Dagblaðið - 12.11.1976, Síða 12

12
✓
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1976.
Tveir heimar
— um sýningu Þorvalds Skúlasonar á Loftinu
og Tryggva Ólafssonar á Mokka
Dessa vetrardaga er þægilega
upplífgandi að ganga niður
Skólavörðustíginn. Þar eru nú
bæði aðlaðandi og sérstæðar
verslanir, viðræðugott fólk og
auk þessa hafa nú bæst við
tvær athyglisverðar sýningar, á
Loftinu og á Mokkakaffi. A
loftinu eru nú til sýnis 38 smá-
myndir eftir Þorvald Skúlason,
gerðar á síðastliðnum 10 árum
með gvassi, tússlitum og krít,
oft í bland. Þessar myndir Þor-
valds sýna að vísu ekki nýja
hlið á listamanninum og fjalla
sem fyrr um vandlega upp-
byggða myndveröld, grundvall-
aða á markvissu samræmi, yfir-
Ein af myndunum á Mokka.
veguðu flugi og hnitmiðuðum
átökum. Þó er sýningin merki-
leg fyrir það hversu náið hún
opinberar vinnubrögð lista-
mannsins og hugarflug og
hvernig hugdettur augnabliks-
ins eru skilmerkilega þróaðar
yfir í stærri og voldug málverk.
Flug á fleti tímans
Flug á fleti tímans er uppi-
staðan í myndhugsun Þorvalds,
þar sem hvelfd lína bæði um-
lykur litfleti eða stígur óbundin
dans á pappírnum. Sem sjálf-
stæð myndverk eru þessar
myndir nokkuð misjafnar og
haíamargarvart gildi nema sem
hluti af ákveðinni framþróun.
Aðrar hafa í sér nægan sprengi-
og spennikraft til að geta staðið
stolt og sjálfstæð, en varla eru
þær nægilega margar. Bestar
þykir mér þær myndir þar sem
Þorvaldur hvílir sig á kosmísku
flugi en einbeitir sér þess í stað
að ,,hleðslu“ og niðurröðun
þyngri forma, eins og t.a.m. í
nr. 11 og 14, — en þeirrar til-
hneigingar þykir mér gæta í
nýjustu málverkum hans. Þar
er ekki laust við að einhvers
konar landslagshugmyndir
skjóti upp kollinum, alltént fær
maður á tilfinninguna lands-
lagssjónhrings viðmiðun eða þá
aö listamaðurinn virðist-beina
athygli sinni niður á við, á
smágerð náttúruform
Grœnlandsför Tryggva
Á Mokka er maður aftur
kominn í hlutveruleikann, þótt
umbreyttur sé hann. Þar sýnir
Tryggvi Ölafsson myndskreyt-
ingar þær sem hann gerði fyrir
Grænlandsbók Asa í Bæ og eru
það einhverjar heillegustu
teikningar sem ég hef séð frá
Tryggva hendi. Sem áður notar
Tryggvi myndvörpu og teiknar
eftir ljósmyndum eða uppdrátt-
um, en nú ber meir á hug-
myndaauðgi hans sjálfs heldur
en þeim mannamyndum sem
hann sýndi á Mokka fyrir ári.
Þar lét Tryggvi sér nægja eitt
viðfang, andlitið sjálft, en hér
nýtir hann svipaða „collage“-
tækni og í bestu málverkum
sínum og raðar saman föngum
sfnum. Bölsýni er undirtónninn
í texta Asa, aðdáun á seiglu og
einlægni Eskimóa og hryggð
yfir því böli sem nútlma
„menning“ hefur valdið þeim.
Notar Tryggvi því gjarnan
myndrænar andstæður til að
undirstrika lesmálið og oft af
mikilli hugkvæmni, eins og
t.d. í samsetningu risaþotu og
grænlenskra fjalla, eða í bráð-
snjallri mynd þar sem hann
teflir saman skugga af túrista
og því grænlenska andliti sem
hann sér í gegnum myndavél
sína.
Minning

HEIÐARLEIKIER
EKKIAUKAATRIÐI
Föstudaginn 15. okt. sl. ritaði
Vilmundur Gylfason grein um
viðskipti Listasafns íslands við
Framsóknarflokkinn. Svo mjög
var hallað réttu máli í þessari
grein Vilmundar, að ég sá mig
knúinn til þess að svara.
1 stuttu máli var saga
Vilmundar sú, að eftir bruna
Glaumbæjar hafi Framsóknar-
flokkurinn séð sér leik á borði.
Hann hafi leitað til Listasafns
Islands og gefið safnráði í skyn,
að ef safnið keypti Glaumbæ^,
mundi ekki standa á fé úr ríkis-
sjóði Eftir athugun hafi síðan
safnráð fallisl á kaupin.
1 svargrein minni sýndi ég
fram á með skjölum, að hér fór
Vilmundur algjörlega rangt
með og beinlínis bjó til
gróusögu um atburðarásina.
Vilmundur svarar grein
minni og segir þá, að þetta sé
rétt hjá mér. Listasafn
Islands hafi átt allt frum-
kvæðið að kaupunum, en þetta
sé bara aukaatriði.
Aukaatriði Vilmundar
Eg hef alltaf talið, að
heilbrigð gagnrvni sé öllum til
góðs, en gagnrýni verður að
vera heiðarleg, ef hún á að ná
marki sínu.
En ef menn saka aðra um
óheiðarleika og búa til heila
atburðarás og fara á allan hátt
rangt með, játa síðan að hafa
búið til gróusögu og lýsa því svo
yfir, að þetta sé bara allt
aukaatriði, þá vandast málið.
Orðrétt segir Vilmundur:
„Hitt er rétt, að nákvæmara
hefði verið að geta þess, að
hugmyndin hefði fæðst hjá
aðstandendum Listasafns
Islands. Þetta er auðvitað
algert aukaatriði, sem skiptir
engu máli um framgang
málsins.“
Þarna greinir okkur Vil-
mund enn á. Þetta er ekki
aukaatriði. Það er ekki
aukaatriði fyrir þá, sem sakaðir
eru um óheiðarleika, þegar
búin er til saga til þess að sanna
óheiðarleika þeirra.
Hér er að mínu mati um mjög
alvarlegt mál að ræða, og með
því taka málin alveg nýja
stefnu.
Vilmundur Gylfason er
staðínn að því frammi fyrir
alþjóð að búa til gróusögu um
óheiðarleika annarra.
Það er ekkert aukaatriði. í
öllum þeim söguburði, sem nú
gengur yfir þjóðina, hefur
sjaldnast tekist að finna
upphafsmanninn. Hér tókst
það, og mér virðist annar mál-
flutningur Vilmundar verða að
skoðast í ljósi þessa máls.
Heitnildarleysi
Vilmundur segir í grein
sinni, að þáverandi fjármála-
ráðherra hafi gert kaup Lista-
safns íslands af Framsóknar-
flokknum möguleg með útgáfu
skuldabréfs, án þess að hafa til
þess nokkra heimild. Sagt er, að
svo oft megi endurtaka
ósannindin, að menn fari að
trúa þeim, og það virðist vera
leiðarljós Vilmundar í greinum
hans. Þau atriði, er máli skipta,
eru:
1. Kaupin voru samþykkt i
ríkisstjórn og |)\ í um fulln
heimild fjármálaráðherra að
ræða til þess að ganga frá
þeim.
2. Kaupin voru rædd í
fjárveitinganefnd á tveim
fundum og samþykkt þar.
Bókun fjárveitinganefndar
19. maí 1972 hljóðar svo:
„Hagsýslustjóri skýrði frá
erindi vegna kaupa á
Fríkirkjuvegi 7 (Glaumbæ)
vegna Listasafns Islands og
veitti nánari upplýsingar um
væntanlegan stofn-' og
Gudmundur G.
Þórarinsson
rekstrarkostnað, eftir upp-
lýsingum frá forstöðumanni
safnsins. Samþykkt að mæla
með erindinu."
3. Samningar um þessi kaup
fara fram milli
Menntamálaráðuneytis og
Listasafns Islands annars
vegar, en húsbyggingarsjóðs
Framsóknarflokksins hins
vegar. Kaupsamningur, þar
sem fram kemur að eftir-
stöðvar kaupverðs skuli
greiddar með skuldabréfi til
10 ára og með 8% vöxtum, er
meðal annarra undirritaður
af Magnúsi Torfa Ölafssyni,
þáverandi menntamála-
ráðherra.
Ég hef alltaf talið, að
Magnús Torfi væri virtur
sem heiðarlegur og grandvar
maður. Halda menn, að hann
hafi samþykkt þetta til þess
að hygla Framsóknar-
flokknum? Nei, hann hefur
vafalaust samþykkt þetta
vegna þess, að hann hefur
talið kaupin hagstæð fyrir
Listasafn tslands, og hann
hafði heimild ríkis-
stjórnarinnar og fjárveitinga-
nefndar til þess að ganga
frá kaupunum.
4. Þess eru fjölmörg dæmi, að
frá sambærilegum málum sé
gengið, þótt ekki sé heimild á
fjárlögum yfirstandandi árs.
5. Það, að þessi heimild er ekki
formlega tekin upp í
fjárlögum fyrr en 1975 er
einfaldlega vegna þess, að
það gleymdist. Sú er skoðun
þeirra embættismanna, sem
ég hefi rætt við. Það var ekk-
ert að f.ela. Hvaða ástæða
gæti verið önnur? Ég get
ekki komiö auga á hana.
Lífeyrissjóður BSRB
I grein minni skýrði ég frá
því, að þáverandi fjármála-
ráðherra hefði tjáð mér, að
Framsóknarflokknum héfði
þótt útborgun lltil, eða 5
milljónir króna, en Listasafnið
fékk hins vegar rúmlega 14
jnilljónir króna í reiðufé með
Glaumbæ.
Fjármálaráðherra gaf því
vilyrði fyrir því, að hluti
skuldabréfanna yrði keyptur,
en ella hefði orðið að koma til
sérstök fjárveiting úr ríkis-
sjóði.
Hluti skuldabréfanna var
Vilmundur
og
Listasafnið
síðan keyptur fyrir það fé úr
Lífeyrissjóði BSRB, sem fjár-.
málaráðherra ráðstafar.
Einhvern veginn fer
Vilmundur á óskiljanlegan hátt
í ruglingslegri grein sinni alveg
úr því, að þetta hafi verið gert
til þess að auðvelda Listasafni
Islands að komast f eigið
húsnæði yfir í það, að
notað hafi verið fé úr lífeyris-
sjóði BSRB til þess að lána
Kristni Finnbogasyni.
Varðandi þetta mál er
nauðsynlegt að fram komi:
1. Um áratugaskeið hefur
fjármálaráðherra haft
ráðstöfunarrétt á 20% af
útlánafé lífeyrissjóða BSRB.
2. I ráðherratíð Halldórs E.
Sigurðssonar var þessi
ráðstöfunarréttur minnkaður
í 5%, en er nú 10%.
3. Réttur ráðherra til þess að
ráðstafa þessu fé er
ótvíræður.
4. Fé þetta hefur oft verið
notað til að auðvelda
ríkisstofnunum að komast í
eigið húsnæði. Hefur það þá
verið gert þannig, að ríkis-
sjóður hefur gefið út skulda-
bréf til greiðslu húseignar-
innar, en bréfin síðan keypt
fyrir þann hluta af útlánafé
lífeyrissjóðs BSRB, sem
ráðherra hefur ráðstöfunar-
rétt yfir.
5. Sem dæmi um slíkt tilvik
má nefna kaup húseignar v.ið
Laugarásveg fyrir geðsjúkra-
húsið Klepp og kaup
Valhallar fyrir Félagsmála-
stofnun stúdenta Háskóla
íslands, ásamt með kaupum
Glaumbæjar fyrir Listasafn
tslands.
Guðmundur G. Þórarinsson
verkfræðingur.