Dagblaðið - 28.09.1978, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 1978.
Útgefandi: Dagblaöið hf.,
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjóifsson. Rrtstjóri: Jónas Kristjónsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Rrtstjómarfulftrúi: Haukur Heigason. Skrifstofustjóri rrtstjómar Jó-
hannes Reykdal. íþróttir: Hallur Simonarson. Aöstoöarfróttastjórar Adi Steinarsson og ómar Valdi-
marsson. Monningarmól: Aöalsteinn IngóHsson. Handrtt: Ásgrimur Pólsson.
Blaðamonn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Bragi SigurÖsson, Dóra Stefónsdóttir, ENn Alberts
dóttir, Gissur Sigurösson, Gunnlaugur A. Jónsson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jónas Haraldsson,
ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson. Hönnun: Guðjón H. Pálsson.
Ljósmyndir: Ari Kristinsson, Ámi Páll Jóhannsson, Bjamleifur Bjamlerfsaon, Hörður Vilhjálmsson,
Ragnar Th. Sigurösson, Sveinn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorieifsson. Sökistjóri: Ingvar Sveinsson. Dreifing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Siðumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadoild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aöablmi blaösins er 27022 (10 linur). Áskrift 2000 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakiö.
Setning og umbrot Dagblaöiö hf. Síöumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf. Siðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., Skerfunni 10.
Svavargegn prentfrelsi
Þegar Indira Gandhi reyndi að verða /2
einræðisherra á Indlandi, beitti hún sér
ákaft gegn prentfrelsi. Hún ofsótti óháð
blöð á ýmsa lund, einkum með fjármála-.
legum aðgerðum, en hyglaði sauðtrygg-
um flokksblöðum á kostnað ríkisins.
Við þetta datt Indland af skrá prentfrelsisríkja. Það
stóð þó ekki lengi, því að ný stjórn komst til valda í Ind-
landi og endurreisti hið gróna prentfrelsi þar í landi. Um
heim allan vörpuðu stuðningsmenn tjáningarfrelsis önd-
inni léttar.
Svavar Gestsson viðskiptaráðherra hugleiðir nú að
feta hægt og rólega í fótspor Indiru Gandhi. Hann
hyggst beita verðlagshöftum til að spilla rekstri dagblaða,
sem ekki vilja gerast þátttakendur í samtryggingunni á
ríkisjötunni.
Mismunandi reikningsaðferðir sýna, að dagblöðin
þurfa nú 20—25% hækkun til að halda stöðu sinni í
verðbólgunni. Viðskiptaráðherra hefur hins vegar látið'
verðlagsnefnd leyfa 10% haekkun.
Afganginn vill hann bæta flokksblöðunum upp með
auknum styrkjum af almannafé. Ber þar hæst hugmynd
um að auka kaup ríkisiðs á óseljanlegum flokksblöðum,
um 250 eintök af hverju. Einnig er verið að viðra hug-
myndir um auknar peningagjafir.
Deila má um, hvort ríkisstyrkir til flokksblaða stríði
gegn prentfrelsi. Hitt er óumdeilanlegt, að samhliða höft
á verðlagi frjálsra blaða eru skerðing á prentfrelsi í anda
Indiru Gandhi.
Rétt er að taka fram, að einnig eru til umfjöllunar
aðrar hugmyndir, sem ekki stríða gegn prentfrelsi, af því
að þær gera ekki upp á milli málsaðila. Rætt er um, að
útvarp og sjónvarp taki aftur upp greiðslu fyrir birtingu
dagskrár í dagblöðunum og að blaðataxtar útvarps og
sjónvarps verði hagstæðari.
Ein hinna nýju hugmynda er dálítið lymskuleg. Hún
er sú, að ríkið greiði fréttasendingar Reuters til blað-
anna. Þar með væri Svavar ráðherra búinn að gera
Reuter að hinni opinberu fréttastofu ríkisstjórnarinnar.
Mönnum yrði gert fjárhagslega ókleift að skipta við
aðrar fréttastofur.
í öllu þessu er frystingin á verðlagi blaðanna alvarleg-
ust. Samfara henni mun vafalaust koma boð til Dag-
blaðsins um að koma í sængina með hinum blöðunum,
taka styrk af almannafé í stað eðlilegra viðskipta við les-
endur.
Nú byggist tilveruréttur Dagblaðsins einmitt á því, að
blaðið taki ekki þátt í svindlbraski hinna blaðanna með
fé skattborgaranna. Og væntanlega hefur blaðið nægan
siðferðisstyrk til að standast freistingar ráðherrans.
Þar með á blaðið um tvo kosti að velja. Annar er sá að
fylgja fyrirmælum kerfisins, selja eintökin undir kostn-
aðarverði og stefna á þann hátt út í taprekstur, sem um
síðir mundi leiða til endaloka óháðrar blaðaútgáfu á ís-
landi.
Hinn kosturinn er að verðleggja blaðið á kostnaðar-
verði í trássi við ráðherrann og treysta því, að rétt verð
endurspegli sterka stöðu blaðsins á markaðinum. Því
skyldi Dagblaðið ekki kosta 120 krónur, ef Þjóðviljinn
kostar 110 krónur?
Eðlilegast væri að gera samblástur gegn prentfrelsis-
ógnunum Svavars Gestssonar. Það mundi vafalaust
kosta málaferli og fjártjón. Indversku blöðin börðust
með klóm og kjafti fyrir rétti sínum á öllum stigum dóm-
stóla og höfðu sigur að lokum.
Því skyldum við vera minni menn en Indverjar?
Kynni þeirra virtust hafa hafizt af
einskærri hendingu sumarið 1973.
Hin tuttugu og níu ára gamla Dagmar
Kahling Scheffler, sem þá var nýlega
skilin við mann sinn, var í sumarleyfi
á ferðamannastað við Svartahafið i
Búlgaríu. Þá kynntist hún manni ein-
um, sem að eigin sögn hét Herbert
Schroeter og leitaði eftir kynnum við
hana. Þrem árum síðar gengu þau í
hjónaband, sem lauk í fyrra, er
Schroeter hvarf eiginkonu sinni og
öðrum þeim sem hann hafði umgeng-
izt.
Fyrir tólf árum hitti önnur vestur-
þýzk kona, Helga Berger, sem þá var
tuttugu og fimm ára, karlmann, sem
sagðist heita Peter Krause. Er timar
liðu varð Krause að sögn Helgu henn-
ar eina ást. Sú ást lifði þar til á árinu
1975. Þá hvarf hann sporlaust.
Hanneliese Kress kynntist Rolf
Reggentine og giftist honum árið
1966. Hann hvarfí fyrra.
Sögur þessara þriggja vestur-þýzku
kvenna og eiginmanna þeirra og ást-
manna eru meira en réttar og sléttar
ástarsögur. Inn í þær blandast spum-
ingin um þjóðaröryggi Vestur-Þýzka-
lands. Allir þrír karlmennirnir voru
njósnarar austur-þýzkra stjórnvalda,
sem notfærðu sér þau völd og áhrif
sem þeir náðu yfir konunum til að
komast að vestur-þýzkum hernaðar-
leyndarmálum.
Svo virðist sem Austur-Þjóðverjar
r"—------------------------
Á umliðnum árum hefur Alþingi
orðið tiltölulega valdalítil stofnun,
þegar borið er saman við völd fram-
kvæmdavalds og embættisvalds. Um
sumt þarf þetta ekki að vera óeðlileg
þróun. 1 tæknivæddu iðnaðarsam-
félagi hefur löggjöf orðið æ flóknari.
Það hefur aftur gert að verkum, að
sérfræðikúnnátta er nauðsynleg á æ
fleiri sviðum löggjafar. Alþingismenn
hafa reynt að bæta sér upp þennan
valdamissi með því að taka i vaxandi
mæli að sér störf, sem raunverulega
tilheyra framkvæmdavaldinu. Þeir
hafa setzt í bankaráð og aðrar stjórnir
peningamála, sem verða þeim mun
valdameiri sem verðbólga er meiri og
vextir þar með neikvæðari. Alþingis-
menn hafa i vaxandi mæli ásælzt ann-
ars konar stjórnir. Þetta þarf heldur
ekki að hafa verið óeðlileg þróun,
þegar þess er gætt, hvernig völd lög-
gjafans hafa smám saman dregizt sam-
an.
Deildaskipting
Alþingis
Deildaskipting Alþingis á rætur að
Kjallarinn
VilmundurGylffason
rekja til stjórnarskrárinnar árið 1874.
Þá þegar var hún umdeild. Hún var
sett á að erlendri fyrirmynd. Tólf þing-
menn sátu i efri deild, og þar af til-
nefndi konungur sex. Þetta þýddi í
reynd að konungur hafði stöðvunar-
eða Ieyniþjónusta landsinshafieinbeitt
sér að veikasta punkti vestur-þýzkra
öryggismála. Af reynslunni virðist
mega ráða að það séu einkaritarar og
starfskonur ráðuneyta, stjórnarstofn-
ana og stjórnmálasamtaka.
Allar höfðu konurnar þrjár, Kahl-
ing-Scheffler, Berger og Kress, aðgang
að ýmsum leyndarskjölum annað-
hvort stjórnmálalegum eða hernaðar-
legum. Allar höfðu þær verið notaðar
til að koma upplýsingum um þessi
skjöl í hendur Austur-Þjóðverja.
Uppskera kvennanna þriggja hefur
orðið vonbrigði, sorg og skömm. Þær
hafa einnig verið dæmdar fyrir njósn-
ir. Berger afplánar nú fimm ára dóm,
Kahling-Scheffler er fyrir rétti ákærð
fyrir njósnir og Kress hefur nýlega
verið látin laus úr gæzluvarðhaldi en
rannsókn á máli hennar er haldið
áfram.
Að sögn þeirra, sem við öryggismál
fást í Vestur-Þýzkalandi, líta þeir mjög
alvarlegum augum á mál þessi vegna
þess að ritarar háttsettra embættis-
manna hafa svo til jafnmikinn aðgang
að Ieyndarskjölum og yfirmenn þeirra.
Nærri undantekningarlaust eru hinir
síðarnefndu karlmenn en ritaramir
konur. Að mati vestur-þýzkra öryggis-
gæzlumanna virðist svo sem karl-
mennirnir séu varkárari og þeir geri
sér Ijósari grein fyrir þýðingu þess að
leyndarupplýsingar leki ekki frá þeim
en konurnar.
Þess vegna virðist svo sem Austur-
Þjóðverjar reyni sjaldan að láta njósn-
ara sína ná ástum karla i lykilstöðum.
Aftur á móti nota þeir ýmiss konar
„Casanova” til að ná ástum og jafnvel
kvænast vestur-þýzkum konum, sem
aðgang hafa að mikilvægum gögnum.
Jafnvel eru þess dæmi að njósnarar
hafi gengið að eiga konur, sem þeir
síðar fá til að skipta um starf þar sem
þær komast í leyniskjöl.
Venjulega hafa þessar konur, sem í
þessari aðstöðu lenda, engan áhuga
fyrir stjórnmálum eða slikum kenn-
ingum. Ekki heldur peningum þrátt
fyrir að sumar þeira hafi tekið við
ýmsum gjöfum að launum fyrir störf
sín fyrir Austur-Þjóðverja.
Konurnar hafa aldrei hlotið hörð-
ustu dóma fyrir njósnir sínar en það er
fimmtán ára fangelsi. Almennt er
álitið að bæði konum og körlum beri
skylda til að varðveita vandlega þær
upplýsingar sem þau hafa um öryggis-
mál lands síns. 1 Vestur-Þýzkalandi er
brýnt fyrir einkariturum sem öðrum
starfsmönnum að forðast kynni við
karla og konur sem reyni að komast í
kynni við viðkomandi. Ekki virðist
það bera nægan árangur í það minnsta
hvað varðar konurnar enda varla á
öðru von.
Einnig er reynt að takmarka þær
upplýsingar, sem einkaritarar hafa að-
gang að, við algjört lágmark þess sem
af má komast til þær geti stundað starf
sitt. Ekki hefur alltaf tekizt vel til i
þeirri viðleitni. Dómari einn lét svo
um mælt íeinuslikumáli, aðhlægi-
legt hefði verið hve auðvelt hefði verið
vald í annarri deild þingsins. Frá
bæjardyrum konungs var auðvitað
eingöngu verið að rýra vald hins is-
lenzka Alþingis. Eftir að sjálfstæðis-
málum var hins vegar komið í höfn
gefur auga leið, að þessi skipan mála á
engan rétt á sér. Hún er einungis til
þess fallin að tefja fyrir og gera þingið
óstarfhæfara og seinvirkara. Árum
saman hafa legið fyrir Alþingi tillögur
um að afnema deildaskiptinguna og
gera þingið þar með starfhæfara, en
þær hafa ekki náð fram að ganga. Af-
'nám deildaskiptingar Alþingis er hins
vegar helzta forsenda þess, að annars
konar breytingar nái fram að ganga,
sem auki starfshæfni þess og raun-
veruleg völd, án þess að ganga inn á
svið framkvæmdavalds.
Aðhald og
eftirlit
Annars staðar í lýðræðisríkjum
hefur sú þróun átt sér stað, að á sama
tima sem löggjafarsamkomur hafa
misst vald til framkvæmdavalds og
sérfræðinga, þá hafa þær tekið sér
annars konar vald. Nefndir þing-
/