Frjáls verslun - 01.10.1950, Page 6

OSCAR CLAUSEN:
Kaupmenn í Grundarfirði
FBÁ NOKKBUM KAUI’MÖNNUM A FYBSTU ABATUGUM FBJAI.SBAB VKBZUUNAB.
Hcr hcfst Rreinaflokkur, cr sesir nokkuð frá kaupmönnum licr á landi fyrsta tímabilið,
sem verzlunin var frjáls, cftir að cinokuninni var aflótt í lok 18. aldar, OU stuðzt við Imu
gögn, scm nú cru fyrir hcndi, cn eru bví miður mjög ófullnægjandi. — Er sýnilcgt, að
sumir þcssarra manna hafa verið dugandi mcnn og fraintakssamir og I»ví engum óliolt
að vita ýmislegt úr ævi þeirra.
Síðasti danski verzlunarstjóri konungsverzlunarinnar
í Grundarfirði var Jens Erich Mumtoft og var hann
þar þegar einokuninni var aflétt árið 1787. — Mum-
toft hafði þá verið 14 ár í þjónustu einokunarinnar,
þar af 4 árin síðustu verzlunarstjóri hennar í „Grönne-
fjorden“, eins og Danir nefndu liöfnina.1 — Sonur
hans, Ivar Mumtoft, var giftur íslenzkri konu, Kristínu
Ólafsdóttur, og áttu þau dóttur, sem hét Lisbeth Maria,
en ekkert veit ég hvað hefur orðið um hana.2 -— Þeir
Mumtoftsfeðgar munu hafa horfið aftur til föður-
lands síns oe er enein ætt frá þeim komin hér á landi.
Fvrstu árin eftir að verzlunin var gefin friál= fvrir
alla þegna Danakonungs (1787) kom talsvert af kauo-
mönnum víðs vegar að úr danska ríkinu, bæði frá
Noregi. Slésvík og úr hertogadæmunum, á skimim
sínum hingað til lands og hugðu að ná hér sk'ótum
og miklnm áhata af verzlun sinni. en hann varð ekki
eins mikill og heir höfðu vænzt. Flestir heirra verzl-
uðu um horð í skinunum. en nokkrir bvggðu sér hús
í landi. Þannig komu tveir begar á fvrsta ári til
Grundarf''arðar. annar var bvzkur. en hinn norskur
og bvgnrðn béðir hús í landi. Sá bvzki var frá Altona
og héf Mirhael Ahlmann. hann var verzlunarctíóri fVr-
ir verzlunarhús, er hét van der Smissen & Sohne i
AÞona. Ahlmann bpapi átti í brösum og barðist við
Plum kaimmann í Ólafsvík, á Grundarkamni. en norek-
ur skinst'óri. er var bar nærstaddur, gekk á milli
þeirra svo að ekki urðu vandræði að. — Hinn norski
var norðan úr Þrándh»imi og hét T,ö=evitz. en honum
þótti verzlunin ekki arðmeiri en það, að ári síðar seldi
1 Pontonidan: Handelsmagasiner.
2 Sbr. Sóknaregistur Setbergs.
hann Plum í Ólafsvík verzlunarhús sín og hætti að
verzla.2 — Auk þessarra tveggja kaupmanna komu
einnig nokkur spekúlantsskip á Grundarfjörð á fyrstu
árum frjálsrar verzlunar.
Þegar einokunarverzlunin hætti og danska stjórnin
var með ráðagerðir sínar um myndun kaupstaða hér
á landi, var Grundarfirði ætlað að verða aðalkaup-
staðurinn á Vesturlandi. Stjórnin lagði kapp á að fá
menn af öllum stéttum og handverksmenn af öllu
tagi til þess að setjast þar að. Þeim var heitið ýmsum
fríðindum, svo sem ókeypis lóðum og skattfrelsi. en
ekkert dugði; til Grundarfjarðarkaupstaðar flutlust
aldrei nema tveir iðnaðarmenn, haltari og bevkir. —
' „Hattamakara“ bótti bá siálfsagt að fá í hvern kaup-
stað. enda notuðu bá karlmenn eingöngu stromnhatta
og eitthvað nrjónahúfur. Nokkrir íslendingar lærðu þá
iðn, og í Grundarfirði var Gunnlaugur Þorvaldsson
hattasmiður, en hann hafði unnið í Danmörku og tek-
ið sér ættarnafnið Wadels. — Bevkirinn var Lars
Hölfpr bréðir katinmánnanna Pétnrs á Patrek=firði
og Diðriks í Stvkkishólmi, en kona hans var Guðrún
Þorbergsdóttir. Þau fluttu síðar í Melrakkaey, skammt
fvrir utan St"kkishólm og baðan sótti hann atvinnu
sína til Stvkkishólms, sem aðallega var að haustinu.
Fvrsti innlendi kau|)maðurinn í Grundarfirði var
Hafliði Helgason. og mun hann hafa kevnt verzlunar-
hú= einokunarverzlunarinnar begar hún hætti. — Haf-
liði var vel ættaður. Helgi faðir hans var sonur Stein-
dórs sýslumanns í Hnappadalssýslu, Helgasonar, en
kona Hafliða var Kristín dóttir síra Sigurðar i Staf-
holti. — Það var sú Kristín, sem síra Jón Steingríms-
3 Plum: Historien om min Ilandel, bls. 53.
142
FRJÁLSVERZLUN