Dagblaðið - 18.03.1980, Qupperneq 10

10
Framkvasmdastjóri: Svainn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
'RHstjómarfulHrúi: Haukur Helgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjómar. Jóhannos Reykdal.
Íþróttir. Hallur Símonarson. Menning: Aðalsteinn Ingólfsson. Aöstoóarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrimur Pábson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaöamenn: Anna Bjamason, Adi Rúnar Halldórsson, Adi Steinarsson, Ásgoir Tómasson, Bragi
Sigurösson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttír, Gissur Sigurösson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ólafur
Geirsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir Ámi Péll Jóhannsson, Bjamleifur Bjamleífsson, Höröur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Þormóðsson. Safn: Jón Sœvar Baldvinsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkert Þráinn ÞorieHsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Drerfing-
arstjóri: Mér E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Siðumúia 12. Afgreiösla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðalsimi blaösins er 27022 (10 Ifnur).
Setning og umbrot Dagblaðiö hf., Siðumúla 12. Mynda- og plötugerö: Hilmir hf., Siöumúla 12. Prentun
Árvakur hf., Skorfunni 10.
Áskriftarverö ó mánuði kr. 4500. Verö I lausasölu kr. 230 eintakið.
Minnkum flotann
Of hátt fiskverð og of lágtgengi krón-
unnar eru meðal afleiðinga ríkjandi
fiskveiðistefnu. Fiskiskipaflotinn er um
þriðjungi of stór, samkvæmt niðurstöð-
um starfshóps á vegum iðnaðarráðu-
neytisins, sem skilaði skýrslu fyrir
helgina.
Dagblaðið hefur margsinnis bent í leiðurum á vanda-
mál of stórs fiskiskipaflota. Einstakir höfundar hafa
fjallað um vandamálið í kjallaragreinum í blaðinu. En
lítið hefur verið um, að opinberir aðilar viðurkenndu
vandann. Þar hefur ráðið ferðinni tillit til þrýstings frá
áhrifamönnum í hinum einstöku plássum. Afstaða
stjórnmálamanna hefur gjarnan verið að styðja við
bakið á þeim hagsmunaaðilum, sem hafa beðið um æ
fleiri skip til æ fleiri staða.
Þessi stefna hefur verið glapræði. Starfshópurinn
kemst að þeirri niðurstöðu, að óskynsamlegt sé að
endurnýja um þrjátíu af hundraði af þeim flota, sem
íslendingar eiga nú. „Núverandi floti fiskiskipa er um
104 þúsund brúttólestir og endurnýjunarverð hans um
520 milljarðar króna,” segir í skýrslu starfshópsins.
„Hagrænum og félagslegum markmiðum fiskveiða er
vel fullnægt með 75 þús. brúttólesta flota, heppi-
lega samsettum, á endurnýjunarverði 375 milljarðar
króna.” Með því að endurnýja ekki þann umfram-
flota, sem starfshópurinn nefnir, sparast 145 millj-
arðar króna, miðað við núgildandi endurnýjunarverð.
Öllum ætti að vera ljóst, hve þjóðhagslega óhag-
kvæmt er, að of stór floti sæki í þá takmörkuðu auð-
lind, sem fiskurinn er. Þetta hafa forystumenn þjóðar-
innar að sjálfsögðu viðurkennt með aflatakmörkunum
ár eftir ár, þótt ástæða sé að ætla, að takmarkanirnar
gangi ekki nógu langt. Meginatriðið er, að þjóðin sem
heild tapar geysilega á því að gera út of stóran fiski-
skipaflota. Þegar þetta er athugað, ætti að skiljast, að
ekki má horfa á tímabundinn hag einstakra plássa,
þegar fiskveiðistefna er mörkuð til langs tíma. Ekki er
unnt að skipta meiru en til er. Þess vegna verður það
hagur allrar þjóðarinnar að hagkvæmni ríki í útgerðar-
málum. Þeir milljarðar, sem sparast, eiga að geta
komið öllum að notum.
„Fiskiskipafloti, sem nýtist ekki til fulls, táknar
hærra fiskverð, lægra gengi og lélegri lífskjör þjóðar-
innar en ella,” segir í skýrslu starfshópsins.
Þarna er meginvandinn rakinn í fáum orðum. Þegar
halli myndast í útgerðinni vegna of margra skipa, eru
knúnar fram kröfur um hærra fiskverð. Fiskvinnslan
lendir í vanda, sem leystur er með gengisfellingu, fyrr
eða síðar. Millifærsluleið nægir ekki til lengdar. Sama
er hvort menn hugsa um gengisfellingu eða millifærslu,
augljóst er, að til þess hlýtur alltaf að koma, að vand-
anum af of stórum fískiskipaflota sé velt yfir á þjóðina
alla. Hún borgar brúsann, meðal annars í verðhækk-
unum vegna gengisfellingarinnar. Þetta er stöðugt að
gerast. Vandi fiskvinnslunnar á rætur í verðbólgu inn-
anlands, óhagkvæmum rekstri margra fiskvinnslu-
stöðva og óhagkvæmni í útgerð og fiskveiðistefnu, sem
hér hefur verið rakið.
Af þessu ætti að sjást, að brýn nauðsyn er að leita
leiða til að minnka fískiskipaflotann þannig að sem
minnst vandamál skapist í atvinnulífi einstakra plássa.
Bezta aðferðin við fækkun skipanna er sala á veiðijgyf-
um. Rök hafa verið færð að því, að með þeirri aðferð
mundi þjóðarframleiðslan vaxa en ekki minnka. Meira
yrði til skiptanna. Fjármunir sköpuðust, með aukinni
framleiðslu og minni skipakaupum, sem nýta ætti til
að byggja á raunverulega iðnbyltingu, sem skapaði nóg
ný atvinnutækifæri í landinu.
DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 18. MARZ 1980.
—.................... "
Eftir fall veldis hvítra í Ródesíu:
Hvað eiga hvítir
i Suður-Afríku
langan tíma eftir?
— nýjustu tilraunir Botha forsætisráðherra þeirra
síðasta tækifæri til friðsamlegrar leiðar
Frá því að ytri vörnin fyrir suður-
hluta Afríku brast í portúgölsku bylt-
ingunni árið 1974 og Angola og
Mosambik féllu í hendur svartra íbúa
þar tók það aðeins sex ár fyrir svarta
íbúa í Ródesíu að brjóta á bak aftur
völd hvítra þar í landi. Hve langan
tíma mun það taka að hvítir ibúar í
sjálfri Suður-Afríku neyðist til að af-
henda valdið eða hluta valds síns i
hendur litaðra landsmanna þar?
Hinir öfgafyllstu telja að það taki
ekki nema fimm ár. Líklegra er að
nefna tölur eins og tiu til fimmtán ár.
Enn er meira að segja mögulegt að
komast hjá blóðugum átökum og
styrjöld áður en sú breyting verðuf i
Suður-Afríku.
Allir íbúar af öllum kynþáttum og
litarhætti ættu í sameiningu að biðja
þess að til slíkrar styrjaldar komi
ekki. Hún gæti haft í för með sér
margfaldar hörmungar þær sem
fylgdu borgarastyrjöldinni í Ródesíu.
Á þeim fjórum árum sem alvarlega
var barizt þar féllu tuttugu þúsund
manns og nýlega hefur verið ákveðið
og er alveg að verða að svartir ibúar
ráði þar nær öllu og ríki þeirra verði
hér eftir kallað Zimbabwe. Sams
konar bardagar í Suður-Afríku
mundu að líkindum kosta líf milljóna
fólks.
Helzti mismunurinn á aðstöðunni
er sá að í Ródesíu, Mósambik og
Angóla, hinum fyrrum nýlendum i
suðurhluta Afríku, var hviti minni-
hlutinn tiltölulega mjög fámennur og
dltölulega nýlega setztur þar að. í
Ródesíu stjórnaði tvö hundruð og
fimmtíu þúsund manna hópur hvitra
manna sex milljónum svartra. Fljót-
lega eftir að borgarastyrjöldin hófst
olli fámenni hinna hvítu erfiðleikum
á að manna her landsins. Nærri
ERLEND
MÁLEFNI
Gwynne Dyeer
helmingur hvítra í Ródesíu kom til
landsins eftir árið 1960 og þeir og
fleiri hafa möguleika og heimildir til
að flytjast aftur til Suður-Afriku eða
Bretlands.
Þannig er þessu ekki farið með
Suður-Afríku. Það er ekki þjóðfélag
landnema. Margir hvítra geta rakið
ættir sinar tíl landnema sem komnir
voru til landsins á sautjándu öld.
Auk þess em hvidr ibúar um það bil
fimm milljónir að tölu. Þeir eru
nokkru fleiri en íbúar ríkja eins og til
dæmis Noregs, ísraels eða Nýja Sjá-
lands. Fæstir þeirra eiga þess neinn
sérstakan öruggan kost á að flytjast á
brott þó þeir óskuðu. Vegna fjölda
hvítra manna þá munu þeir ekki sam-
stundis eiga í örðugleikum með að sjá
fyrir m anna fla í her sinn.
Að visu eru litaðir ibúar Suður-
Afríku fjórum sinnum fleiri en hvítir.
Nútíma hertækni, sem að vísu gat
ekki jafnað upp mun á 1 á móti
25 í Ródesíu, getur gert hvítum í
Suður-Afríku kleift að verjast lengi.
Þetta þýðir þó ekki að svartir og
þeldökkir íbúar Suður-Afríku muni
ekki að lokum vinna sigur yfir hinum
hvítu vegna yfirburða sinna í mann-
fjölda. En styrjaldarreksturinn
verður að algjöru stríði áður en yfir
lýkur í slíkum átökum og þau munu
taka mun lengri tíma heldur en í
Ródesiu.
í slíkri styrjöld í Suður-Afriku
mundu eiga sér fjöldamorð á báða
bóga, sem ekki ættu sér sinn lika
siðan á dögum Hitlers í síðari heims-
styrjöldinni. Jafnvel gæti orðið um
að ræða að beitt yrði kjarnorkuvopn-
um. Víst er að átökin á þessum
slóðum mundu þurfa nokkur ár til að
þróast í slíkt en þau gætu hugsanlega
hafizt á þessu ári. Ekki þyrfti annað
en mistök af hendi Roberts Mugabe
hins nýja leiðtoga í Ródesíu, sem
brátt mun nefnast Zimbabwe, eða þá
að nýir valdhafar tækju við stjórnar-
taumunum í Suður-Afríku i stað
Pieter Botha núverandi forsætisráð-
herra. Á liðnu ári gerðu fyrstu
skæruliðarnir vart við sig við landa-
mæri þessara ríkja en enn eru þeir
mjög fámennir og starfsemi þeirra
hættulaus. Enn er von til þess að
breytingarnar í Suður-Afríku verði á
friðsamlegan hátt.
Þess vegna eru tilraunir Pieter
Botha forsætisráðherra til að endur-
vekja umræður um stöðu einstakra
kynþátta í Suður-Afríku svo mikil-
vægar þó hikandi séu. Áður vildu
Orð Alþýðubandalagsins síðastliðin tvö ár skoðuð:
„Hættið þessu
þrasi um kaupið”
„Hirðið félagsmálapakkana”
„Allir aðrir sem eiga eignir er-
lendis, hafa grætt stórfé með einu
pennastriki, til dæmis vaxa eignir
Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna i
Bandarikjunum um hundruð
milljóna um leið og gengið er fellt á
íslandi. . . . Það cr ætlunin að stela
10—12% af kaupinu. Meira en tí-
undu hverri krónu á að stela frá
launafólki, þvert á alla kjarasamn-
inga, þeir margbrotnir þrátt fyrir al-
varleg mótmæli verkalýðssamtak-
anna. Með gengisfellingunni, verð-
bólgunni og kauplækkuninni er rikis-
stjórn Geirs Hallgrímssonar og Ólafs
Jóhannessonar ber að þvi að þver-
brjóta allar eðlilegar samskiptareglur
stjórnvalda og verkalýðshreyfingar-
innar. Það gerir hún ekki af mann-
.vonsku einstakra ráðherra heldur
vegna þess að ríkisstjórnin stendur
vörð um ránfuglana, hagsmuni þeirra
og gróða af gjaldeyrisreikningum og
ódýru vinnuafli . . . í rauninni væri
eðlilegasta svar verkalýðssamtakanna
i tengslum við mótmælin að skora
um leið á allt launafólk að snúa baki
við kaupránsflokkum Geirs Hall-
grímssonar og Ólafs Jóhannes-
sonar.”
Og hvað er nú þetta? J ú, glefsur úr
leiðara Þjóðviljans 11. febrúar 1978.
Og hvers vegna er verið að prenta
þetta upp núna? Jú, þetta er eins
konar upphaf á sögu, sem raunar
byrjar löngu fyrr. Einhvers staðar
verður að byrja að rekja garnirnar.
Nokkrum mánuðum eftir þessi
leiðaraskrif gekk þjóðin til kosninga
og kaus nýtt þing. Síðan var makkað
og sessum margra rökstóla slitið uns
upp stóð rikisstjórn undir forsæti
Ólafs Jóhannessonar. Jú, jú, þess
sama Ólafs og skrifað er um í leiðar-
anum. Ólafs þess sem stóð vörð um
ránfuglana og gróðann ásamt Geir og
Co.
Lausn verkalýðs-
hreyfingarinnar
„Rikisstjórnin er mynduð til þess
að hrinda i framkvæmd lausn verka-
lýðshreyfingarinnar á þeim vanda-
málum sem fjandsamlegt rikisvald
hefur skapað henni á undanförnum
árum og leiddu til harðra baráttuað-
gerða á þessu ári.” Svo mælir Ólafur
Ragnar Grímsson i Þjóðviljanum 3.
sept. 1978, er hann gefur stjórninni
fyrirframeinkunnir.
Það fór sem fór og við var að búast
að þegar lausn þessa sérstaka vanda
var um garð gengin (þ.e. afnám
kjararánslaganna frá stjórn Geirs og
Ólafs) var lagt af stað í herleiðangur
gegn kjörum alþýðunnar. Nú var
hægt um vik, bæði vegna þess að
ríkisstjórnin átti sína fimmtu herdeild
i verkalýðsforystunni og nýjar að-
ferðir voru settar i spilið.
Samráðin
„Myndun og tilvera ríkisstjómar-