Banda-
ríkjanna þar sem fólksfjölgun
er mest.
Þessi samvinna á rætur sínar
að rekja til morðsins á „Arizona
Republic - blaðamanninum Don
Bolles í júní sl. Þessir átján
blaðamenn, 17 karlar og ein
kona, munu á næstunni verja
tíma sínum hver um sig allt frá
einni viku til þriggja mánaða,
til að rannsaka það sem aðrir
blaðamenn hafa áður talið vera
glöggt merki um „hvít-
flibbaglæpi" er í mörgum
tilvikum virðast þrífast í skjóli
auðs, stjórnmála og áhrifa
einstaklinga.
„Sjálfsögð og rök-
rétt viðbrögð“
„Það fer ekkert á milli mála
að í fylkinu er starfandi hópur
fólks, sem taldi að morð á
blaðamanninum væri rétt og
skynsamleg viðbrögð við þvi
starfi sem hann vann,“ sagði
Robert Greene, einn ritstjóra
Long Island-blaðsins Newsday,
í samtali við fréttamann New
York Times í siðustu viku.
Greene er foringi þessa
samstarfshóps biaðamannanna.
„Við erum að reyna að kanna
þessa starfsemi, einkum þar
sem hún snertir skipulagða
og mögulega stjórnmálaspill-
ingu; við teljum að það séu
sjálfsögð og rökrétt viðbrögð
við morðinu á blaðamanninum,
þvi það er orðið langt siðan
blaðamaður hefur verið myrtur
í starfi. Meira að ségja í Chi-
cago töldu þeir óviðeigandi að
drepablaðamenn," sagði Greene
r
Greinaflokkur
í janúar
Að sögn Greene verður
greinaflokkur, byggður á
rannsókn blaðamannanna,
skrifaður í janúar og birtur í
blöðum þátttakenda í
starfshópnum en síðan boðinn
öðrum blöðum nokkrum
klukkustundum síðar. Greene
veitti á sínum tíma forystu hópi
blaðamanna Newsday sem
rannsökuðu og skrifuðu um
spillingu á. Long Island og
fengu Pulitzer-verðlaunin f.vrir.
Það er Samband rannsóknar-
blaðamanna og" ritstjóra sem
stendur straum af þessu sam-
eiginlega verkefni. Samband
þetta var stofnað fyrr á þessu
ári og er til merkis um þær
starfsaðferðir sem sífellt fleiri
blaðamenn tileinka sér í kjöl-
far uppljóstrunar Watergate-
hneykslisins þar sem blaða-
menn gegndu þýðingarmiklu
hlutverki.
Verkefni af þessu tagi,
sameiginleg rannsókn á
glæpum og spillingu í einu
fylki, hefur aldrei áður verið
reynt í sögu bandarískrar
blaðamennsku, hvað þá annars
staðar. í blaðamannastétt
vestra hafa komið upp efasemd-
ir um að þessi hugmynd sé þess
virði að fást við hana.
„Allir blaðamenn œttu að
vera rannsóknar-
blaðamenn“
Sumir blaðamenn hafa
gagnrýnt verkefnið. „Hvað er
rannsóknarblaðamaður? Allir
blaðamenn ættu að vera
rannsóknarblaðamenn," segir
fréttamaður einn í Washington.
Meðal blaðamanna í Arizona
ríkir nokkur óánægja með
samstarfshópinn og verkefni
hans. Þótt tveir fréttamenn frá
heimablöðunum Arizona
Reþublic og Arizona Gazette
taki þátt í hópnum, hafa
ritstjórar blaðanna og
yfirmenn á mörgum af útvarps-
og sjónvarpsstöðvunum í
Phoenix (höfuðborg Arizona)
bannað starfsmönnum sínum
að aðstoða utanbæjarmennina í
hópnum.
Gagnrýni og varkárni frétta-
og blaðamannanna byggist þó
aðallega á samkeppninni og
þeim grun að ýmsir
utanbæjarmannanna ætli að
gera sig breiða fyrir
heimamönnum.
„Það er eins og þeir séu að
segja að við getum ekki gegnt
okkar starfi heldur geti þeir
gert það betur," segir
blaðakona ein í Phoenix.
„Við verðum að treysta á
sambúð okkar við lögregluna
hér eftir að þeir eru farnir,“
segir Ron Petersen,
fréttamaður við útvarpsstöðina
KTAR. „Þeir geta komió
hingað og eyðilagt samband
okkar við lögregluna, samband
sem við höfum verið að byggja
upp í mörg ár.“
Dregur úr
samkeppni —
lífœð blaðanna
Ritstjórar margra blaða
höfnuðu óskum blaðamanna
þeirra um að taka þátt I
rannsókninni og báru við
fjárskorti, óánægju með
„hópblaðamennsku", þeirri trú
að tíma blaðamanna væri betur
varið til að rannsaka vandamál
á heimaslóðum og fullvissu
sinni um að sameiginlegar
rannsóknir væru slæmar því
þær útilokuðu það sem oft ber
Að gef nu tilefni
Að undanförnu hafa um-
ræður um ávana- og fíknilyf
aukizt aftur hér á landi og er þá
einkum rætt og ritað um kanna-
bis, enda virðist það vera mest
notað hér á landi, ef marka má
fréttir um þau sakamál, sem
birtar hafa verið í fjölmiðlum
og varða smygl og dreifingu
ávana- og fíknilyfja. Hafa
sumir látið uppi þær skoðanir
sínar, að hér á landi sé kominn
tími til þess að leyfa notkun
þessara efna eins og í Banda-
ríkjunum. Um þessar skoðanir
virðast vera sammála aó
minnsta kosti „fyrrverandi
neytandi“, sem skrifar í Dag-
blaðið hinn 24. september sl. og
fréttaritari rikisútvarpsins í
New York. Hinn síðarnefndi
minnir mig, að hafi ekki fært
nein rök fyrir sinni skoðun,
nema ef einhver vill kalla það
rök, að sum ríki Bandaríkjanna
hafa leyft notkun þessara efna.
Ilinn aðilinn er „fyrrverandi
neytandi" og mætti því ætla, að
hann bæri fyrir sig fyrrverandi
reynslu sína sem vissulega
væri athyglisvert, en hann kýs
heldur að vitna í tvær bækur
máli sínu til stuðnings. Er
önnur bókin eftir brezka stærð-
fræðinginn og lögfræðinginn
Peter Laurie, sem nú stundar
blaðamennsku, en hin eftir
þann, sem þessar línur ritar og
er áðurnefnd tilvitnun tilefni
þeirra.
Ekki kemur það mér á óvart,
að greinarhöfundur skuli finna
efni í bók Laurie, sem rennir
stoðum undir svar hans við
spurningunni: Kannabisefni
leyfð í USA — því ekki á ts-
landi? Um það hygg ég, að þeir
yrðu báðir sammála, greinar-
höfundur og Peter Laurie, ef
hann fengi tækifæri til þess að
svara þessari spurningu. En
mér kom það sannarlega mjög á
óvart, að greinarhöfundi skyldi
takast að finna efni máli sínu
til stuðnings í bæklingi mínum.
Flóttanum frá raunveruleikan-
um.sem ég skrifaði árið 1972.
Skal ég nú gera grein fyrir.
hvernig greinarhöfundi hefur
tekizt það. Vil ég fyrst tilgreina
það fefni greinarhöfundar, sem
hann tekur úr bók minni og
síðan samhengi þess við efnið,
eins og það stendur i bókinni:
„Hassneytandinn verður ekki
líkamlega háður lvfinu. og
hann fær ekki fráhvarfsein-
kenni, ef hann hættir neyzl-
unni. Ekki er talið að neyzla
hass hafi eyðileggjandi áhrif á
líkamlega heilsu manna". Þetta
efni er slitið úr eftirfarandi
samhengi: „Hassneytandinn
verður ekki líkamlega háður
l.vfinu, og hann fær ekki frá-
hvarfseinkenni, ef hann hættir
neyziunni. Þá myndast ekki þol
gagnvart hassi, en á hfnn
bóginn getur einstaklingurinn
orðið andlega háður lyfinu og
fer það eftir mati hvers og eins
á áhrifum þess, hversu alvar-
lega hann verður háður því.
Ekki er talið aó neyzla hass hafi
alvarleg eyðileggjandi áhrif á
líkamlega heilsu manna. en
andleg ánauð gagnvart áhrifum
lyfsins getur orðið svo mikil. að
hún leiði til alvarlegrar de.vfð-
ar. vanrækslu og neyzlu lyfsins
að staðaldri þannig, að hún úti-
loki alla jákvæða starfsemi
neytandans. Auk þess getur
nevzla lyfsins leitt til tíma-
bundinnar og varanlegrar geð-
veiki eða hvatvíslegra fram-
kvæntda sem svar við snöggum
ótta. er einstaklingnum og
þjóðfélaginu getur stafað ha'tta
af".
Með réttu gerir greinar-