Dagblaðið - 09.06.1977, Blaðsíða 11

DAGBI.AÐIÐ. KIMMTUDAGUR 9. JUNI 1977.
Þrir vinstrileiðtogar, — Mitter-
rand, Marchais og Fabre — á
fundi sínum fyrir skömmu.
lista, til reiði og stefni með þvi í
hættu því samstarfi sem á
komst til að reyna að fella
núverandi ríkisstjórn Frakk-
lands. „Það er engu líkara en
þeir kæri sig ekki um að
komast til valda með okkur,“ er
haft eftir fulltrúa í Sósíalista-
flokknum.
Orðrómur þess efnis að
kommúnistar hyggist slíta sam-
starfinu er orðinn hávær í
Frakklandi. Svo hávær, að for-
maður flokksins, Georges
Marchais, fann sig knúinn til að
svara fyrir sig í sjónvarpsþætti
fyrir nokkru, án þess að spurt
væri.
„Já,“ hrópaði hann ákafur,
„við viljum skilyrðislaust
komast til valda."
Þrátt fyrir þann vilja þykja
baráttuaðferðir kommúnista
alleinkennilegar. Stuttu eftir
stórsigur vinstrimanna í bæjar-
stjórnarkosningunum í marz
síðastliðnum lagði Marchais til
að málefnasamningur vinstri-
flokkanna yrði endurskoðaður
og færður til nútímalegra horfs
en áður. Hann var settur saman
með mestu harmkvælum fyrir
fimm árum.
Með þessu var Marchais
greinilega að reyna að endur-
heimta áhrif Kommúnista-
flokksins meðal sameinaðra
vinstrimanna. Þau áhrif höfðu
smám saman horfið er Sósía-
listaflokkurinn komst smám
saman til aukinna valda í þing-
og bæjarstjórnakosningum í
landinu. Leiðtogi sósíalista,
Francois Mitterrand, hafði
áhyggjur af þvi að þetta
skapaði spennu í sambúð
bandalags vinstrimanna en
samþykkti þó með semingi
minni háttar lagfæringar.
Áhyggjur Mitterrands reyndust
á rökum reistar.
Jafnvel áður en formlegar
viðræður hófust kynntu
kommúnistar almenningi til-
lögur sínar fyrir bættum efna-
hag og tölur breytingunum
til sönnunar. — Þær tölur
sýndu meðal annars að fyrir
1980 myndu launagreiðslur í
Frakklandi hafa aukizt um sem
svarar 39.4 milljörðum dollara,
28.4 milljarða dollara aukning
yrði í útgjöldum til félagsmála
og einnig þyrftu opinberar
stofnanir, svo sem sjúkrahús,
skólar og fleira að auka við sitt
rekstrarfé. Á sama tíma og öll
útgjöld myndu stórhækka, vilja
kommúnistar skattalækkanir
til almennings að upphæð sem
nemur 5.6 milljörðum dollara.
Fyrirsjáanlegt er að aðgerðir
af þessu tagi kæmu hvað
harðast niður á einkafyrirtækj-
um. Auknar launagreiðslur og
nýir skattar myndu með sama
reikningsfyrirkomulagi aukast
um 59 milljarða dollara. Og
hvaðan eiga þeir peningar að
koma?
Drög kommúnista að nýjum
málefnasamningi benda ekki á
neinar beinar leiðir. Þar er
talað um ný úrræði og að reynt
verði að minnka sóun hráefna.
Samtals gera tillögurnar ráð
fyrir um 140 prósent hækkun á
fjárlögum Frakklands frá því
sem nú er, — eyðslu sem næmi
um það bil helmingi af núver-
andi brúttó þjóðarframleiðslu
Frakklands.
Sósíalistar reyndu ekki einu
sinni að leyna uppnámi sínu er
þeir lásu um tillögur kommún-
ista í málgagni þeirra,
L’Humanité. Sósíalískur hag-
fræðingur sagði áætlunina
fáránlega og talsmaður Sósía-
listaflokksins, Claude Estier,
kvað hana óskiljanlega.
Ríkisstjórninni brá ekki
síður í brún en vinstrimönnum.
„Þessi málefnasamningur er
óraunverulegur og verðbólgu-
aukandi, sagði aðstoðarefna-
hags- og fjármálaráðherra
Frakklands, Robert Boulin, um
leið og hann veifaði
L’Humanité.
r, ,.:tH —
A-TlAI QTPIMM & - «
INGÓLFSSON \ jjjp fc
draumur en megináhersla verið
lögð á það að kynna ný viðhorf
og fræða almenning af hug-
sjónaástæðum. Af þvi tagi var
Listvinasalurinn á Freyjugötu
á árunum eftir 1950, Hliðskjálf
á Laugavegi 31 á seinni he’.m-
ingi fimmta áratugsins,
Sýningarsalurinn á
Hverfisgötu 8—10 aðeins
seinna, síðan Gallerí SÚM og
nú síðast Gallerí Sólon íslandus
við Aðalstræti og Gallerí Suður-
götu 7. Síðan mætti e.t.v. nefna
aðra sýningarstaði þar sem ann-
ar atvinnurekstur hefur verið í
fyrirrúmi, en sýningaraðstaða
hefur komið inn í til uppfyll-
ingar, t.d. Mokkakaffi og Loftið
á Skólavörðustíg. Ekki má
heldur gleyma nýju fyrirbæri,
Gallerí Háhóli á Akureyri, þar
sem hugsjóna- og gróðasjónar-
mið virðast fara saman á arð-
bæran hátt, án þess þó að reynt
sé að gera fleira fyrir lista-
mennina en að sýna verk
þeirra.
Skammvinn samvinna
Þau gaiieri sem sta.rfað hafa
á hugsjónagrundvelli hafa jafn
an verið rekin algjörlega eða að
hluta af listamönnum og þar
sem þeir eru að eðli og nauðsyn
miklir egóistar hefur samvinn-
an oft verið skammvinn. Spurn-
ingin um markmið og leiðir,
það hverja eigi að sýna og í
hvaða röð hefur oft orðið tiiefni
deilna og þegar svo fjármál
koma inn í spilið, — prósentur,
tryggingar, leiga, auglýsingar
o.fl., hafa margir gefist upp á
amstrinu og slitnað hefur upp
úr samstarfinu. Langlífi
Gallerí SÚM er sér á báti og er
kannski því að þakka að hinir
ýmsu og ólíku stofnendur
virðast hafa afráðið að taka
hvorki sig eða hugsjónina allt
of alvarlega, — auk þess sem
húsnæðið var ódýrt í rekstri og
aðrir höfðu ekki ágirnd á því
undir verslanir eða annað slíkt.
Þéir SÚMarar héldu aldrei
uppi áróðri fyrir einni stet'nu
eða viðhorfi heldur sýndu þeir
flest það sem þeim fannst vekj-
andi, áleitið og nýstárlegt og
fóru þar saman poppáhrif, póli-
tísk list og „concept” straumar.
Ágeng concept-list
„Concept“-listin hefur gerst
æ ágengari síðustu ár, svo mjög
að nokkrir áhangendur hennan
settu upp stuttlifað Gallerí með
því sérlega nafni „Output”, sem
kannski réðist af því að enska
er nú aðal tungumál í
„concept“-list. A síðasta ári
fæddist svo Gallerí Sólon
íslandus sem líta má á sem
einskonar mótvægi við
„concept“-listina, þar sem mál-
verk, skúlptúr og allskonar list-
iðn hefur verið burðarásinn.
En þeir „concept“-menn voru
ekki af baki dottnir og um
nokkurn tíma gekk um bæinn
orðrómur um að nýtt gallerí
væri í uppsiglingu í gömlu húsi
við Suðurgötu. Sú stofnun
opnaði síðan með pomp og
prakt fyrir nokkrum vikum
með samsýningu aðstandenda,
sem undirritaður hafói því
miður ekki ráðrúm til að geta
um. Þar mátti sjá ljósmynda-
verk í „concept“-stíl, teikningar
og ýmsa hluti, auk bóka frá
listamönnum víða um heim og
mun einnig vera ætlunin að
sýna tilraunakvikmyndir á
staðnum. Framleiðsla þátttak-
enda allra var kannski ekki
merkileg, — mér eru minnis-
stæð verk þeirra Steingríms
Eyfjörðs, Ingólfs Arnarsonar
og svo bráðskemmtilegt verk
Magnúsar Pálssonar.
Aðlaðandi húsnœði
En auðsætt var að aðstand-
endur eru staðráðnir í að vera
opnir fyrir öllum hræringum í
nýlist og vonanai harðnar sú
afstaða ekki i hroka, fordóma,
og einstrengingslegan línu-
dans. Húsnæðið sjálft er aðlað-
andi bæði að utan og innan,
gamlir bitar og gluggar fá að
halda sér svo og hið upphaflega
viðargólf. Gamli tíminn og hinn
nýi mætast sem sagt á eðlilegan
og elskulegan hátt.
Þessa dagana sýnir í Suður-
götu 7 Níels Hafstein sem verið
hefur „concept” spekúlant og
áróðursmaður um nokkurt
skeið og er nú endurnærður
eftir Hollandsvist. Verk hans
eru ekki frek til plássins, 10 að
tölu, og kæmust hæglegafyrirá
einum eldhúsvegg. Góður
frágangur er nauðsynlegur
flestri „concept“-list, því slæm-
ur umbúnaður dregur athygli
áhorfandans frá hugmyndinni
og hafa flest þau verk sem ég
hef'séð eftir Níels verið fáguð
að útliti.
Kjallarinn
Leö M.Jónsson
flutningi og sölu afurða sem
unnar eru úr einni fisktegund
— þorskinum.
Fiskifræðingar telja að með
áframhaldandi sókn séu allar
líkur á því að þorskstofninn
hrynji á svipaðan hátt og fór
fyrir sildarstofninum forðum.
Aðalatriði málsins er að allir
eru sammála um að hættan sé
fyrir hendi á þvi að þorskinum
verði útrýmt, þótt tölur fiski-
fræðinga séu ef til vill ekki
hárréttar. Engu að síður er
haldið áfram að efla togara-
flotann og engu líkara en gera
eigi út á guó og gaddinn í von
um að kraftaverk gerist á
siðustu stundu. Þeirri kynslóð
sem nú starfar í landinu hefur
verið trúað til að gæta hags-
muna eflirkomenda, barnanna
sem nú eru að vaxa úr grasi, á
sama hátt og okkar forfeður
hafa gert. Við höfum ekki
siðferðilegan rétt til að taka þá
áhættu sem við blasir í fisk-
veiðimálum og fiskifræðingar
hafa varað við fyrir löngu.
Hvort sem þeir hafa rétt fyrir
sér í öllum atriðum eða færri,
þá er áhættan af því að hundsa
ábendingar þeirra slík, að hana
má ekki taka undir neinum
kringumstæðum. Yrði
þorskurinn drepinn þannig að
stofninn hryndi, þá hyrfu 75%
af tekjum þjóðarinnar, án þess
að nokkuð kæmi i staðinn. Það
þýðir að mánaðarlaun launþeg-
ans mundu t.d. lækka úr 100
þúsund krónum á mánuði í 25
þúsund.
Undir öllum kringumstæðum
verðum við að trúa frekar fiski-
fræðingum okkar en stjórn-
málamönnum, því ef svo færi
að þorskinum yrði útrýmt er
skaðinn skeður og þjóðin væri i
engu bættari þótt „ábyrgir”
ráðamenn væru flengdir opin-
berlega á Austurvelli eða settir
á bak við lás og slá.
Forsenda búsetu ú
íslandi
Hvort sem okkur likar það
betur eða verr, þá eru fiski-
miðin umhverfis tsland eina
forsendan fyrir búsetu í land-
inu. Án þeirra gætu ef til vill
tórt i landinu nokkrir einsetu-
munkar við að skoða á sér
naflann og snúa ’oænarellum,
en þjóðfélag á borð við það sem
nú er hér mundi aldrei geta
þrifizt, jafnvel þólt helmingur
landsmanna tæki sig til og flytti
búferlum til útlanda.
Ef fiskimiðin verða eyðilögð
verður ísland að lífvana skeri
úti á hjara veraldar. Það væri
glæpur sem fáir treystu sér til
að hafa á samvizkunni, en
margt bendir þó til að núlifandi
íslendingar verði nauðugir að
læra að lifa með ef ekki verður
brugðizt skipulega við vandan-
um nú þegar.
Enginn vafi er á því, að ef
þeim aðgerðum væri beitt sem
tryggt gætu eflingu
þorskstofnins, þá þýðir það
markverða skerðingu á lífs-
kjörum í landinu mörg næstu
ár. Aðgerðirnar gætu jafnvel
þýtt það að tugþúsundir lands-
manna neyddust til að flytjast
úr landi. Þessar aðgerðir, þótt
nauðsynlegar séu, þorir enginn
stjórnmálamaður eða flokkur
að bera á borð fyrir þjóðina, því
þeir yrðu þá að éta ofan í sig
flest allt sem þeir hafa á undan-
förnum árum sagt til þess að
fela vandann fyrir almenningi.
Slikar aðgerðir sem nú er þörf
hafa óumflýjanlega í för með
sér mikla skerðingu lífskjara í
landinu, ekki sízt vegna þess að
þær aðgerðir stjórnvalda, sem
áttu að minnka vægi sjávarút-
vegsins í tekjuöflun
þjóðarinnar með stóriðju og al-
mennri iðnþróun, hafa næstum
því undantekningarlaust mis-
heppnazt. Engin þeirra fram-
kvæmda sem nú er unnið að af
hálfu opinberra aðila er talin
réttlætanleg með tilliti til
arðsemissjónarmiða. EFTA-
aðildin mun að öllum líkindum
stórskaða þann vísi að þróuðum
iðnaði sem þegar er til í
landinu og þannig koma í veg
fyrir að hér megi takast að
koma á fót öflugum iðnaði.
ísland er miðja vegu á milli
stærsta framleiðanda heimsins,
Bandaríkjanna, og stærsta
markaðs heimsins utan Banda-
ríkjanna, Evrópu. Hér er sú
orka sem skortir bæði í Banda-
ríkjunum og Evrópu. Stærsti
viðskiptaaðili okkar á sviði fisk-
útflutnings eru Bandaríkin.
Engu að síður höfum við af
ótrúlegri skammsýni sett
tollmúra gagnvart innflutningi
frá Bandaríkjunum til þess að
efla aðstöðu EFTA-ríkjanna, og
EBE-ríki, sem beitt hafa alls
kyns þvingunum gegn út-
flutningi okkar þangað. Þannig
höfum við torveldað þá iðn-
þróun, sem lega landsins gat
skapað.
Framleiðni
hrúefnissalans
Ein af höfuðmeinsemdum
íslenzka atvinnulífsins og und-
irrót þeirra vandræða sem nú
blasa við er lítil framleiðni
þjóðarbúsins. Svolltil er fram-
leiðnin enn sem komið er að
þjóðarframleiðsla á íbúa hér er
mun minni en í Danmörku,
landi sem hvorki á orku né
auðlindir, þegnarnir þekkja
ekki yfir- og næturvinnu en
engu að síður eru þar greidd
meira en helmingi hærri laun
en á Islandi.
Framleiðni íslenzka þjóðar-
búsins er í raun mun minni en
samanburður við aðrar þjóðir
sýnir i fljótu bragði. Stór hluti
----------------------------
Það sem gerði þessa áætlun
kommúnista enn hættulegri en
ella var að hún kom á prenti
aðeins tveimur dögum fyrir
sjónvarpskappræður Mitter-
rands og Raymonds Barre for-
sætisráðherra. Barre hamraði
hvað eftir annað á áætluninni
og Mitterrand var varnarlaus
og af þeim sökum talinn hafa
tapað kappræðunum.
í síðustu viku héldu þrír af
leiðtogum vinstrimanna,
Mitterrand, Marchais og Robert
Fabre formaður Róttæka
vinstriflokksins, ráðstefnu til
að ræða um málefnasamning-
inn. Þeir jöguðu fram og aftur
um merkingu þess að færa til
nútímalegra horfs og fengu
meira að segja orðabók til að
skera úr um merkinguna. Síðan
drógu leiðtogarnir sig í hlé og
létu raunverulegar viðræður
eftir fimmtán manna nefnd. Sú
nefnd hefur enn ekki lokið
störfum.
Sem stendur er ekki talið að
til upplausnar komi í bandalagi
franskra vinstrimanna, —
einungis vegna þess að það
þýddi að allar vonir um að ná
völdum í landinu yrðu á svip-
stundu að engu.
11
■/
....
Óljós tilgangur
Svo er einnig um þær smá-
myndir sem hér eru, innrömm-
un er smekkleg og framsetning
hugmynda skipuleg. Hins vegar
hef ég ekki getað séð hvert
listamaöurinn stefndi og virðist
ljóst af þessari sýningu að hann
veit það ekki heldur. Hér má
finna steypt „móment” i stíl við
Magnús Pálsson, kerfisbundin
tilbrigði í ætt við systematíska
myndgerð (nr. 9), myndir sem
vísa til skipulegrar þróunar á
athöfn í tíma (nr. 3, 4 & 7) og
síðan verk sem koma inn á
ákveðna tegund líkamslistar
(body art) sem nálgast sjálfs-
pyntingu (nr. 6 & 10). Kannski
mætti líta á þær myndir þar
sem athafnir eru sýndar í röð
sem grunntón sýningarinnar,
Uppbrot, Karl og konu og
Þróun sem að því leyti tengjast
Kerfishreyfingu. En í með-
förum Níelsar fá þessar myndir
enga mannlega vídd og vísa
ekki til afstöðu hans til
áþreifanlegs ástands, heldur
byggjast þær fyrst og fremst á
hugdettum um form og sniðuga
uppröðun þeirra og er því í
sama flokki og sú afstraktlist
sem unnin er hugsunarlaust og
án sannfæringar.
Eitthvað er þó að ske í Gler-
augnagamani Níelsar sem
vonandi á eftir að bera ávöxt.
íslenzku þjóðarframleiðslunnar
skapast í einni fámennri at-
vinnugrein, fiskiðnaði, sem ein
sér er með gífurlega framleiðni
á alþjóðlegan mælikvarða.
Fiskiðnaðurinn verður því til
að draga hinar atvinnu-
greinarnar upp. Af þessum
sökum er fáránlega lítil fram-
leiðni i landbúnaði og
almennum iðnaði dulin, þannig
að hún sýnist ekki svo geigvæn-
leg í fljótu bragði.
Sumir hafa haldið því fram
að þjóðin væri orðin svo
kærulaus að ekki þýddi fyrir
einn né neinn að boða skyn-
samlega stjórnmálastefnu í
landinu. Það er greinilegt af
öllu að þetta er að minnsta
kosti skoðun þeirra, sem nú
„stjórna” landinu.
Hins vegar telja ýmsir að
þjóðin sé nú fyrir alvöru farin
að kvíða framtíðinni og
vonleysið hafi aldrei verið eins
áberandi og nú. Það er ef til vill
nokkur mælikvarði á réttmæti
þessarar svartsýni, að
brennivínsneyzla þjóðarinnar
fer stöðugt vaxandi, notkun
róandi lyfja og svefnlyfja fer
ört vaxandi, og er hér mun
meiri en á hvern íbúa annarra
Norðurlanda. Þá er þróunin á
sviði ávana- og fíkniefnaneyzlu
að verða i meira lagi uggvænleg
og engin alvara virðist yera í
því að sporna við sívaxandi
eiturl.vfjaneyzlu unglinga og
annarra.
Ætli þjóðin sé með sjálfri sér
frekar en ráðamenn hennar,
þegar öllu er á botninn hvolft?
Leó M. Jónsson
tæknifræ.ðingur.