Frjáls verslun - 01.07.1943, Page 37

að byggja þarna fiskimjölsverksmiðju, en þegar
hann var búinn að eyða í hana og vélakaup til henn-
ar 500.000 frönkum, stakkst fyrirtækið á höfuðið
— svo hrottalega, að það hefur ekki skotið upp
kollinum síðan. Grunnurinn einn stendur ennþá sem
einskonar bautasteinn yfir hinu ógæfusama, stein-
dauða fyrirtæki.
Þarna á eiðinu rísa upp klettar, ekki mjög háir,
austast í Klifinu. Nefnast þeir Skansaklettar, en
undir þeim skeði óvenjulegur harmleikur fyrir nær
100 árum.
Þanig var mál með vexti, að um miðja 19.
öld var í Eyjum myllusmiður og kaupmaður sá
útlendur, sem Julius Birck hét. Þennan kaupmann
ásótti þunglyndi og dag nokkurn sést hann ramba
með lítið kvartil í fanginu austur með Klifinu,
í stefnu á Skánsakletta.
Hvað í þessu kvarteli var, mun engan hafa rent
grun í, því ella myndi för Júlíusar, sem varð sú
hans síðasta, með einhverjum ráðum hafa verið
hindruð. Af því varð þó ekki og því fór sem fór.
Þegar Júlíus sálugi var kominn spöl inn með
klettinum, vel í hvarf frá bænum, settist hann klof-
vega á kvartelið, kveikti á eldspítu og bar hana
logandi að sætinu. Kvartelið var íullt af púðri og
á næsta augnabliki kvað við ógurlegur brestur svo
björgin nötruðu og fólkið í kaupstaðnum fölnaði
upp af hræðslu. Þá var Julius sálugi Birck á leið
til himna og reið helreið á púðurkvarteli. Nokkr-
ar tætlur urðu samt eftir af honum á jörðunni og
fundust þær þegar að var gáð í urðinni fyrir
neðan klettana.
Hér snerum við síra Jes við og héldum rakleitt
inn í Herjólfsdal.
Herjólfsdalur dregur nafn af Herjólfi þeim, er
fyrstur nam land í Herjólfsdal. Sést bæjarstæði
hans enn í dag og vottar þar fyrir rústum. Þjóð-
sagnir herma að skriða hafi fallið á bæ Herjólfs
Dalfjall. — Myndin er tekin rétt hjá Mormónapolli.
og grafið undir sér allt dautt og lifandi nema
dóttur karls, er Vilborg hét. Átti skriðufall þetta
að vera einskonar hefnd æðri máttarvalda fyrir það,
að Herjólfur vildi engum vatn veita nema við
verði — en í Herjólfsdal er nær eina vatnsbólið í
Fyrir mynni /lerjólfsdals. — Kletturinn t. h. á smyndinni
heitir Fiskhellar. 1‘ar síga bjargmenn Eyjaskeggja á
þjóðhátíðinni.
Eyjum. Vilborg Herjólfsdóttir var hinsvegar væn
mær og gustukasöm við fátæka, stalst hún oft til
að gefa þeim vatn að næturlagi, er faðir hennar
var í svefni. Einhverju sinni bar svo við, að Vilborg
sat úti, nálægt bænum, að gera sér skó. Kom þá
hrafn til hennar, tók annan skóinn og flaug burt
með hann. Henni þótti fyrir að missa skó sinn, stóð
á fætur og elti krumma. En er hún var komin spöl
frá bænum féll skriða ein, undramikil, niður úr
fjallinu, yfir bæ Herjólfs og gróf hann með öllu
því, sem í honum var.
Herjólfsdalur er girtur háum og bröttum hömr-
um, nema til suðurs, þar er hann opinn. í dalnum
hafa eyjaskeggjar haldið þjóðhátíð í fjóra tugi
ára, nær samfleytt.
Þessar þjóðhátíðir í Vestmannaeyjum eru ef til
vill einhver sérstæðustu og merkilegustu hátíða-
höld, sem tekin hafa verið upp í íslenzku þjóðlífi í
seinni tíð. Þangað flytur allur bærinn þá tvo daga,
sem hátíðin stendur yfir. Þar dansa sjötugir og
áttræðir öldungar, eru meira að segja oft potturinn
og pannan í öllu f jörinu, og þar stíga börn og ung-
lingar sín fyrstu dansspor.
En því fer svo himinfjarri að þetta séu fyrst og
fremst danshátíðir. Það er þjóðræknishátíð, íþrótta-
hátíð, menningarhátíð. í sambandi við hana stunda
Eyjaskeggjar sínar þjóðaríþróttir: róður, klifur
og bjargsig. Þeir þreyta þar keppni við ýmsa fær-
ustu íþróttamenn landsins í frjálsum íþróttum, þeir
syngja, leika á hljóðfæri, halda ræður, fara í leiki,
PRJÁLS VERZLUN
37