Frjáls verslun - 01.07.1943, Blaðsíða 41

í kirkju, ef honum mislíkaði á einhvern hátt við
þau. Fræg er áminningarræða hans yfir tveimur
sjósóknurum sem klerki fannst að tefldu svo fífl-
djarft á sjóinn, að ekki mætti óátalið vera. Eitt
sinn er báðir þessir formenn voru viðstaddir guðs-
þjónustu hjá presti, notaði hann tækifærið og hellti
úr skálum reiði sinnar í prédikunarstólnum. Hann
sagði að það væri „djöfulleg öfund, svívirðileg of-
dirfska, skaðleg metorðagirnd og skammarlega
fíflsleg og straffsverð kappgirni, sem hefði dregið
þá á sjóinn“. Hann líkti þeim við „líflausa saka-
menn, forflótta þorpara og útstrokna þræla“, og
sagði að þeir hefðu framið „líðilegt asnastrik" og
„forsmáð framboðna hjálparhönd drottins eins og
samvizkulausir níðingar og þrálátir syndaþrælar".
Þeir yrðu að „keppast um hluti sína í helvíti og
gjalda þar manntal með eilífum kvölum vegna
þess að þeir hefðu legið við bölvaða stjóra ágirnd-
ar, metnaðar, fíflsku og kappgirni“. Þannig ham-
aðist klerkur í ræðu sinni þar til annar formann-
anna stóðst ekki mátið lengur og rauk út, en hinn
dró hött á höfuð sér og lét hann slúta svo langt
niður að enginn fengi séð litvörp andlitsins. Hvaða
klerkur þorir nú á dögum að þruma þannig í
kirkju? Mundu menn dotta og sofa undir prédikun-
inni ef þeir ættu von á slíkum lestri?
Það var tími til kominn fyrir okkur síra Jes að
halda í áttina heim. Á leiðinni eru Gíslaklettar,
svokallaðir, en þar skeði átakanlegur harmleikur
á 17. öld, efniviður fyrir rithöfunda og skáld, ekki
síður en barneign Ragnheiðar sálugu frá Skál-
holti eða óbótamál Jóns heitins á Rein.
Við Gíslakletta var í gamla daga grjótbyrgi eitt
og í því ræður ung kona niðurlögum bónda síns
með aðstoð systur sinnar og stúlkukindur einnar,
sem þær fengu í lið með sér. Morðið var framið
með þeim hætti, að fyrst helltu kvensniftirnar
manninn útúrdrukkinn, börðu hann síðan í höfuðið
með grjóti og veltu loks byrginu, í hverju atburður
þessi fór fram, yfir hann. Þar fannst hann daginn
eftir, hræðilega limlestur. Voru tólf áverkar á höfði
hans, annað eyrað nokkuð frá höfðinu aftanverðu
rifið, höfuðskelin brotin og mikið af heilanum út-
fallið.
í fyrstu var illvirki þetta kennt álfum, en nærri
ári síðar tóku böndin að berast að þeim systrum
og stúlkukind þeirri, sem var í vitorði með þeim.
Komust þær allar undan dauðahegningu, þær systur
með því að þverneita þátttöku í morðinu — þess í
stað voru þær „fast og stórlega húðstrýktar á Al-
þingi og útlægar dæmdar — en stúlkutetrið, sem í
vitorði var með þeim, gat strokið úr haldi rétt
áður en taka átti hana af lífi á Þingvöllum. Hafði
hún játað hlutdeild sína í morðinu og var flutt
sjúk — sem „kreppt og kararómagi og svo í yfir-
liti sem afskræmileg og sóttlera" — til Þingvalla
FRJÁLS VERZLUN
og þar í haldi höfð, uns aftakan skyldi fram fara.
En það var bara „kararómaginn kreppti", sem lék
á verðina og strauk. Hún komst vestur undir Jökul
og dó þar í hárri elli.
Nákvœm eftirmynd af legsteininum yfir síra Jón píslar-
vott. Legsteinninn sjálfur er geymdur á Þjóöminjasafn-
inu í Keykjavik.
Nú eigum við aðeins eftir að skoða einn sögu-
staðinn enn í hringrás okkar umhverfis bæinn.
Sá sögustaður er Kirkjubær, en þar var prestssetur
fyrrum. Frægastur presta þeirra, er þar sátu, var
ógæfumaðurinn Jón Þorsteinsson, sem síðar hlaut
nafnið píslarvottur. Lét hann líf sitt í Tyrkjaráninu
alræmda 1627, og er þó talið að hérlent mann-
grey — andlegur labbakútur — hafi ráðið séra
Jóni bana. Var það gamall vinnumaður Jóns, er
tali sig eiga honum grátt að gjalda, vísaði Tyrkj-
um á fylgsni hans í helli í fjöruborðinu og vó hann
með eigin hendi.
Svo liðu ár, áratugir, aldir, og gröf Jóns píslar-
votts gleymdist og týndist. En árið 1924 var bónd-
inn á Kirkjubæ að stinga upp kartöflugarð, rak
hann skóflu sína í stein og af því að honum
hafði verið sagt að grjót væri óhentugt til kart-
öfluræktar, ákvað hann að grafa hnullunginn upp
og koma honum burt. Er til átti að taka, kom í
ljós, að steinninn var gamall bautasteinn með
greinilegri grafskrift yfir Jón Þorsteinsson. —
Greftrinum var þá haldið áfram og von bráðar
fannst líkkista, heilleg eikarkista, með lítið brák-
uðu loki. Þegar hún var opnuð, var hún tóm,
41