Vísbending - 23.12.2005, Blaðsíða 42

VISBENDING
niðurlagi bókarinnar Barbarians at tlie Gate, sem fjallar
um baráttuna um yfirráðin í RJR Nabisco,velta höfundar
bókarinnar fyrir sér hvað stofnendur bæði RJR og
Nabisco hafi hugsað um öll iætin. Niðurstaðan er að þcim hafi
verið fyrirmunað að skilja hvað kom fyrir fyrirtæki þeirra.
„Af hverju skipti það þetta fólk svona niiklu máli hvað kom
úr tölvum þeirra en svo litlu máli hvað kom úr verksmiðjum
þeirra? Af hverju lögðu þeir svona mikla áherslu á að brjóta
upp og sundra frekar en að byggja upp? Og að lokum: Hvað
hafði allur þessi gauragangur með viðskipti að gera?“
Bókin þykir lýsa yfirtökuæðinu á níunda áratuginum
með ágætum, græðginni og mannfyrirlitningunni. Titillinn,
„Villimennirnir við hliðið“, segir meira en mörg orð.
Yfirtökubylgjan á níunda áratuginum endaði illa þar sem sum
fyrirtæki urðu eins og skugginn af sjálfum sér þegar hákarlarnir,
eða árásarmennirnir eins og þeir eru oft kallaðir, höfðu keypt þau
og bútað niður til þess að selja hlutana fyrir hærra verð en hægt
var að fá fyrir heildina. Stundum voru þessir „villimenn" ranglega
svo nefndir þar sem þeir hristu upp í fyrirtækjamarkaði sem hafði
sofið værðarsvefni um langa tíð. Arðsemi og árangur fóru að
skipta höfuðmáli á ný. Engu að sfður var þetta „blóðugur“ tími
þar sem fórnarlömbin voru oft þeir sem síst skyldu, starfsmcnn og
fyrirtækin sjálf. Það var græðgin, eins og Michael Douglas lýsti
svo vel í hlutverki Gordons Gekkos í kvikmyndinni Wall Street,
sem vardrifkrafturinn. „Græðgi ergóð! Græðgi erréttlát! Græðgi
virkar! Græðgi mun bjarga Bandaríkjunum!" sagði Gekko. Hann
hafði að vissu leyti rétt fyrir sér þar sem græðgin teymir menn
áfram og kyndir undir markaðinum. Ohófleg græðgi á hins vegar
til að afvegaleiða menn og markaðinn og það endar stundum eins
og ofdrykkja og kappakstur eru samtvinnuð, með stórslysi.
Þegar yfirtökur koma til umræðu í dag er oft horft til baka
til níunda áratugarins og sögur af því tímabili rifjaðar upp. Þess
vegna hafa íslenskir fjárfestar stundum fengið kaldar kveðjur
þegar þeir hafa leitað eftir því að kaupa fyrirtæki í útlöndum.
Ýmislegt er líka líkt. Uppkaupin eru að stórum hluta gerð með
skuldsettum kaupum þar sem annaðhvort er fengið lán út á eignir
sem hægt er að selja út úr fyrirtækinu eða út á sterkt sjóðstreymi.
Þetta eru kaup sem eru gerð í því augnamiði að endurskipuleggja
reksturinn, annars geta þau ekki gengið upp. Það eru framandi
menn, í augum þeirra sem á horfa, sem standa að þessum
uppkaupum. Erlenda pressan hefur jafnan nefnt „víkinga" í
sambandi við uppkaup fslendinga. Virðist þá stundum stutt á milli
skilgreiningarinnar á „villimönnum“ og „víkingum".
Engu að síður er stór munur á uppkaupum fslendinga og
yfirtökubylgju níunda áratugarins. Þessir víkingar eru ekki
hefðbundnir hákarlar,ekki einungis fjármálamenn sem hafa engan
áhuga á rekstri fyrirtækja, heldur eru þetta menn sem eru að bæta
við og byggja upp þann rekstur sem þcir hafa starfað í um langt
skeið. Þeir eru ekki að brjóta upp fyrirtæki og sundra þeim heldur
að byggja þau upp til þess að gera þau öflugri en áður. Fyrirtækin
eru ekki keypt með því hugarfari að selja þau á ný í heild eða
í bútum heldur til þess að byggja upp fyrirtækjasamsteypu.
Þessi verkefni krefjast endurskipulagningar á fyrirtækjunum
en sjaldnast stórfelldra uppsagna og reksturinn er eftir sem
áður byggður á þeim lykilstarfsmönnum sem eru í fyrirtækinu.
Slagurinn snýst venjulega um verðmiðann en ekki stolt eða líf
og dauða fyrirtækjanna. Þess vegna eru yfirtökur íslendinga
sjaldnast það sem flokkast undir „óvinveittar yfirtökur" eins og
þær sem einkenndu níunda áratuginn. Víkingarnir við hliðið eru
vinveittir.
Óraunhæft dæmi
Bræðurnir í Bakkavör höfðu haft augastað á Geest ailt frá því
að þeir fóru að fjárfesta í matvælageiranum í Bretlandi árið
2000 vegna þess að það var „besta fyrirtækið í bransanum" eins
og Ágúst orðaði það. Þá var það að hugsa sér að eignast þetta
fyrirtæki hins vegar „óraunhæft dæmi“, „við vorum of litlir og
þeir of stórir“. En staðan átti eftir að breytast talsvert á einungis
þremur árum.
Fyrirtækið Bakkavör er orðið að þjóðsögu í íslenskri
fyrirtækjasögu. Það eru ekki nema tíu ár síðan bræðurnir, Lýður
og Ágúst, sátu við gluggann á fyrirtæki sínu og horfðu út yfir
Reykjanesbæ og létu sig dreyma um útrás. Fyrirtækið varð til í
klassísku fyrsta skrefi til útrásar þegar fyrirspum kom til föður
þeirra um hvort hægt væri að kaupa hrogn á íslandi til dreifingar í
Svíþjóð.Bræðurnirákváðuaðsvarapöntuninniogtil varðfyrirtæki
sem var nefnt eftir götunni sem þeir bjuggu við á Seltjarnarnesi.
Geest - sagan:
Bindandi kauptilboð Bakkavör Group tekur við
lagt fram í Geest stjórnartaumunum í Geest
Hluthafar Geest samþykkja tilboðið
Samkeppnisyfirvöld í Bretlandi Geest afskráð af
samþykkja yfirtökuna London Stock Exchange
8. mars 20. apríl 29. apríl 13. maí 16. maí 27. maí
Kaupin frágengin með
greiðslu alls kaupverðsins
til hluthafa Geest
-42-