Dagblaðið - 09.01.1978, Blaðsíða 12

DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 9. JANUAR 1978.
Er ekkert vit í hlutunum nema
þeim sé stjórnað f rá Reykjavík?
A undanförnum árum og ára-
tugum hefur þröun mála orðið
sú að allar meiriháttar ákvarð-
anir, sem einhverju höfuðmáli
skipta, hafa verið teknar af ráð-
andi öflum þjóðfélagsins i
Reykjavik.
Og engu er likara en það hafi
verið skoðun þeirra, sem þjóð-
félaginu og kerfinu hafa ráðið,
að þvi aðeins hafi verið að
vænta viturlegra ákvarðana öll-
um landsins börnum til handa
að þær hafi verið ákvarðaðar
syðra.
Það er því ekki að undra þó
komið hafi fram það sjónarmið
að breyta þyrfti þessu mengaða
hugarfari og draga bæri með
öllum tiltækum ráðum úr þvi
valdi sem kallað hefur verið
Reykjavikurvaldið og deilt
hefur og drottnað um áratuga
skeið.
MIKLAR UMRÆÐUR,
MINNA GERT
Um þetta hafa á undanförn-
um árum farið fram miklar um-
ræður og stöðugt stækkar sá
hópur sem heldur því fram að
nauðsyn sé að draga úr þessu
mikla miðstýringarvaldi frá
Reykjavík og dreifa því út i
héruðin, út á landsbyggðina.
En þrátt fyrir fögur fyrirheit
og fjálglegar yfirlýsingar
margra mestráðandi manna
jóðfélagsins hefur lítið gerst i
á átt að breyta þessu og engu
r líkara en yfirlýsingar vald-
hafa hafi verið fram settar án
nokkurrar meiningar af þeirra
hálfu.
Nú getur auðvitað svo verið,
og gerist oft, að saman fari
hagsmunir höfuðborgarsvæðis-
ins og landsbyggðarinnar, en í
miklu fleiri tilfellum er það
ekki svo og reynslan sýnir að i
yfirgnæfandi fleiri tilfellum
hefur það verið svo að vel-
ferðarsjónarmið Reykjavikur-
svæðisins hefur verið látið
ráða, á kostnað landsbyggðar-
innar.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja hver þróun þessara
mála hefur verið frá þvi um eða
upp úr 1940, þegar Reykja-
víkursvæðið tók að soga til sín
Kjallarinn
Karvel
Pálmason
fólk utan af landsbyggðinni
vegna þeirrar uppbyggingar
sem látin hefur verið njóta for-
gangs á suðvesturhorni lands-
ins á kostnað landsbyggðarinn-
ar.
Þetta hefur ekki bara gerst
með stuðningi stjórnvalda
heldur og miklu fremur fyrir
atbeina þeirra.
FJÁRMAGNI DÆLT Á
REYKJAVÍKURSVÆÐIÐ
EN LANDSBYGGÐIN SVELT
A undanförnum áratugum
hefur verið svo á málum haldið
að enginn skortur hefur verið á
fjármagni til framkvæmda á
þessu svæði, hverju nafni sem
nefnast. Nægir þar að nefna
bankabyggingar, verslunarhall-
ir, menntastofnanir, vegafram-
kvæmdir og stórvirkjunarfram-
kvæmdir, svo eitthvað sé talið.
Á sama tíma var fyrirgreiðsla
og fjárveitingar, t.d. til Vest-
fjarða, til miklum mun arðbær-
ari framkvæmda I algjöru lág-
marki og víðsfjarri að vera í
neinu samræmi við þann ský-
lausa rétt sem Vestfirðingar
eiga til aukins stuðnings við
þau brýnu verkefni sem sinna
þarf í uppbyggingu þar svo
Vestfirðir dragist ekki enn
frekar en orðið er aftur úr
öðrum landshlutum að því er
varðar hina samfélagslegu hlið
mála, svo sem f samgöngumál-
um, félags- og menningarmál-
um og orkumálum, svo eitthvað
sé nefnt.
En þetta er sú hlið stjórnun-
ar og miðstýringar frá Reykja-
vík sem að Vestfirðingum snýr,
að því er varðar hina pólitfsku
hlið gæðanna, og ekki virðast í
augsýn neinar breytingar þar á.
Vestfirðingar geta því með
fullum sanni sagt að það er
síður en svo meira vit í hlutun-
um, ég tala nú ekki um sann-
girnina gegnum miðstýringuna
frá Reykjavík, en með meiri
yfirfærslu valds stjórnunar og
fjármagns heim f héraðið.
En til að það gerist verður að
herða róðurinn og knýja á um
efndir loforða.
Karvel Pálmason
alþingismaður.
.
Framsókn burt
Eitt helzta umræðuefni
manna að undanförnu hefur,
verið prófkjör flokkanna 1 hin-
um ýmsu kjördæmum landsins
fyrir • komandi kosningar. Er
það að vonum, þar sem um
nokkurt nýmæli er að ræða í
stjórnmálabaráttu hérlendis.
Prófkjörin hafa verið með
ólíku sniði, eftir þvi hvaða
flokkar hafa átt í hlut. Það er
einkennandi fyrir lokaðan og
fornaldarlegan hugsunarhátt,
flokkanna tveggja, Al-
þýðubandalagsins og Fram-
sóknarflokksins, að þeir hafa
ekki vogað sér að ganga lengra
en að halda svokallaðar skoð-
anakannanir. Alþýðuflokkur
og Sjálfstæðisflokkur veita
stuðningsfólki sfnu aftur á móti
meira traust og skuldbinda sig
til að hafa prófkjörin bindandi,
ef frambjóðandi fær tilskilið at-
kvæðamagn. Fyrrnefndu
flokkarnir heimila einungis
yfirlýstum stuðningsmönnum
að hafa áhrif á val fram-
bjóðenda, enda hefur það sýnt
sig, að vilji flokksforystunnar
lefur ávallt orðið ofan á, hvað
íarðar röð efstu manna á list-
inum. Samt er sá varnagli
ileginn, ef eitthvað brygði út af
og óæskilegir menn skytust upp
fyrir óskadrengi flokks-
forystunnar, að kalla próf-
kjörin skoðanakannanir.
Annað hefur orðið ofan á hjá
síðarnefndu flokkunum. Þar
hafa orðið verulegar og óvænt-
ar breytingar á röð manna.
Einkum á þetta við um prófkjör
Alþýðuflokksins í Reykjavík og
á Reykjanesi og prófkjör Sjálf-
stæðisflokksins i Reykjavík.
Varðandi prófkjör Sjálf-
stæðismanna í Reykjavík hefur
það vafalaust vakið hvað mesta
athygli, að ráðherrar flokksins
skyldu ekki hljóta efstu sætin.
Skoðanir eru skiptar um
ástæður þess að svo fór. For-
sætisráðherra lét svo um mælt,
eftir að úrslitin voru kunn, að
þar kæmi greinilega fram
óánægja vegna miður vinsælla
ráðstafana, sem forystumenn
flokksins hefðu þurftað styðjaá
tímum erfiðleika. Satt bezt að
segja er mér ekki ljóst, hvaða
ráðstafanir forsætisráðherra á
þar við, ráðstafanir, sem bera
einhvers konar erfiðleikum
vitni. Atvinnuleysi er ekki til
að dreifa og ber að lofa það.
Stórfelldri gengislækkun hefur
ekki verið beitt, aðeins er um
venjulegt gengissig að ræða.
Kauphækkunin f sumar er sú
mesta, sem orðið hefur i einu
frá árinu 1942. Kjarabætur
valda sjaldan óánægju. Allir
fagna unnum sigri i landhelgis-
málinu. Ekki hefur verið hreyft
við stöðu íslands í varnarsam-
starfi vestrænna lýðræðisþjóða.
Af þessu mætti ætla, að tilefni
til óánægju væri ekki mikið.
Allt virðist leika í lyndi. Þvi
miður er ekki allt sem sýnist.
Verðbólgan vex og færist i
aukana í kjölfar þeirra
blekkingarkjarabóta, sem
samið hefur verið um af aðilum
vinnumarkaðarins. Abyrgðin
er mikil, en axarsköft þeirra
verða ekki aftur tekin. Að
venju er vandamálunum kastað
i net stjórnvalda og þau látin
sæta ábyrgð. A sama tíma og
gerðir eru launasamningar,
sem' ekki taka neitt tillit til
raunverulegra aðstæðna, er
þrástagazt á friðhelgi hins
frjálsa samningsréttar. Verka-
lýðsforingjarnir hreykja sér af
unnum sigri en forsvars-
mönnum atvinnurekenda
liggur ekki hátt rómur. Þeir
vita upp á sig skömmina.
Dálítið kemur það manni
ankannalega fyrir sjónir, að á
sama tíma og kaupmenn segja
fjárráð almennings aldrei hafa
verið meiri, hrannast erlendar
skuldir upp og nema nú um 500
þús. kr. á hvert einasta manns-
barn í landinu. Þrátt fyrir þess-
ar sorglegu staðreyndir, má
ráða það af ummælum ýmissa
ráðamann, sem ábyrgir eiga að
teljast, að allt tal um efnahags-
vandræði þjóðarinnar sé
óheillaiðja og einungis til
óþurftar.
Tvískinnungur
framsóknar
Menn minnast þess sennilega
ofur vel, hve þrálátlega var
hamrað á því fyrir sfðustu
kosningar, að gripa þyrfti til
róttækra aðgerða í efnahags-
málum og sultarólina þyrfti
óhjákvæmilega að herða ög það
fastar en oftast áður. En hver
hefur orðið raunin? Sannleik-
urinn er sá, að ekki hefur verið
gripið til neinna samræmdra
Kjallarinn
Guðmundur
Snorrason
efnahagsráðstafana ennþá.
Kenning forsætisráðherra um
óvinsælar aðgerðir á þvi ekki
við rök að styðjast. Prófkjör
Sjálfstæðisflokksins f Reykja-
vfk sýnir miklu fremur
óánægju með samstarfið við
Framsóknarflokkinn og and-
varaleysi ráðamanna, þegar vá
steðjar að. Ekki skyldu menn
gleyma þvf, að formaður Fram-
sóknarflokksins hvatti óspart
til hinna miklu launahækkana
f sumar. Það er sami maðurinn,
sem taldi launahækkanirnar f
febrúarsamningunum 1974
hafa valdið hvað mestu um fall
vinstri stjórnarinnar og hina
gifurlegu verðbólguþróun vera
afleiðingu þeirra. Af þessari af-
stöðu hans mætti allt eins ráða
að hjöðnun verðbólgunnar væri
ekki sérlega eftirsóknarvert
markmið. Tvfskinnungsháttur
þeirra Framsóknarmanna rfður
yfirleitt ekki við einteyming.
Utkoma prófkjörsins er einnig
gagnrýni á forystumenn
flokksins fyrir það, að hafa
ekki veitt grundvallarhugsjón-
um sjálfstæðisstefnunnar það
brautargengi sem skyldi.
Avinningur ungu mannanna f
prófkjörinu er greinilegt and-
svar við þessu, enda hafa
ungliðasamtök Sjálfstæðis-
flokksins sett út á það, hvað
eftir annað, að um of hafi verið
hvikað frá yfirlýstum megin-
hugsjónum flokksins. Þau hafa
gagnrýnt hinar hrikalegu er-
lendu lántökur, sem stefna
efnahagslegu sjálfstæði
þjóðarinnar í voða, sffellda út-
þenslu rfkisbáknsins og
óarðbæra fjárfestingu á hinum
ýmsu sviðum samfélagsins.
Við myndun núverandi rfkis-
stjórnar þótti mörgum það afar
ósanngjarnt og ámælisvert, að
Sjálfstæðisflokkurinn, með 25
þingmenn, skyldi ekki fá fleiri
ráðherra en Framsóknar-
flokkurinn, sem náði 17 þing-
mönnum, og það i skjóli órétt-
látrar kjördæmaskipunar. En
það er ekki ný saga. Að öllum
lfkindum lánast Framsóknar-
flokknum samt að halda f
samstarfið við Sjálfstæðis-
flokkinn út kjörtimabilið úr þvf
sem komið er og má það heita
sögulegur árangur f sögu
Framsóknarflokksins. Engu að
sfður er núverandi samstarf
óræk sönnun þess, að samvinna
við Framsóknarflokkinn f rfkis-
stjórn er sjálfdæmd frá byrjun.
Framsóknarflokkurinn,
flokkur klfka, fyrirgreiðslna og
þröngra Sambandshagsmuna,
er ekki reiðubúinn að axla
ábyrgð víðtækra óvinsælla
efnahagsaðgerða. Framsóknar-
flokkurinn er flokkur
veizluhalda. Það sannar aðild
hans að þessari rfkisstjórn og
forysta hans í vinstri stjórninni
ótvfrætt. Með aðild Framsókn-
arflokksins að núverandi rfkis-
stjórn hefur veizlunni verið
haldið áfram, enda von þar sem
flokkarnir skipa jöfnu liði í
rfkisstjórn. Ekki er undarlegt
þó að slfk liðskipun leiði til
aðgerðaleysis. Þess vegna
hlýtur'það að*verða eitt helzta
keppikefli við myndun næstu
rfkisstjórnar að útiloka Fram-
sóknarflokkinn frá stjórn-
araðild, þann flokk sem átt
hefur hvað drýgstan þátt f því
að koma á þvf öngþveitis- og
óreiðuástandi, sem hér hefur
ríkt allt frá valdatöku vinstri
stjórnarinnar.
Krafa um framgang
hugsjónanna
Andstæðingar Sjálfstæðis-
flokksins kættust að vonum við
þau tfðindi, að forystumenn
flokksins f rfkisstjórn skyldu
ekki hafna f efstu sætunum 1
prófkjörinu. Vissulega væntu
þeir sundrungar innan
flokksins og reyndu allt hvað
þeir gátu til að ala á henni. En
þeim varð ekki að ósk sinni
fremur en endranær.Þeir gerðu
sér ekki ljósa þá staðreynd, að
formaður flokksins, Geir Hall-
grfmsson, hlaut hærra hlutfall
nú en f prófkjörinu fyrir
kosningarnar 1971 og þar sem
þátttakan varð sfzt minni en þá,
má forsætisráðherra vel una
sfnum hlut.
Prófkjör hafa ávallt orðið
Sjálfstæðisflokknum til
ávinnings. Svo verður að öllum
líkindum einnig nú, því þegar
allt kemur til alls er útkoma
prófkjörsins fyrst og fremst
krafa um raunhæfan framgang
grundvallarhugsjóna Sjálf-
stæðisflokksins. Slfk krafa
verður flokknum aldrei til
tjóns. Að þessu leyti stendur
flokkurinn þvf sterkari en
áður. Styrkur Sjálfstæðis-
manna er f þvf fólginn að geta
staðið saman þrátt fyrir eðlileg-
an skoðanaágreining um menn
og málefni, sem jafnan hlýtur
að koma upp f stórum flokki.
Höfuðforsenda þess, að
Sjálfstæðisflokknum megi lán-
ast að ávinna sér aukið traust I
komandi baráttu og fylgja eftir
glæsilegum kosningasigri 1974,
er að forystumenn flokksins
sinni framkominni kröfu og
sýni stefnubreytingu f verki.
Þá væri og æskilegast að sú
vissa lægi fyrir, að til áfram-
haldandi samstarfs við Fram-
sóknarflokkinn komi ekki að
kosningum loknum. Verði sú
raunin má enn eygja örlitla von
til þess, að ná megi viðtækri
samstöðu um aðgerðir, sem
forðað geti þjóðinni frá þeirri
efnahagslegu vá, sem hún
stendur nú frammi fyrir. Ef til
slfks kæmi, getum við svo
sannarlega horft bjartari aug-
um til framtiðarinnar.
Guðmundur Snorrason
nemi.