Dagblaðið - 05.03.1977, Blaðsíða 2

2
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 5. MARZ 1977.
REFSIVENDIR RÉTTLÆTISINS
—eru stundum þess konar kústar sem þeyta upp miklu moldviðri út af litlu
Allir eru jafnir, segir spak-
mæliö, en viðaukaspakmæli
hljóðar á þá leið að sumir séu
jafnari en aðrir. Þetta hefur
berlega komið fram upp á síð-
kastið í hornhagldarsemi og
nöldri út í samræmt próf
níunda bekkjar grunnskóla,
sem nú var í fyrsta sinn haldið
með nýjum hætti.
Þetta próf kemur í staðinn
fyrir gamla prófið, sem einnig
var samræmt fyrir allt landið
og tekið samtfmis, og hét lands-
próf ef níundu bekkingar
gengu undir það en gagnfræða-
próf, ef tíundu bekkingar
gengu undir það. í því prófi var
gefið eftir gamalkunna tíundar-
kerfinu, meira að segja með
kommum, sem smám saman var
þó verið að leggja niður og gefa
aðeins heilar einingar.
Með því kerfi var viður-
kennt, að sumir væru fljótari'
að læra en aðrir og sumum væri
sýnna um að tileinka sér skóla-
fög en öðrum. Einu sinni var
þetta kallað munurinn á vel
gefnum börnum og tossum.
En útkoman varð sú, að þeir
sem voru seinni að læra en
aðrir fengu að vera ári lengur
að ná sama marki og þeir, sem
næmari voru eða vinnufúsari.
Nú má það ekki lengur; nú á að
skera alla niður við sama trog
samtímis.
Það hefur lengi verið þeim
Ijóst, sem þar um hafa fjallað,
að þessi próf hafa ekki ævin-
lega verið nákvæmlega jafn
þung frá ári til árs. Einkunnin
5 i einhverri grein i fyrra getur
því raunverulega verið betri
einkunn heldur en 5 f hittifyrra
eða öfugt. En þar sem prófið er
hið sama um allt land og tekið
samtímis, á nú með breyttu
fyrirkomulagi að skipa mönn-
um f árangurshópa eftir þvf
hvernig þeir standa sig miðað
við alla aðra, sem tóku þetta
sama próf. Með öðrum orðum:
Það er ekki gefin tölueinkunn
eftir því hve nemandinn hefur
svarað mörgum liðum rétt,
heldur bókstafseinkunn eftir
þvf hvaða hópi heildarútkom-
unnar hann fylgir.
Það liggur fyrir, að þar sem
þeir sem áður hefðu farið í
tíunda bekk, eru nú með í
nfunda bekkjarprófinu, hljóta
tiltölulega fleiri að skila
fremur lökum og lökum prófúr-.
lausnum heldur en með gamla
kerfinu. Þeir nemendur, sem
eftir gamla kerfinu hefðu því
farið í landsprófsdeild, hljóta
þess vegna að lenda í hærri
flokkum nýja kerfisins og vera
þar með á grænni grein. En í
stað þess að þeir, sem verr
gengur með námið, þurfi héðan
í frá að burðast með tölurnar 1,
2 eða 3 á skírteininu sínu, getur
svo farið, að miðað við landsút-
komuna fái þeir tiltölulega
sómasamlegan bókstaf, sem
þeir þurfa ekki að skammast
sín fyrir. Bókstafurinn segir'
meira um það en tölueinkunn-
in, hvernig nemandinn hefur
staðið sig miðað við aðra keppi-
nauta sfna. Talan fimm segir
okkur ekkert annað en það að
nemandinn hafi staðið skil á
um það bil helmingi þess náms-
efnis, sem reynt var að bera á
borð fyrir hann, en bókstafur-
inn C til dæmis segir okkur, að
hann sé á sama báti og stærsta
einingin af jafnöldrum
hans sem tók sama próf. Eða B
segir okkur, að hann sé í þeim
tæpum fjórðungi allra próf-
taka, sem náðu að vera næstir
ofan við meðallagið, og D næst
fyrir neðan stóra miðhópinn.
Og þá skiptir tölustafur ná-
kvæmlega engu máli.
En sumir eru jafnari en
aðrir, segir viðbótarspakmælið.
Þó nokkuð stór hópur manna er
haldinn þeim sálfræðilega
kvilla að einatt sé verið að
svindla á þeim. Þannig hefur
nú heill skóli f Reykjavík kvatt
sér hljóðs og telur að veriðsé að
svindla á honum, þar sem hann
hafi ekki fengið að sitja ein-
hverjar sömu 10 mínútur og
einhver annar hópur, og ekki
fengið að heyra segulbandshjal
jafn oft og einhver annar
hópur. Fyrra atriðinu af þessu
var svarað á þann hátt, að stofu-
notkun f viðkomandi skóla hafi
leitt til þess, að prófið hófst tíu
mínútum of seint og því hefði
tíu mfnútunum verið bætt
aftan við. Þetta hefur viðkom-
andi skóli pípt á og gefið ofaní-
gjöf þess efnis að þá sé um
slæma skipulagningu að ræða,
sem verði að bæta. Það skiptir
líklega öllu máli, hvort tfu mín-
úturnar eru aftan við eða fram-
an við. Um hitt atriðið var sagt,
að þar hefði bilun í hátalara-
kerfi leitt til þess, að endur-
spilað var. Ekki skal það rengt,
og jafnvel þótt fyrri spilunin
hafi heyrzt að nafninu til, má
vel vera, að hljóðið hafi verið
svo slæmt, að hvergi nærri hafi
mátt teljast fullnægjandi.Hefði
þessum réttvísu möínnum í at-
hugasemdaskólanum þótt betra
til þess að vita, að einhver ann-
ar skóli hefði fengið fyrrnefnda
romsu með svo slæmu hljóði, að
aðeins fátt eitt hefði komist til
skila — meðan þar á bæ
heyrðist allt vel?
Það getur verið vandmeðfar-
ið hlutverk að gerast refsivönd-
ur réttlætisins.
Allt þetta fýluhjal athuga-
semdaskólans hefur einkennst
af því, að viðkomandi aðilar
hafi ekki skilið breytinguna,
sem verið er að gera. Það þykir
bara sjálfsagt að vera upp á
móti kerfinu og alveg sérstak-
lega að berjast skelegglegá á
móti öllum breytingum, jafnvel
áður en fullséð er um, hvernig
þær koma út.
t lokin vil ég leyfa mér að
varpa fram einni spurningu:
Landspróf/gagnfræðapróf i
samræmdri mynd gekk i þr|A
áratugi. Framanaf voru grein-
arnar sem prófað var f á þann
hátt, margfaldlega fleiri, en
þær voru orðnar undir það
síðasta. Allir skólar á viðkom-
andi stigi, hvar sem var á land-
inu urðu að leggja þessi próf
fyrir. Halda menn virkilega 1
alvöru, að þar hafi aldrei neitt
skolast til um tiu fimmtán mín-
útur, eða halda menn virkilega,
að aldrei hafi einhvers staðar
eitthvað gerst, sem sambæri-
legt mætti teljast við það, að
segulbandsspóla væri tvfspiluð
einhver staðar — einfaldlega
vegna þess, að þeir sem I for-
svari voru töldu, að fyrri um-
ferðin hefði á einhvern hátt
verið ófullnægjandi, og þar
með til þess að rýra sam-
keppnisaðstöðu þeirra, sem
þejr áttu að standa vörð um?
Ég spyr ekki af því ég viti
ekki svarið, heldur til þess að
þeir, sem kynnu að álpast til að
lesa þennan pistil, reyni sjálfir
að grilla í gegnum moldviðri
sjálfskipaðra refsivanda rétt-
lætisins.Ungu fólki svellur oft
heilagur móður í brjósti út af
litlu og þá sést það ekki fyrir,
sist ef hinir fullorðnu kynda
undir.
Silf urdollar syngur
best sáluhjálparlögin
Vísur eftir Þorskabít
Vísur og
vísnaspjall
Jón Gunnar Jónsson
■\
Svo þig fyrir mikinn mann
meti fólksins grúinn,
ávarpaðu aldrei þann
illa sem er búinn.
Fátækum ef mæta mátt,
— má það varast enginn —
horfa skalt í aðra átt,
uns er framhjá genginn.
Prangarinn ef þér hristir hjá
helga snikjudallinn,
máttu ei vera minnstur þá,
mundu það blessaður kallinn.
Koparsentin klingja verst,
köld eru nikkelslögin.
Silfurdollar syngur best
sáluhjálparlögin.
Þorbjörn Björnsson var einn af kunn-
ustu skáldum vesturíslendinga.
Höfundarnafn hans var Þorskabítur og
minntist hann þar uppruna • síns og
fornaldarhöfðingja úr Borgarfirði. Hann
var fæddur að Barði í Reykholtsdal árið
1859. Rúmlega þrítugur fór hann til
Ameríku, gerðist landnemi í Norður-
Dakota. Hann dó 1933.
Eftirfarandi vísa segir glöggt til um
hug skáldsins til ættjarðarinnar og gefur
nokkra innsýn I þanka vesturfarans.
Lýðir þó í landið nýtt
leiti gæfu sinnar,
flestir munu minnast hlýtt
móðurjarðarinnar.
Þorbjörn var allróttækur í skoðunum
og mikill aðdáandi Stephans G. og Þor-
steins Erlingssonar. Og eins og allir vita
var frjálslyndi þeirra tíma ekki síst í því
fólgið að endurskoða viðurkennd siða-
boð kristinnar kirkju og gagnrýna klerk-
ana.
Hér koma nokkrar heilræðavísur,
teknar úr lengra kvæði. Þetta eru nokk-
urskonar öfugmælavísur, hlaðnar
háðskri gagnrýni.
Vertu þar sem vald er mest,
varast hlutann minni.
Eftir því sem borgast best
breyttu stefnu þinni.
Ef þú rekja heyrir hann
harmatölur sínar,
láttu einhvern andskotann
upp í hlustir þínar.
Siðan snýr skáldið sér að kirkjuhræsn-
inni, eins og siður var á þeim tíma, sem
þessar vísur voru ortar.
Gleymdu ei kirkju að ganga í,
guðshús sé þinn staður.
Allir vita þá af þvi,
að þú ert kristinn maður.
Tak þér sæti þétt við þil,
þar er best að vera.
Verður löngum, vill svo til,
vökuna þungt að bera.
Fæstir þarna fá þig séð.
Falin draumakyngi
sálin bænabuldri með
berst í algleymingi.
Gullpeningur er þó enn
öllu girnilegri.
Hljóm hans meta helgir menn
himinröddum fegri.
Ef þú rækir ráðin töld,
raunir varla baga.
Heiður frægðir, fé og völd
færðu alla daga.
Þorbjörn Björnsson Þorskabítur gaf
aðeins út eitt ljóðasafn, allstóra bók.
Hún kom út í Winnepeg árið 1914 og hét
Nokkur ljóðmæli, var hún mikið lesin
austan hafs og vestan. Þótt Þorbjörn
væri andlega skyldastur þeim Stephan
og Þorsteini var þó Steingrímur Thor-
steinsson það skáldið, sem hann dáði
mest, gætir og allmikilla áhrifa frá
honuni í ljóðagerð Þorbjarnar.
Hér eru mildari tónar:
Ast er lífsins andi hreinn,
upphafs vonardagur.
Ast er hjartans óskasteinn,
engill sálar fagur.
Þetta er vorvísa, eins og sjá má og
heyra:
Þó að vonarsól um sinn
svörtum hyljist kólgudróma,
eftir bylinn afstaðinn
upp hún rís með nýjum Ijóma.
Grafskrift hins ofríka:
Maður fór til myrkraríkja,
möndull þúsund véla,
lengur var ei leyft að svíkja,
ljúga, ræna og stela.
LoRs er það þessi mannlýsing — og
eftirmæli.
Hann var léttur heims á vog,
heyrnarlaus og gleyminn,
matgráðugur, montinn og
mikið upp á heiminn.
Vigfús Guðmundsson veitingamaður
kynntist Þorbirni, er hann fór ungur til
vesturheims, enda voru þeir sveitungar
frá tslandi. Vigfús valdi úr bók Þorska-
bíts kvæði og vísur og gaf út í litlu kveri
1964.
Ekki hefur mikið verið ritað um
Þorskabít og skáldskap hans. Veit nokk-
ur hvað hann orti eftir útkomu þeirrar
einu ljóðabókar, sem hann gaf út, eða
hvað varð um handrit hans?
Þeir, sem eiga vini í Ameríku, ættu að
senda þeim þennan pistil.
Jón Gunnar Jónsson S. 41046
V