Dagblaðið - 04.04.1978, Blaðsíða 15

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 4. APRÍL 1978.______________________________________________________________________ 15
Garðyrkja Garðyrkja Garðyrkja Garðyrkja Garðyrkja
að gróðursetja á lóðamörkum, að vera
a.m.k. 30 cm frá lóðamörkum. Það gefur
með tímanum 60 cm breitt limgerði sem
má telja lágmark. Óklipptu limgerði
verður að planta um 1 m frá lóða-
mörkum svo að greinarnar angri ekki
nágrannana. Stór stök tré má ekki láta
nær en 2—3 metra frá lóðamörkum.
Bezt er að ráðfæra sig við kunnáttu-
menn um tegundaval.
Þá er að ákveða hvort rækta skuli
grænmeti eða blóm eða hvorutveggja.
Milli blómagarðs og matjurtagarðs er
ágætt að planta röð af rifsi eða sólberja-
runnum en hafið millibilið ekki minna
en 1 metra milli plantna.
Bezt er að ganga þannig frá hverjum
hluta garðsins að hirðing hans verði sem
auðveldust.
Framræsla sums
staðar nauðsynleg
Víðast hvar er framræsla óþörf
Moldin verður að geta haldið í sér eins
miklum raka og jurtirnar þurfa og
sumar þurfa mikinn raka. Þeim hjálpum
við með því að sjá til þess að alltaf sé
fyrir hendi nægilegt magn af rotnuðu
eða rotnandi efni í jarðveginum.
eða rauðamöl til þess að koma í veg fyrir
að mold hrynji niður á milli steinanna.
Áður en moldarlagið er látið yfir er gott
að raða þökum á hvolfi, gömlum striga-
pokum eða öðru álika á mölina. Yfir
þetta allt kemur svo 30-40 cm moldar-
lag. Þarna má siðan rækta jurtir sem
ekki fara mjög djúpt með ræturnar eða
hreinlega gras.
Að þessum svelg er jarðvatnið síðan
leitt í smáskurðum um ca 60 cm
djúpum. Hallinn þarf ekki að vera
mikill, 1 á móti 50. en sem jafnastur og
með þéttum botni.
Grófa möl má nota sem leiðslu, gætið
þess að hún sé grófust neðst eða hrís
bundið saman í 15-20 cm viðum
knippum. Bezt, en jafnframt langdýrast
er að nota steinrör sem mega vera
múffulaus en láta möl yfir samskeytin
svo opin stíflist ekki af mold. Að öðru
leyti skal ganga frá skurðinum eins og að
ofan greinir.
Jurtmeð
dularkrafti
Mjög athyglisverð lækningajurt er
Hypericum perforatum eða gullrunni
sem vex villt um stærstan hluta Evrópu
og virðist þrífast einnig hér. Þetta er
fjölær jurt frekar en runni þó að stönglar
séu trjákenndir við grunninn.
Víða í þýzkum og enskumælandi
löndum er hún kennd við Jóhannes
skirara, á ensku St. John Worth og á
þýzku Johanniskraítt.
Eftir gömlum sögnum á hún að hafa
sprottið upp úr blóði hans. Menn eru
ekki á eitt sáttir um uppruna botaniska
nafnsins Hypericum sem mun vera úr
grísku, annað hvort hypoeikona sem
þýðir gegn illum\öndum, eða hypo erike
sem þýðir undir heiðinni. Jurt þessi vex
Til skamms tíma og jafnvel sums
staðar enn þann dag í dag eru blöð
jurtarinnar og blóm sett á brennivin til
bragðbætis.
Til ættarinnar heyra einar átta teg-
undir en aðeins þessi eina hefur gildi sem
lækningajurt. Perforatum merkir
gegnumstunginn. Ef blöðum jurtarinnar
er haldið upp á móti birtunni sjást gagn-
sæir deplar sem hún dregur nafn sitt af.
Þetta eru í rauninni smákirtlar sem
eru fylltir loftkenndri oliu. Þessir oliu-
kirtlar finnast líka i blómunum. Ef þeir
eru rifnir sést að olían er rauðleit en hún
er einmitt aðallækningaefnið í jurtinni.
Blöð og blóm sem týnd eru I júlí-
ágúst, á meðan þau eru í blóma og
góðum vexti, eru þurrkuð og búið til af
te. Það er talið gott gegn slæmsku í lifur
og höfuðverk sem stafar af vatns eða
slímmyndun, gegn þyngslum i brjósti
eða lungum. Þetta te á einnig að geta
hjálpað börnum sem væta rúmið ef það
stafar af taugaveiklun. Bezt er að drekka
sykurmola. Það hefur alveg sömu áhrif
og teið.
Auk þess er olían ágætismeðal gegn
brunasárum og smáskrámum og einnig
við gigt og bólgum.
Ef einhvern langar til þess að búa
sjálfan til pericum olíu á að týna um það
bil 1/2 líter af nýtíndum blómum án
stönguls og bikars og láta í einn litra af
olívu- eða einhverri annarri álíka góðri
matarolíu. Þetta er látið standa í lokuðu
íláti í tvær vikur í sólarbirtu eða þangað
til ólían er orðin sterkrauð á litinn. Áður
en þetta er notað þarf að sía löginn.
Vilji maður losna við allt umstangið
má kaupa svona oliu í apótekinu. Einnig
er hægt að fá smyrsl sem má nota á
sama hátt.
Merkilegur eiginleiki fylgir lyfinu sem
er nefnt hypericin. Það er Ijósnæmi. Það
gerir húðina svo næma að ef sól skin á
hana í lengri tíma geta komið bólgur
sem eru svipaðar og brunablöðrur.
Dýr sem eru með Ijósan feld geta
einnig fengið slikar sólblöðrur ef þau
Litil lóð, suðurlóðin er götumegin. Framlóð aðskilin frá götu með lágum runnum,
dvalarsvæðið uppi við húsið aðskilið með hærri runnum. Há tré við gafl skerma
gaflglugga frá nágrönnum. Heimkeyrsla og gagnstétt gerð einföld og sameinuð
garðinum. Lágur gróður til norðurs vegna útsýnis.
Hús við enda botnlangagötu, ekið inn á lóðina frá hlið, bifreiðageymsla á neðri
hæð, hægt að snúa bil á lóðinni. Samband húss við suðurlóð lélegt, reynt að tengja
svalir við dvalarstað I garðinum. Tjörn erumhverfis stein, sem var á lóðinni, með
setkanti I kring.
1 sambandi við matjurtagarð getur
verið hagkvæmt að hafa vermireit til
uppeldis á káli og blómplöntum og
einnig snemmvöxnu grænmeti, hreðk-
um, salati og þess háttar. Einnig er hægt
að flýta fyrir gulrótum og ýmsum öðrum
tegundum með því að sá undir gleri eða
plasti.
Nú er eftir að teikna blómabeð og
síðast en ekki síst grasflötina. Falleg og
vel hirt grasflöt er alltaf mesta prýði i
hverjum garði. Skemmtilegast er að hafa
flötina sem heillegasta. Þaö gefur beztan
svip og auðveldar hirðingu. Hafið i huga
að grasið er einnig jurt sem þarf næringu
og umhirðu engu síður en blóm og tré.
Það fer bezt að hafa blómabeðin með-
fram limgirðingu eða trjá- og runnabeði
frekar en að skera út smábeð I sjálfri
grasflötinni. Það er líka erfiðara að hirða
slík beð. *f
Ef mikill halli er I lóðinni, þannig að
ekki verði hjá því komizt að gera stalla,
eiga þeir að vera mjög aflíðandi svo að
auðvelt sé að renna yfir þá með sláttuvél
og þeir skemist siður af traðki.
Þar sem ekki er hægt að koma slíkum
fláa við er betra að hlaða vegg úr hraun-
hellum eða grjóti, laglegt holtagrjót eða
lágbarðir steinar er tilvalið efni. Það
getur farið vel að gróðursetja ýmsar
jurtir í slikan vegg. Steinhæðir virðast
vera í tízku um þessar mundir. Þarna er
einmitt tilvalinn staður fyrir slíka stein-
hæð.
Misráðið getur verið að stafla upp ein-
hvers konar hrúgaldi aðeins til þess eins
að fá steinhæð í garðinn. Steinhæðin á
helzt að falla inn i landslagið.
En hvernig sem steinhæðinni er
komið fyrir ber að gæta þess að gras vaxi
hvergi að henni. Ef grasrætur ná að
festast milli steinanna getur verið mjög
erfitt að uppræta grasvöxtinn.
Meðfram steinhæðinni ætti að hafa
helluröð eða blikk eða plastræmu til þess
að hindra grasvöxt. Annars verður að
skera kantana árlega.
Stór lóð, mikill hluti lóðarinnar er garðengi, með fristandandi trjám til þess að
draga úr slætti. Grasið I garðenginu er slegið tvisvar á ári og þvi kjörínn staður
fyrir villta blómlauka við stofna trjánna. Gangstigar eru formaðir um garðengið
með sláttuvélinni.
Ef pollar vilja standa lengi eftir
rigningu getur það bent til þess að fram-
ræslu sé þörf. Þá er bezt að gera tilraunir
með því að grafa nokkrar holur um það
bil metra á dýpt á nokkrum stöðum i
garðinum.
Ef það reynast minna en 40 cm niður
að vatnsborðinu er þörf á framræslu, að
minnsta kosti i þeim hluta garðsins.
Þá kemur spurningin: hvert á að leiða
vatnið? Ef ekki er hægt með góðu móti
að leiða það í frárennsliskerfi hússins má
útbúa svelg.
Svelgur er gryfja í lægsta hluta
garðsins fyllt með lausu efni sem getur
haldið vatnið i holrúminu án þess að
fyllast af mold. í litlum garði dugar
gryfja sem er ca 2 metrar á dýpt og álika
við. Grófasta efnið er látið neðst:
steinhnullungar, blikkdósir og tómar
flöskur. Ofan á þetta er látin gróf möl
aðallega í þurrum fjallshliðum og með-
fram vegum.
Lengi vel var haldið að hún hefði ein-
hvern dularkraft og á miðöldum þegar
galdrakonur voru pindar til þess að
,játa” var þeim gefinn drykkur af
þessari jurt til þess að losa þær undan
áhrifutrídjpfulsins.
Riunpo^ rr
Hermönnum sem báru á sér jurt þessa
átti ekki að vera skeinuhætt. Fram á
síðustu öld var haldið að ef sveigur af
þessari jurt væri hengdur upp i stofunni
varnaði hann því að nokkuð illt gæti
hent húsið.
Um Jónsmessuhátíð sem einnig var
kennd við Jóhannes skirara voruölturu
kirknanna skreytt með þessum jurt-
um. Þetta væri ekki hægt að gera hér
vegna þess að jurtin blómgast ekki fyrr
en seinni part sumars eða í ágúst-septem-
ber.
það snemma morguns. Einnig er hægt
að vinna olíuna úr blómunum og nota
hana beint. Þá eru notaðir 6—8 dropar i
eta eitthvert magn af jurtunum.
Tilbúið lyf sem keypt er i apóteki
hefur þóekki þennan eiginleika.
Blaðbuiúarböm óskast:
BERGÞÓRUGÖTU,
KÓPA VOG AUSTURBÆ,
HJALLA
Uppl. ísíma27022.
mmiAÐin