Vísbending - 18.12.1998, Blaðsíða 20

Ricardos ekki röng. Einhver hagkvæmni í rekstri og skapar
tegund af hlutfallsyfirburðum hlutfallsyfirburði fyrir lands-
hlýtur að stjórna þessum við- hluta og þjóðlönd.
skiptum en hvernig þeir skapast , , .
er aftur annað mál. Hér erum Uni Hlfttt riklSlIlS.
við komin hinum nafnanum, 'V Tú eru kvikmyndir og tölvu-
Paul Krugman, sem hlaut ný- 1N tækni með mikilvægasta
verið nafnbótina „Besti hag- útflutningi Bandaríkjanna og
fræðingur Bandaríkjanna undir samefli fyrirtækjanna í Holly-
fertugu“, frá bandaríska hag- wood og Silicon Valley skapa
fræðingasambandinu. Til þess mörg hálaunastörf og mala gull
að skýra hugmyndir Krugmans fyrir landið. Sú spurning vaknar
erbestaðtakadæmi. Þaðer vel- hvort einstök lönd geti tekið
þekkt að verslunarfyrirtæki málin í sínar hendur og náð til
njóti skjóls hvert af öðru þó að sín arðbærum iðnaði og há-
þau keppi auðvitað hvert við launastörfum að eigin frum-
annað t.d. ef klæðskerar halda kvæði og skotið frjálsum mörk-
sig við eina götu koma við- uðum ref fyrir rass. Og reyndar
skiptavinir þangað í fataleit. En gæti qwerty gefið slíkt til kynna.
hið sama á einnig við í iðnaði. Tökum eitt dæmi. A fyrri hluta
A fimmta áratugnum studdi aldarinnar varBretland leiðandi
rektor Stanford-háskóla nokkra í flugvélaframleiðslu í heimin-
frumkvöðla á sviði hátækniiðn- um og í seinna stríði báru bresk-
aðar til dáða og fékk þeim að- ar Spitfire orrustuvélar af bæði
setur á stað sem seinna varð þýskum og bandarískum vélum
kallaður Silicon Valley. Þegar (Þjóðverjar mættu Bretum á
tímar liðu hópuðust fyrirtæki röngum orrustuvelli þegar
þangað og nú er Silicon Valley Hitler ákvað að heyja orrustuna
miðstöð hátækniiðnaðar Banda- um Bretland í lofti). Hins vegar
ríkjanna. Annað dæmi af svip- tók kalda stríðið brátt við og
uðum toga er samsöfnun banda- Bandaríkjamenn lögðu allt kapp
rískra kvikmyndavera í Holly- á það að ná yfirburðum í lofti.
wood í byrjun aldarinnar. Hag- Pantanir streymdu frá varnar-
ræðið af slíkri staðsetningu er málaráðuneytinu til bandarískra
að tæknimenntaðir starfskraftar fyrirtækja um alls lags herflug-
flykkjast til Silicon Valley og vélar samhliða því að óhemju
fólk með leikferil í vonum held- fé var lagt til þróunar og rann-
ur til Holywood vegna þess að sókna. Þetta gffurlega varnar-
þarerummargavinnuveitendur átak af hálfu ríkisins varð til
að velja. Og af sömu ástæðu þess að bandarískum flugvéla-
staðsetja fyrirtækin sig þar sem iðnaði fleygði fram og hann
fólk og hæfileikar liggja á lausu. varð sá fremsti í heiminum bæði
Það sem Krugman benti á er að í framleiðslu herflugvéla og far-
með slíkri samþjöppun fyrir- þegavéla. Breskur flugvélariðn-
tækja myndast hópefli, ekki aðurhins vegarhefurvartborið
aðeins innan fyrirtækja heldur sitt barr eftir 1960, fyrir utan að
einnig á milli þeirra þegar tækni Rolls Royce flugvélamótorar
og þekking flakka á milli. Slíkt þykja með þeim bestu í heimi.
þekkingarflakk (e.: spillover ef- Þannig færðust hlutfallsyfir-
fects) leiðir til tækniframfara og burðir frá Bretlandi til Banda-
ríkjanna.
Varnarútgj öl d B andaríkj astj órn -
ar voru að vísu geipileg á þess-
um tíma og aðeins ótti um þjóð-
aröryggi hefði réttlætt slíka
eyðslu en alls ekki stuðningur
við ákveðnar atvinnugreinar. Þá
er einnig augljóst að þessi rök
duga lítt til þess að rökstyðja al-
gengustu verndaraðgerðir iðn-
væddra ríkja sem eru til hjálpar
hnignandi hefðbundnum at-
vinnugreinum s.s. landbúnaði
eða fataiðnaði, því landkostum
eða grundvallarfjármagnsbygg-
ingu hagkerfisins verður ekki
breytt með handafli. En niður-
staðan er samt sú að ríkisaf-
skipti geti mögulega fært hlut-
fallsyfirburði á milli landa. Og
nú færðist heldur fjör í leikinn,
þegar stjórnmálamenn uppgötv-
uðu hvað boðskap qwerty hag-
fræðin hefði að færa kjósend-
um.
Sjáið roðann í
austri
Paul David kom fram með
qwerty hugmyndirnar á
miðjum síðasta áratug sem var
að mörgu leyti erfiður tími fyrir
Bandaríkin. Hefðbundnar at-
vinnugreinar virtust vera að
lognast út af og bandarískar vör-
ur virtust ekki vera samkeppn-
ishæfar erlendis. Fjölmargir fóm
þá að líta til Asíu eftir fyrirmynd-
um f hagstjórn. Svo virtist sem
mörgum asískum löndum hefði
heppnast að koma upp öflugum
útflutningsfyrirtækjum með
umfangsmiklum ríkisstuðningi.
Ríkisvaldið í þessum löndum
virtist hafa tekið höndum saman
við einkafyrirtæki um að skapa
hagvöxt og góð störf.
í þessu andrúmslofti var engin
furða þótt ýmsir mislærðir spek-
ingar þustu fram á ritvöllinn
20