Dagblaðið - 12.08.1981, Blaðsíða 20

20
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1981.
33 1/3 sn . . . 33 1/3 sn . . . 33 1/3 sn . . . 33 1/3 sn . . . 33 1/3 sn . . .
33 1/3 sn . . . 33 1/3 sn . . . 33 1/3 sn . . . 33 1/3 sn . . . 33 1/3 sn . . .
Janis lan: Restless Eyes
Að standa undir gefnum fyrirheitum
NýjarupptökuráMozart:
Ljúfíingur klassískrar tónlistar
Wolfgang Amadeus Mozart.
kenazys sam.- • við leik Pollinis á
I da konst' inum og Perahias á
þeim 24ða, þá virkar Ashkenazy var-
færinn, jafnvel „til baka”, sem
stafar sennilega af virðingu hans fyrir
hinu klassíska í tónsmíðunum. Hann
hefur áður sýnt að ekki skortir hann
rómantíska innlifun og ákafann í
túlkun sinni á Rachmaninoff og
Scriabin.
En báðar eru þessar plötur
nauðsynlegar í safnið, einkum og
sérílagi sú fyrri, því ekki eru til
margar upptökur af hinum ung-
gæðingslegu sinfóníum Mozarts.
Þærkostakr. 162 stykkið -AI.
Ferill söngkonunnar Janis Ian er
um marga hluti sérstakur. Hún varð
heimsfræg árið 1967 fyrir lag sitt
Society’s Child og næstu tvö árin þar
á eftir gaf hún út þrjár breiðskífur og
hélt ótal hljómieika. En frægðin
hafði slæm áhrif á Janis og árið 1969,
einungis 17 ára að aldri, virtist hún
útbrunnin.
Hún dró sig í hlé, settist að i Los
Angeles og í fjögur ár kom ekki ein
einasta plata frá henni. Á þessum
árum las hún mikið ljóð, stúderaði
klassískar útsetningar og skrifaði
fjölda laga. Loks árið 1973 gaf hún
út sína næstu plötu og tveimur árum
siðar kom út plata hennar Between
the Lines, sem hafði að geyma hið
undurfagra lag At Seventeen.
Nýjasta plata Janis, Restless
Eyes, er lógískt framhald á hinum
nýja ferli söngkonunnar, sem hófst -
með Between the Lines. Eitt lag af
nýju plötunni, Under the Covers, er
þegar komið út á lítilli plötu og það
hefur allt til að bera til að slá í gegn,
eins og reyndar öll breiðskifan hefur.
Á Restíess Eyes eru 10 lög, öll eftir
Janis. Textar hennar eru eins og fyrri
daginn sérdeilis góðir, bitrir, ein-
faldir og ljóðrænir. Söngurinn er
óaðfinnanlegur og nýtur sin jafnvel
betur en á fyrri plötum hennar. Út-
setningar laganna leggja líka aðal-
áherzluna á rödd hennar, öll hljóð-
færin eru aukaatriði. Janis Ian leikur
sjálf á gítar i flestum laganna, oftast
á kassa- eða rythmagítar, en í einu
W.A. Mozart — Sinfónkir nr. 25,28 6- 27.
Neville Marriner stjórnar Academy of St.
Martins-in-the-Fields.
Philips 9500 587
W. A. Mozart — Planókonsert nr. 19 í F-dúr, KV
459 ft Ptanókonsert nr. 24 í c-moll, KV 491
Vladimir Ashkenazy loikur og stjórnar Ffl-
harmóniuhljómsveitinni.
Decca 6.42578 AW
DreHing: FALKINN
Ætli það sé ekki svo með fleiri en
mig, að áhuginn á klassískri tónlist
hafi fyrst vaknað við að hlusta á tón-
smíðar Mozarts. Og hvernig ætti
maður svo sem að geta annað en
hrifist af laufléttri og ljúfri tónlist-
inni í Háffner sinfóníunni, Konsert-
sinfóniunni, Klarínettukonsértnum,
hornakvintettunum svo ég tali nú
ekki um aríurnar úr Cosí fan tutte
eða Töfraflautunni.
Ljúf tónlist er ekki endilega létt-
væg og hið hreina og tæra yfirbragð
tónlistar Mozarts er ekki ætlað að
draga dul á tilfinningar heldur fága
þær og skýra.
En Mozart var engan veginn sá
áhyggjulausi Ijúflingur sem menn
ímynda sér. Mikið af tónlist hans er
þrungin ihygli og dulúð, í henni
leikur tónskáldið vissulega við hvern
sinn fingur en hann kafar einnig
niður i neðstu myrkur mannlegrar
sálar. Nægir að benda á merkustu
óperu hans, Don Giovanni, ótal sálu-
messur, staka kafla úr seinni
sinfóníunum og öðrum tónverkum.
Unglingssinfóníur
Það er þannig með mig að því meir
sem ég hlusta á klassfska tónlist, því
oftar leita ég á náðir Mozarts. Svo ég
umskrifi fleyg orð Samúels Johnsons
hins spakvitra: Sá sem er leiður á
Mozart er leiður á lifinu. Sem betur
fer cr sífellt verið að hljóðrita verk
hans, nýir túlkendur koma fram eða
þá ný tækni, ellegar að menn hljóð-
1773 fylgdi í kjölfarið sinfónía nr. 27,
sem einnig má rekja ti! óperuforleikja
að uppbyggingu, en þó er hið \inga
tónskáld að reyna að tjá sig með inni-
legri hætti, færri hljóðfærum þar er
einnig að finna lítið meistarastykki í
hægum kafla, eins og svo oft í
sinfóníum Mozarts. En í október
sama ár verður til sinfónían í g-moll
nr. 25, en þar er að finna kím þrosk-
aðrar tónsmíðar í dramatískum and-
stæðum og nýstárlegri hljóðfæra-
skipan. Umfram allt myndar þessi
sinfónía þematíska heild, þar sem
lokakaflinn endurtekur stef úr fyrri
köflum. Að því ég best veit hefur
Marriner ekki fyrr hljóðritað aðrar af
þessum fyrri sinfóníum en þá 25tu,
en leysir allt verkið af hendi af stök-
ustu smekkvísi. Helst er að áhersla
hans á skýran tón verði til þess að
hann vanræki kontrasta milli kafla.
Leikur og stjórnar
Kunningi okkar, Vladimir Ashk-
enazy, fylgir nú i fótspor píanóleik-
ara eins og Barenboims og leikur
bæði og stjórnar nokkrum þeim
píanókonsertum Mozarts sem hann
skrifaði á árunum 1784—86. Ég er
með í höndunum upptökur hans af
konsertum nr. 19 og 24. Áður hefur
Ashkenazy, sem þó er þekktari fyrir
að leika slavneska tónlist, leikið inn á
plötu nokkra eldri pfanókonserta
Mozarts, nr. 2, 6, 8 9 og 20,en þá rn.a.
undir stjórn Schmidt-Isserstedt og
Kertesz. Er greinilegt að Ashkenazy
hefur farið fram við hljómsveitar-
stjórn síðan hann var hér því ekki er
annað á plötunni að merkja en að
hann hafi allt á hreinu, bæði í leik
konsertanna og stjórn. Leikur hans
er undur næmur, tón „frasarnir”
skýrir en þó innilegir og taktarnir
sannfærandi. Ef maður ber leik Ash-
lagi sér hún þó um allan gítarleik ein.
Það heitir Bigger Than Real, gull-
fallegt lag.
Janis Ian sýnir margar hliðar á sér
á þessari plötu. Under the Covers er
hratt lag, þar sem krafturinn í söng
hennar fær að njóta sín til fulls, en
betur fer henni þó að syngja róleg lög
á borð við Dear Billy. Annars er erfitt
að segja hvernig lög henta Janis bezt.
Hún gerir öllum lögunum góð skil.
Það er því erfitt að benda á beztu lög
plötunnar, en tif málamynda verða
nefnd Under the Covers, Restless
Eyes, Passion Play og Bigger Than
Real. Á því er hins vegar enginn vafi
að Restless Eyes er ein bezta plata
þessa árs og stendur vel undir þeim
fyrirheitum sem Janis Ian gaf með
plötu sinni Between the Lines fyrir
sex árum.
- SA
rita þau hljóðfæri sem voru í notkun
í tíð Mozarts. Vilji menn ljóðræna,
Ivið rómantíska túlkun á sinfóníum
hans, þá ættu þeir að komast yfir
upptökur Karajans og Berlínarfíl-
harmóníunnar, en séu Mozartaðdá-
endur á höttum eftir „hreinlegri” og
„klassískari” túlkun, þá er rétt að
hlusta á upptökur Haitinks eða
Jochums.
Um daginn voru að koma í búðir
nokkrar nýjar upptökur á tónsmlð-
um Mozarts. Sá ágæti stjórnandi,
Neville Marriner, sem ég hef áður
hælt 1 þessum dálkum, hefur fest á
vínýl þrjár af fyrri sinfóníum
Mozarts, nr. 25, 26 og 27, ásamt
hljómsveit sinni, Academy of St.
Martins-in-the-Fields.
Frá fimi til þroska
Þessar sinfóníur, sei» Mozart
skrifaði 17 ára gamall, eru sérstak-
lega athyglisverðar fyrir það að í
þeim má glöggt rekja þroska tón-
skáldsins. í mars 1773 skrifar hann
nr. 26, sem er eiginlega einn langur
óperuforleikur í þrem stuttum þátt-
um. Þar er fiest í anda J.C. Bachs,
fimlega gert en áreynslulitið. í apríl
Nýjar upptökur á Mozart.
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON