Vísbending - 18.12.1998, Blaðsíða 22

7$
L) ‘ii Jí
með allrahanda útfærslu á
qwerty hugmyndum til að bæta
þjóðarhag. Kjarni þeirra tillagna
fólst í því að ríkið átti að taka
að sér hlutverk góðs bónda, að
velja lífgimbrar úr hópi fyrir-
tækja og at-
vinnugreina og
reka til beitar á
erlendum mörk-
uðum. Við þetta
blönduðust
einnig vandræði
stjórnmálamanna
vinstra megin
viðmiðjueftirað
Ronald Reagan
var kosinn for-
seti árið 1980.
En Reagan hafði
meðferðis nýjar
hugmyndir í hag-
s t j ó r n
(.Reaganomics),
sem fólust í
skattalækkunum
og niðurskurði opinben'a gjalda.
Við þessu höfðu Demókratar,
andstæðingar Reagans fá svör
því aðrar töfralausnir lágu ekki
á lausu. Loks eftir tólf ára ríki
Repúblikana í Hvíta húsinu,
árið 1992, lögðu þeir Bill
Clinton og A1 Gore í forseta-
framboð. Eitt helsta kosninga-
mál þeirra voru áðurnefndar líf-
lambahugmyndir um alþjóða-
viðskipti sem Clinton notaði til
þess að slá um sig á kosninga-
fundum. Þeir tvímenningar
unnu kosningarnar en líflamba-
hugmyndirnar komu aldrei til
framkvæmda. Þegar til átti að
taka varð þeim ljóst að hér voru
hugmyndir sem hljómuðu vel í
kosningaræðum en voru ómögu-
legar í framkvæmd. Bandarískur
efnahagur tók einnig mikinn
fjörkipp stuttu eftir að talið var
upp úr kjörkössunum og hefur
verið á hágangi allar götur
síðan. Clintons verður líklega
minnst sem forseta sem ruddi
braut fyrir frjálsa verslun, s.s.
Nafta-samkomulagið.
Staðreyndin er nefnilega sú að
fyrir utan nokkur dæmi í Asíu
virðist opinber verndarstefna
alla jafna skapa óhagkvæm
fyrirtæki sem eiga lítið erindi á
alþjóðamarkaði án útflutnings-
bóta. Sumir hagfræðingar hafa
jafnvel haldið því fram að hag-
vöxturinn í Asíu hafi ekki verið
vegna opinbers stuðnings held-
ur hafi átt sér stað þrátt fyrir
opinbera mismunun. Þetta varð
enn ljósara eftir að mjög lofuð
asísk hagkerfi tóku að kikna
undan eigin þunga haustið
1997. Þá kom í ljós að risafyrir-
tækin höfðu þrifist á ódýrum
lánum og annarri fyrirgreiðslu
á vegum ríkisins og voru á góðri
leið með að drekkja efnahag
landanna. Það sem áður var
kallað samráð banka, fyrirtækja
og ríkisins heitir nú spilling. Það
er einnig eftirtektarvert að þau
Asíuríki sem aðhylltust frjálsan
markaðsbúskap og óhindruð
utanríkisviðskipti, s.s. Hong
Kong, Singapúr eða Tævan hafa
enn ekki haggast.
Og jafnvel þó stjórnmálamenn
séu allir af vilja gerðir og spill-
ing heyri sögunni
til, þá er samt ná-
lægt því ómögu-
legt að sjá út
hvaða greinar eru
bestar í ásetning.
Þegar öllu er á
botninn hvolft
virðist gott al-
mennt rekstrar-
umhverfi besta
leiðin til þess að
efla útflutning og
hagvöxt þannig
að allir njóti jafn-
ræðis. Hin stefn-
an, að opinberir
embættismenn
útdeili styrkjum
eftir ímynduðu
mikilvægi, mun kæfa nýgræð-
inga í skugga rótgróinna og
áhrifamikilla iðngreina. Stjórn-
völd geta styrkt innviði hagkerf-
isins með fjárfestingum í mennt-
un, tryggt samkeppni á innan-
landsmarkaði, jafnframt því að
styðja rannsóknir og þróunar-
starf. En þegar kentur að sjálfri
framleiðslunni verða einkaaðil-
ar að standa sjálfir að sínu. Þetta
þýðir heldur ekki að engar góð-
ar hugmyndir geti komið frá
ríkisgeiranum né að opinber af-
skipti geti aldrei verið til góðs,
en þegar á heildina er litið eru
ríkisíhlutun atvinnulífinu til
skaða. Breytir þar engu þótt
sumir stjórnmálamenn þykist
svo góðir fjánnenn að þeir geti
valið líflömb í ásetning úr fyrir-
tækjum í landi þeirra.
22