Dagblaðið - 17.12.1976, Blaðsíða 11

LEIGUBÍLSTJÓRI
HANDTEKINN
Kunningi, sem stundar minni
háttar atvinnurekstur, sagði
mér eftirfarandi: Hann þurfti á
lítilli fyrirgreiðslu að halda í
banka fyrir fyrirtæki sitt og
hafði samband við viðskipta-
banka sinn. Þetta var að
morgni. Bankastjórinn kvað
það mundu ganga, en sagði
manninum að hafa samband
síðar um daginn til þess að fá;
staðfestingu.
Um daginn hafði maðurinn
aftur samband. Þá var komið
annað hljóð í strokkinn. Banka-
stjórinn kvaðst enga fyrir-
greiðslu geta veitt og bar við
almennu ástandi peningamála.
Það fauk í manninn. — Hvað er
þetta, sagði hann. —Þarf mað-
ur að vera á sakaskrá til þess að
fá lán?
Bankastjórinn skellti á.
Svona sögur eru sagðar
manna í millum um apparatið,
um lánakerfið og lögin í land-
inu. Það ægilega er, ef hér er
sízt ofsagt.
Mál leigubílstjóra
1 fyrri viku var maður, sem
titlaður er leigubílstjóri, Guð-
bjartur Pálsson, handtekinn á
Suðurnesjum. Talið var að
leigubílstjórinn hefði smyglað-
an varning í fórum sínum.
Rannsóknarlögreglumenn á
Suðurnesjum, Kristján Péturs-
son og Haukur Guðmundsson.
höfðu um nokkurt skeið rann-
sakað fjármál í tengslum við
þennan mann. Leigubílstjórinn
var hnepptur í gæzluvarðhald,
og hefur þetta mál síðan verið
að hlaða utan á sig. Með heim-
ild leigubílstjórans var lagt
hald á ýmsa pappíra í sambandi
við fjármál honum tengd. Hef-
ur Kristján Pétursson sagt i
blaðaviðtölum, að hér geti verið
um að ræða stærstu og flókn-
ustu fjársvikamál sinnar teg-
undar á íslandi, óeðlileg banka-
viðskipti, okurstarfsemi og
fleira í þá áttina. Hefur hann
einnig sagt að tímabært sé að
athuga pólitísk tengsl meintra
afbrotamanna, svo og tengsi
þeirra inn í dómskerfið. Þetta
eru stórar fullyrðingar — en af
hverju eru þær fram settar?
Svo undarlega bregður við.
að umfang málsins er vart fyrr
gert opinbert en bæjarfógetinn
í Keflavík, Jón Eysteinsson,
tekur þá ákvörðun að senda það
til Sakadóms Reykjavíkur. Var
flýtirinn svo mikili, að forms-
atriðum var ekki fullnægt og
hófust kynlegir flutningar með
gæzlufangann fram og til baka
frá Keflavík'til Reykjavikur.
Hafði farið fram húsleit hjá
leigubílstjóranum, með hans
leyfi, og þar fundizt skjöl, sem
benda til vafasamra viðskipta
langt aftur í tímann. Hins vegar
hafði ekki verið opnaður læstur
skjalaskápur, þar sem lykillinn
var týndur, en gera má ráð fyr-
ir, að þar séu hin veigameiri
skjöl geymd.
Yfirsakadómarinn í Reykja-
vík, Halldór Þorbjörnsson, lýsti
því strax yfir að hans embætti
vildi ekki málið. Það er öllum
um það kunnugj að embætti
hans telur sig yfirhlaðið störf-
um. Auk þess hefur yfirsaka-
dómarinn sagt að hann teldi
eðlilegt að málið væri rannsak-
að í Keflavík, þar sem það
hófst. Frá leikmannssjónarmiði
er það auðvitað eðlileg skoðun,
vegna þess að lögreglumenn
þar höfðu um nokkurt skeið
rannsakað þessi mál. Yfirsaka-
dómarinn hefur beinlínis sagt,
að það að senda málið til
Reykjavíkur tefði fyrir rann-
sókn þess. Og hverjum skyldi
það þjóna? Samfélaginu og vel-
ferð þess? Varla. Meintum af-
brotamönnum? Miklu fremur.
Það er ríkissaksóknari, Þórð-
ur Björnsson, sem tekur
ákvörðun um það að flytja mál-
ið frá Keflavík til Reykjavíkur.
Honum er þó fullkunnugt um
það, að lögreglumennirnir í
Keflavík hafa unnið að frum-
rannsókn þessa máls, svo hann
beinlínis tekur málið af þeim.
Hverjum eigum við að treysta?
Til hvers er þessi skrípaleikur
settur á svið?
Jóni Eysteinssyni, bæjar-
fógeta í Keflavík, var fullkunn-
ugt um það, að lögreglumenn-
irnir höfðu um nokkurra vikna
skeið unnið að rannsókn þess-
ara mála, þá væntanlega vegna
ábendinga sem þeir hefðu feng-
ið. Þannig vinna alvörulög-
reglumenn. Hann háfði enga at-
hugasemd gert við það. Það
hlýtur því að teljast skrýtin og
óskiljanleg ákvörðun að eiga
þátt í því að senda málið inn til
Reykjavíkur, sem að sögn yfir-
sakádómara, Halldórs Þor-
björnssonar, verður til þess að
tefja það.
Af hverju
Sakadómur?
Það hefur margoft komið
fram, áreiðanlega með réttu, að
Sakadómur Reykjavíkur er yf-
irhlaðinn störfum. Þetta er ein
af meinsemdum réttarkerfis-
ins. Það vinnur hægt. Og hverj-
um skyldi það þjóna? Þeim sem
ekki brjóta lög? Nei, það þjónar
lögbrjótum.
Þetta kemur fram í starfi
Sakadóms. Frumskógur saka-
mála er óendanlegur, rann-
sóknum virðist klúðrað eða þær
bókstaflega gufa upp.
Kjallari á
föstudegi
Vilmundur Gylfason
Jörgensensmál, Armannsfells-
mál, Klúbbmál, Pundsmál.
Alþýðubankamál antík-mál,
Grjótjötunsmál. Menn taki eftir
að allt eru þetta mál af sama
tagi, fjársvikamál eða dularfull
fjármál, þar sem svokallað fínt
fólk á í hlut. Menn vita aó mál
af þessu tagi fara inn í myrkvið
Sakadóms, geta verið að
flækjast þar árum saman, og
menn hafa ærna ástæðu til þess
að vantreysta útkomunni.
Þess vegna, þegar það
gerist. að lögreglumenn ann-
ars staðar brjóta upp nýtt mál.
og ekki það fyrsta, og þegar það
mál er þá umsvifalaust tekið af
þeim og sent í þennan frum-
skóg, þá er eðlilegt að menn
staldri við. Hvað er að gerast?
Kristjáni Péturssyni finnst
þetta einkennilegt, og lái hon-
um hver sem vill. Kristján hef-
ur mátt þola meiri ofsóknir en
títt er um embættismenn hér-
lendis, einkum af hendi tiltek-
ins dagblaðs í Reykjavík. Menn
hafa áður haft rökstuddan grun
um að aðilar í dómskerfinu séu
valdhlýðnir í meira lagi, hlýðni
við valdið er einhverjum þeirra
ofar í huga en almennt réttlæti
og opinbert velsæmi. Það er
engin furða þótt menn leggi
saman tvo og tvo.
Um hvað snýst
þetta mól?
Tvær af þremur kærum á
leigubílstjórann, sem fyrir
lágu, komu frá Keflavík. Auk
þess höfðu lögreglumenn þaðan
rannsakað mál hans. Þess
vegna var málið tekið fyrir þar.
En dómskerfið virðist hafa
meiri áhuga á öðru. A sama
tirna og tekin er ákvörðun um
að taka málið af Suðurnesja-
mönnum, er skipaður sérstakur
setudómari til þess að rannsaka
hvernig handtökuna hafi borið
að hönduni. og mun það mál
hafa forgangshraða. Hér er
ekki lagður á það dómur hvað
sú rannsókn kann að leiða i
Ijós. En á hinu er vert að vekja
athygli: að það er heldur ein-
kennileg afstaða að láta þessi
mál fá forgang, meðan ekkert
er aðhafzt í sjáfu málinu, en
það tafið að sögn yfirsakadóm-
ara.
En af hverju er ekki skipað-
ur sérstakur setudómari í mál
leigubílstjórans og af hverju fá
ekki þeir Kristján Pétursson og
Haukur Guðmundsson að halda
áfram rannsókn þess?
Það virðist ljóst af þeim
skjölum sem þegar eru fyrir
hendi að þessi mál snúast um
einkennilega starfsháttu
banka, dularfull útlán, okur-
lánastarfsemi. Þau ná mörg ár
aftur í tímann. Þar koma fram
nöfn bankamanna og annarra.
Og er þó málið rétt hafið.
En kjarni málsins er það, að
þegar málið er rétt að byrja er
það tekið úr höndum þeirra,
sem gerzt þekkja það, og sett í
hendur stofnunar sem °r svo
drekkhlaðin verkefnum, aðekki
sér út úr augum. Af hverju? Af
hverju?
Er réttarfarið
fyrirlitlegt?
Þegar hrikti í Weimar-
lýðveldinu þýzka upp úr 1920,
þá var ein meginástæðan sú að
þar geisaði óðaverðbólga ægi-
leg. Braskarar óðu uppi, oft i
tengslum við valdið. Þeir riðu
húsurn í lánastofnunum og svif-
ust iðulega einskis. Stjórnkerf-
ið var forspillt, og ekki var rétt-
arkerfið skárra. Það var yfir-
hylmandi, valdhlýðið. Þetta
varð til þess að þegar tauga-
veiklaður lýðskrumari, Adolf
Hitler, gerði árið 1923 mis-
heppnaða og heldur hallæris-
lega byltingartilraun, sem
raunar misheppnaðist alger-
lega, þá var hann kallaður fyrir
rétt. En dómskerfið hafði svo
lítið álit, að réttarhöldin urðu
engin réttarhöld — heldur sjó.
Leiksýning, þar sem lýðskrum-
arinn hélt ræður um sjálfan sig
og Þýzkaland. Réttarkerfið var
varnarlaust. Það hafði ekki
staðið í stykkinu og allir vissu
það. Hitler fékk lágmarksdóm
og honum var síðan ekki fram-
fylgt nema að hluta.
Rotið réttarkerfi er eitthvað
það ægilegasta sem getur hent
þjóð. Þetta vita menn og konur
og þorrinn vill ekki að þetta
haldi áfram að þróast í þessa
átt. Það getur enginn séð fyrir
endann á þeirri þróun. Ef þessi
þróun heldur svona áfram mik-
ið lengur, ef dómskerfið heldur
svona áfram að gera sjálft sig
tortryggilegt, þá getur það orð-
ið stjórnlaust. Menn fara að
hlæja upp í opið geðið á því.
Og af hverju? Til dæmis
vegna þess að i haust skrifaði
Halldór Halldórsson, frétta-
rnaður, blaðagrein, þar sem
hann rakti okurlánasögu, sem
tengdust þessum margnefnda
leigubílstjóra. Nú er það svo að
samkvæmt íslenzkum lögum á
ríkissaksóknari að hafa frum-
kvæðisskyldu. Og skyldi hann
hafa látið kánna þessa okur-
lánastarfsemi? Önei, embættið
hreyfði sig ekki. En þegar lög-
reglumenn eiga frumkvæðið að
því að svipta hulunni af nýjum
málum í þessa veru, þá er málið
umsvifalaust tekið af þeim.
Svona réttarkerfi fær ekki stað-
izt til mikillar lengdar.
Það er sk.vlda blaða að
fylgjast með örlögum þessa
máls. Það er skylda þeirra að
fylgjast með örlögum annarra
mála af þessu tagi. Réttarrikið
hefur síðustu misseri verið í
vaxandi hættu. En valdið virð-
ist ekki hafa áhuga á að bjarga
þvi.