Frjáls verslun - 01.10.1950, Qupperneq 2

BIRGIR KJARAN, hagfræðingur:
GREIÐSLUBANDALAG EVRÖPU
ÞRJÁR HINDRANIR.
Síðustu tvo áratugina haí’a þrenns konar hindranir
aðallega verið í vegi frjálsrar milliríkjaverzlunar:
tollmúrar, innflutningshöft og greiðsluörðugleikar.
Fyrir styrjöldina síðustu voru gerðar um þessi efni
allskonar alþjóðlegar samþykktir, og þar við sat. Eftir
stríð hefur hins vegar ekki verið látið sitja við góðan
ásetning, heldur gripið til raunhæfra framkvæmda.
Það sem mestu máli skiptir er, að nú hefur verið fé,
gjaldeyrir, fyrir hendi til þe=s að koma nýmælunum
til leiðar. Er hér fyrst og fremst átt við rausnarleg
fjárframlög Bandaríkjanna, Marshall-aðstoðina.
Markvisst hefur verið unnið að því að reyna að
velta hinum þrem hindrunum úr vegi. Með hinum svo-
nefndu GATT-samningum (General Agreement on
Trade and Tariffs) liafa um 40 þjóðir samið um veru-
legar tollalækkanir sín í milli. í lok ársins 1949 á-
kváðu Marshall-ríkin að gefa frjálsan um helming af
innflutningi frá þátttökuríkjunum.* Síðar hafa sömu
ríki ákveðið að gefa 60% af innflutningum frjálsan
og nú í sambandi við stofnun Greiðslubandalags Ev-
rópu sett sér að marki, að hafa gefið 75% af innflutn-
ingnum frjálsan fyrir næstu áramót.
En enn er einn farartálminn eftir, greiðsluörðug-
leikarnir. Og hann nægir til þess að loka vcginum, því
að ef frjálsri verzlun á að opnast rýmri farvegur milli
ríkja, má enginn hinna þriggja hindrana vera til tafar.
Ef tollar eru t. d. einungis lækkaðir, má hefta verzl-
unina með innflutnings- og gjaldeyrishöftum, ef inn-
flutningshöft eru afnumin, má hindra innflutning
með hækkuðum tollum, og sé bæði innflutningshöft
afnumin og tollar lækkaðir, geta þó greiðsluörðugleik-
ar og gjaldeyrishöft gert verzlunarfrelsið að bókctafn-
um einum. Hér er hinni nýju stofnun, Greiðslubanda-
lagi Evrópu, ætlað verk að vinna, að auðvelda greiðsl-
ur milli þátttökuríkjanna.
* Sbr. greinina „Fríverzlun Marshall-landanna", í „Frjálsri
verzlun", 3. hefti 1950.
MARKMIÐIN.
Frá ófriðarlokum og raunar talsvert lengur hafa
greiðslur milli ríkja að mestu ákvarðast af tvíhliða
verzlunarsamningum, þar sem gert hefur verið ráð fyr-
ir ákveðnum yfirdrætti. Árið 1948 endurbættu Mar-
shall-ríkin þetta kerfi sín á milli með hinum svo-
nefnda ávísanarétti (drawing rights), sem fól í sér
framsal tii þriðja ríkis á innstæðum, en haggaði þó
ekki við grundvelli tvíhliða samningakerfisins.
Flestir viðurkenna þá annmarka, sem eru á greiðslu-
kerfi tvíhliða samninganna, og margar tillögur til úr-
bóta hafa séð dagsins ljós, svo sem afturhvarf að gull-
myntfætinum o. f 1., en engin þeirra hlotið nægilegt
fylgi til framgangs. Marshall-ríkjunum var ljóst, að
allt strit þeirra fyrir bætlum lífskjörum og viðleitni
þeirra til frjálsari viðskipta var unnið fyrir gýg, ef
ekki tækist að greiða fram úr greiðsluvandræðunum.
Því ákváðu þau að setja á fót stofnun, sem leysa á
þstta vandamál. Stofnun þessi ldaut nafnið Greiðslu-
bandalag Evrópu (European Payments Union —
E.P.U.) og var stofnskrá hennar samþykkt 19. sept.
s.l. í París af öllum þátttökuríkjum Marshall-samtak-
anna.
Markmið hinnar nýju stofnunar eru í stórum drátt-
um:
1. ) Að koma á marghliða greiðslukerfi, sem jafnt nái
til vörukaupa og þjónustusölu, milli þátttökuríkj-
anna, þannig að myntir þeirra verði í framtíðinni
sem næst frjálst breytanlegar innbyrðis.
2. ) Að auðvelda þátttökuríkjunum þannig að gera ut-
anríkisverzlun sína frjálsa, að viðhalda stöðugri
atvinnu og mikilli utanríkisverzlun, og að ná fjár-
hagslegu jafnvægi innanlands og í viðskiptum
við önnur ríki.
3. ) Að aðstoða sérstaklega þau ríki, sem ráða þurfa
fram úr tímabundnum greiðsluörðugleikum vegna
aðsteðjandi gjaldeyrisskorts.
4. ) Að koma fótunum þannig undir greiðslukerfi
þátttökuríkjanna, að þau geti fyrir atbeina E.P.U.
staðið óstudd, þegar Marshall-aðstoðinni lýkur.
138
FRJÁLS verzlun