Dagblaðið - 12.08.1981, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1981.
1. ísland hverfi úr NATO, herstöðv-
arnar verði lagðar niður og landið
standi utan hernaðarbandalaga.
2. Berjast á gegn stríðsundirbúningi
beggja risaveldanna (með áherslu-
þunga eftir málefni) og vinna að
afvopnun; bæði fækkun kjarna-
vopna og venjulegra vopna.
Snúast á í virku starfi gegn hvers
kyns útþenslu risaveldanna nú um
þessar mundir.
3. Stríðshættan stafar af samkeppni
risaveldanna á öllum sviðum. I
bili eru Sovétríkin í hlutfallslegri
sókn og þvi líklegri upphafsaðili
styrjaldar. Bandaríkjamenn
hyggjast nú snúa taflinu við.
með tilliti til aðstöðu þar fyrir hvers
konar starfsemi, sem á friðartímum
getur ekki flokkazt undir beina áróð-
ursslarfsemi, eða tilraunir til yfir-
ráða, utan það, er flokka hefur mátt
undir „áhuga” Sovétmanna um að
halda „jafnvægi” sínu til jafns við
Vesturveldin.
Norðurlandaþjóðirnar hafa aldrei
verið sterkar í alþjóðastjórnmálum
og hafa litt gefið sig að lausn ýmissa
þeirra vandamála, sem steðjað hafa
að heimsbyggðinni, vítt og breitt,
þótt einstaka menn hafi verið út-
nefndir til þes að gegna sáttastörfum
tíma og tíma við lítinn orðstír. Má
nefna Olov Palme og störf hans að
undanförnu sem dæmi.
Að öðru leyti hafa Norðurlanda-
þjóðir ÍÍU komið við sögu í heims-
pólitíkinni, ef frá eru skildar mein-
ingarlitlar vr-rlýsingar og enn áhrifa-
minni um hlutleysisáróður baráttu
gegn hungri, vopnasölubann og með-
ferð fanga i ýmsum þjóðlöndum.
Fáar og smáar fréttir hafa hins
vegar birzt um áhrif yfirlýsinga
Norðurlandaþjóða til lausnar þeim
vandamálum, sem þær hafa fjallað
um.
En heima fyrir hafa Norðurlanda-
þjóðir lítið uggað að sér. Þær hafa
verið of uppteknar af sjálfum sér til
þess að hafa gætur á athöfnum
Sovétmanna, sem allar miðast að því
að skapa sér aðstöðu í þessum
löndum, eða rétt við bæjardyrnar.
Finnar, sem varla er hægt að telja
til Norðurlandaþjóða, nema í gríni,
eru fyrir löngu ofurseldir Sovétríkj-
unum, bæði á menningar- og efna-
hagssviðinu. Um það þarf varla að
hafa mörg orð.
Svíar og Norðmenn hafa löngum
4. Kröfur um kjarnavopnalaus
svæði verða að ná til skotstöðva
risaveldanna ekki siður en til skot-
markslandanna.
Hér á landi verður að byggja upp
mjög öflugar almannavarnir og
íslenskar stríðsvarnir af ýmsum
tegundum.
Hin reisulega hjáræna
í stuttu samtali við áberandi her-
stöðvaandstæðing um daginn rann
loks upp fyrir mér hvers vegna
skoðanabræður- og systur mínar um
veru landsins í NATO láta mörg hver
vera að eyða á mig orðum. Nokkrar
ástæður eru þe sar •
Ég er dulbúinn NATO-sinni (engin
verið varkárir í samskiptum við
Sovétmenn, einkum Norðmenn, sem
eiga sameiginlegra landamæra að
gæta með Rússum.
Það er sérstakt keppikefli fyrir
Sovétríkin að þreifa fyrir sér í þessum
löndum báðum, en þó einkanlega í
Noregi um frekari aðstöðu. Noregur
hefur yfir að ráða orkuríkum
svæðum, ekki sízt eftir að olían kom
til sögunnar.
íbúar í Norður-Noregi hafa lengi
borið ugg í brjósti um það, hver af-
drif þeirra yrðu, ef ríkisstjóm þeirra
semdi við Sovétríkin um einhvers
konar aðstöðu í fjörðunum þar
nyrðra.
Sá uggur er ekki ástæðulaus. Og
mótmæli duga þar), sammála Birni á
NATO-Mogga (100%, ekki 1%, sem
er reyndar jafnvoðalegt), útsendari
Kínverja (eins og allir sjá af liðunum
fimm), reyni að sverta og eyðileggja
Samtök herstöðvaandstæðinga og
nýju friöarhreyfinguna (sömu
„bananarökin” og heyrast stundum
um gagnrýni í Teheran) og þögnin
(jafnvel lokun Þjóðviljans) gagnvart
mér er nauðsynleg til þess að koma i
veg fyrir að ég sé gerður gjaldgengur i
umræðunni á vinstri kantinum.
Hviiík reisn — hugasði ég — er
þetta virkilega til í kolli mennt-
aðra pólitíkusa. Og reseptið við
skemmdarverkastarfsemi minni,
þögnin, er vist undirritað af stór-
norsk stjórnvöld eru undir stöðugum
þrýstingi frá Sovétmönnum um að
fara sér hægt í samvinnu við Vestur-
veldin og þá ekki sízt í því að fara sér
hægt í samvinnu við NATO. Afstaða
norskra stjórnvalda fer eftir lögmál-
inu „veldur hver á heldur” eins og
víðast annars staðar.
Það hefur og komið á daginn, að
norsk stjórnvöld hafa þegar látið
undan þrýstingi Sovétmanna um að
taka til athugunar tillögu þeirra um
Kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd. En
norsk stjórnvöld hafa einmitt haft
um það forgöngu að hefja samn-
ingaviðræður við Sovétríkin um þetta
mál.
Og enda þótt nýjustu fréttir hermi,
að stjórn Noregs hafi látið af þessu
frumkvæði, þá er það einungis með
samþykki Sovétríkjanna, gegn því að
Norðmenn taki upp annað og beitt-
ara vopn gegn samstöðunni í Átlants-
hafsbandalaginu. Það er líka komið í
ljós. Varnarmálaráðherra Noregs
hefur látið eftir sér hafa í fjölmiðl-
um, að Norðmenn myndu ekki taka
þátt í flotaæfingum NATO og Suður-
Ameríkuríkja í Suður-Atlantshafi,
sem áttu að hefjast 1. ágúst.
Skýring varnarmálaráðherra
Noregs er sú, að æfingarnar væru
„utan hins hefðbundna athafna-
svæðis NATO” og teldu norsk
stjórnvöld ekki heppilegt, að NATO
færði út athafnasvæði sitt!
Vamarmálaráðherra Noregs stað-
hæfði ennfremur, að á engan hátt
hefði „verið þrýst á” norsk stjórn-
völd um að breyta afstöðu þeirra!
Kjallarinn
Ari T. Guðmundsson
mennum. Samt á ég mér vonarglætu,
þvi til er aðgöngumiði að þátttöku í
umræðunni — nefnilega greinargerð
frá mér þar sem ég tæki afstöðu
gegn utanríkisstefnu Kína! Auðvitaö
hefur enginn minnst á Kína i sam-
bandi við öryggismálaumræðuna,
enda afstaða Kínverja í málefnum
norðurhjarans ekki skipt máli
hingað til. Viðmælandi minn kunni
þá líka skýringu á misræmi á milli
mín og Deng Sjáping i afstöðu til
NATO. Ég meina allt annað en ég
segi, og segi allt annað en ég meina til
þess að „missa ekki andlitið”. Ekki
fann maðurinn samt leiðsluna til
Kína — þann kjarnagrip.
Spurningar og svör?
Þessi kjallaragrein á ekki að vera
umkvörtunarvæl. Hún á að særa
fram í dagsljósið röksemdir og
Þessu trúir náttúrlega hver sem vill.
Hins vegar er það staðreynd, sem
ekki verður á móti mælt, að afstaða
Norðmanna í kjarnorkuvopnamálinu
— og ekki síður í því að hafna aðild
að flotaæfingum NATO er merki um
það, hversu þeir eru orðnir hræddir
við þrýsting Rússa og þreifingar
þeirra til yfirráða á norsku land-
svæði, jafnt og í utanríkisstefnu
þeirra.
En fyrir þá sök, að bæði hafa
Norðurlandaþjóðirnar verið
„blendnar í trúnni”, þegar til vest-
rænnar samvinnu er litið, og hitt, að
þær hafa á síðustu áratugum ekki
haft á að skipa sterkum persónu-
leikum á stjórnmálasviðinú, munu
Sovétríkin halda áfram að þrýsta á
um aukin afnot af landi þeirra og
þreifa fyrir sér eftir veikum blettum í
þjóðarlíkama þessara þjóða, — allt
frá Svíþjóð til íslands.
Island er veikast
Og hvar stendur svo ísland í þessu
veraldarvolki „þrýstings og þreif-
inga”? Hvernig sem á málin er litið,
stendur fsland illa að vígi, að því er
varðar varnir gegn pólitískum þrýst-
ingi.
Eitt er það, að fslendingar hafa
ánetjazt þeim skandinavíuáhrifum,
sem eru fólgin í blindum átrúnaði á
bókmenntir og hugvísindi almennt
talað. Framfarir á tæknisviði hafa
því orðið illilega útundan á þessari
tækniöld, hjá okkur íslendingum,
þótt einstaka „útlagar” tækniþenkj-
andi geri sitt bezta til þess að koma á
framfæri við þjóðina þeim nýjungum
helztum, sem færa myndu land og
þjóö nær því marki að geta talizt
efnahagslega sjálfstæð.
Annað er, að landsmönnum hefur
ávallt verið talin trú um það, að betra
sé að fela öðrum þjóðum varnir sínar
en gera þar nokkra tilraun sjálfir til
viðbótar.
Þegnskyldu hefur aldrei mátt
minnast á, þá hafa stjórnmálamenn
reytt hár sitt og vitnað til þess, að
„við séum friðsöm þjóð” og „viljum
ekki vopn bera”. Engin þjóð í heimi
er þó talin svo friðsöm, að hún telji
syndsamlegt, að landsmenn taki á sig
þær skyldur, sem felast í því að verja
land sitt, ef þörf krefur. — Má þar
nefna Svisslendinga sem dæmi, svo
og Svía, þótt þeir hafi ekki farið með
ófriði að öðrum þjóðum, manns-
öldrum saman.
Auðvitað veikir þeita og aðrar
svipaðar bábi'jukennisetningar stöðu
íslendinga gegn pólitískum þrýstingi
• „ ... heima fyrir hafa Norðurlandaþjóðir
Íítið uggað að sér. Þær hafa verið of upp-
teknar af sjálfum sér til að hafa gætur á
athöfnum Sovétmanna, sem allar miðast að því
að skapa sér aðstöðu í þessum löndum, rétt við
bæjardyrnar hjá sér.”
hugsunarhátt sem stendur líflegri
þjóðmálaumræðu fyrir þrifum. Én
kannski dugar hún ekki til, greinin
þessi. Hvað er þá til ráða?
Til viðbótar, nokkrar spurningar,
til Geirs Hallgrímssonar, Kjartans
Gunnarssonar, Björns Bjarnasonar,
Kjartans Jóhannssonar, Benedikts
Gröndals, Jóns Baldvins Hannibals-
sonar, Steingrims Hermannssonar,
Þórarins Þórarinssonar, Halldórs
Ásgrímssonar, Svavars Gestssonar,
Ólafs Ragnars Grímssonar, Braga
Guðbrandssonár og Árna Hjartar-
sonar; umræðunnar vegna:
1. Hve mikil er hættan á styrjöld
risaveldanna og hvers vegna?
2. Ertu fylgjandi vígbúnaði annars
hvors risaveldisins?
3. Er rétt að draga yfirlýstan varnar-
vilja og varnargetu NATO í
Evrópu í efa?
4. Veist þú nokkuð um varnaráætl-
anir NATO á íslandi?
5. Er rétt að draga yfirlýstan friðar-
vilja eða upplýsingar um
hernaðarmátt Sovétríkjanna i
efa?
6. Ertu fylgjandi íslenskum al-
mannavör.num og þá hvernig?
7. Ertu fylgjandi frekari stríðs- og
varnarviðbúnaði íslendinga?
8. Hvaða kostum mun ísland standa
frammi fyrir af hálfu hvors risa-
veldisins í styrjöld milli þeirra?
Nöfnin eru mörg og spurningarnar
átta talsins i von um að þá komi eitt-
hvað fram fremur en ella. Fyrrnefnd-
ur viðmælandi minn þyrfti svo að sjá
til þess að Geir léti fylgja greinargerð
um Pentagon, Kjartan um utanríkis-
stefnu sænskra krata, Þórarinn um
afstöðu Jónasar frá Hriflu og Svavar
um indverska hermálastefnu o.s.frv.
Mér duga þó bein svör í Dagblaðið
eða flokksmálgögnin frá stjórnmála-
foringjunum.
Ari T. Guðmundsson.
erlendis frá. Og það er fyrir hreina
tilviljun, að íslendingar eru nú á yfir-
ráðasvæði hins vestræna heims en
ekki hins austræna. Það er ekki fyrir
stefnumarkandi stjórnmálaafstöðu
íslendinga sjálfra, svo mikið er víst.
Eða hver er kominn til með að
svara því, hvernig fara myndi, ef sú
stund rennur upp, að Bandarikja-
mönnum fyndist áhorfsmál, hvort
Norðurlöndin væru, þegar á allt er
litið, slíkir bandamenn, að þau bæri
að vernda sérstaklega, umfram önnur
lönd, ef velja þyrfti á milli?
Hvernig myndu íslendingar bregð-
ast við slíkum atburðum? Eða hver
myndi afstaða Íslendinga verða, ef
Norðurlöndin tækju þá afstöðu að
semja við Sovétríkin um aðstöðu í
þessum löndum, láta af samstöðu við
vestræn ríki og fara i einu og öllu
eftir vilja Ráðstjórnarríkjanna?
Eftir þeim sólarmerkjum, sem á
lofti eru í dag, er eins vist, að íslend-
ingar tækju afstöðu með Norður-
löndunum. — Þannig hafa íslenzkir
stjórnmálamenn margir tekið líklega
í þær tillögur Rússa, að Norðurlönd-
in verði kjarnorkuvopnalaust svæði,
þótt vitað sé, að jafnvægi i vopna-
búnaði risaveldanna er eina leiðin,
sem kemur í veg fyrir meiriháttar
átök milli þessara heimsvelda.
Það má færa fyrir því nokkur rök,
að það sé engan veginn ætlun heims-
veldanna tveggja að leggja til atlögu
hvort við annað, og þess vegna stefna
þau að því að vera jafnvíg á sem flest-
um sviðum, þ.á m. hernaðarsviðinu.
Hins vegar er þeim í lófa lagið að
beita áhrifum sínum til gleggri áhrifa-
svæða víðs vegar um heim, og á þessa
skiptingu mun verða lögð áherzla
áfram.
Og það er því ekkert til fyrirstöðu,
að þessi risaveldi geti orðið sammála
um breytingu á áhrifasvæðum, ef
báðum þykir henta, eins og dæmin
hafa sannað, bæði frá Evrópu og
annars staðar.
Ekkert er líklegra nú en slík staða
sé að koma upp á norðurhveli jarðar,
þar sem eru Norðurlöndin og linleg
afstaða þeirra, undansláttur og hik,
að Bandaríkin muni láta það ráðast,
hvort verði ofan á, að Norðurlöndin
láti að vilja Sovétríkjanna eða haldi
stöðu sinni sem bandamenn Vestur-
veldanna. ísland á sannarlega fárra
kosta völ og einangrun Atlantshafs-
ins hlífir ekki lengur. Samstaða með
Bandaríkjunum getur ein hlíft íslend-
ingum.
Geir R. Andersen