Frjáls verslun - 01.12.1969, Síða 18

1B
FRJÁLS VERZLUN
VERKALÝÐSMÁL
LAUNAKERFIÐ ER GENGIÐ ÚR
SKORÐUM
Samningar á nœsta ári verða ekki á jafn breiðum grund-
velli og í ár.
Enda þótt hljótt fari, hafa í
allt sumar átt sér stað launa-
hækkanir víðsvegar um allan
vinnumarkaðinn. Hér er um að
ræða stéttarfélög, sem ekki tóku
þátt í „stóru samningunum" í vet-
ur og vor. Launahækkanir þser,
sem félögin hafa samið um í sum-
ar, eru í langflestum tilfellum
meiri en þær kauphækkanir, sem
samið var um fyrr á árinu.
Orsakir stígandi launahækkana
eru tvennskonar. Annars vegar
er sú viðleitni fjölmargra stéttar-
félaga til að rétta hlut sinn gagn-
vart láglaunastéttunum, sem með-
an efnahagsörðugleikarnir voru
mestir fengu hlutfgllslega meiri
kauphækkanir en hálaunastétt-
irnar.
Hin meginorsökin er sú, að flest-
ir telja, að stöðugt batnandi efna-
hagsafkoma atvinnuveganna hafi
skapað skilyrði fyrir meiri launa-
hækkunum en unnt var að veita
fyrr á þessu ári, að ekki sé talað
um árið á undan.
Það er í sjálfu sér ekki óeðlileg
afstaða hjá mörgum, að bilið milli
hæstu og lægstu launa hafi verið
orðið of lítið. En minna er þó bil-
ið milli miðhárra launaflokka og
efstu launaflokkanna, þannig er
nú komið, að þeir, sem mesta á-
byrgðina í þjóðfélaginu bera, hafa
harla lítið hærri laun en þjálfað
starfsfólk, með enga eða sáralitla
ábyrgð í starfi. Launakerfið er al-
gjörlega gengið úr skorðum.
Eins og launakei'fið er gengið
úr skorðum, þá hefur samninga-
kerfið einnig liðast í sundur. Það
verður að telja næstum útilokað,
að á næsta ári verði gerðir kjara-
samningar á jafnbreiðum grund-
velli og sl. vor.
Verkamannasambandið hefur
nánast lýst því yfir, að þessi félög
skuli búa sig undir að semja sér-
staklega. Þá er einnig talið, að
iðnverkafólk muni hugsa svipað
og sömuleiðis verzlunar- og skrif-
stofufólk. Samningar þessara fé-
lega, sem og annarra stéttarfé-
laga, sem tóku þátt í „stóru samn-
ingunum“ fyrr á þessu ári, renna
út 15. maí á næsta ári.
Það mun hafa mikil áhrif á
samningagerð við þessi félög,
hvernig samningum við bátasjó-
menn lyktar, en samningar við þá
renna út um 1. janúar nk. Samtök
sjómanna hafa ekki viljað ræða
um einstakar kröfur, en krafizt
þess að fá nú eitthvað í sinn hlut
af þeim gengishagnaði eftir síð-
ustu gengisfellingu, sem rann ó-
skiptur til útgerðarmanna.
Samningarnir í sumar munu
eðlilega einnig hafa mikil áhrif
á þróun launamála almennt á
næstu mánuðum. Þeir koma senni-
lega einnig til með að hafa tals-
verð áhrif á afstöðu stjórnvalda
til kjaramála í vetur.
Það er oft erfitt að meta það
með fullri vissu, hve launahækk-
anir hafa verið miklar hjá ein-
stökum félögum í sumar. Ástæðan
er einkum sú, að verulegur hluti
kjarabóta, sem um var samið, er
fólginn í alls kyns fríðindum og
uppbótum og álagsgreiðslum.
Þessir liðir eru beinlínis teknir
inn í samninga að þessu sinni til
að komast fram hjá því fordæmf,
sem samningarnir í vor gáfu, og
um leið til að dylja kjarabæturn-
ar. Um er að ræða nýja liði, gamla
liði, sem voru horfnir úr samning-
um fyrir löngu, en hafa nú verið
teknir inn aftur og hækkanir á
liðum, sem fyrir voru í samning-
um.
Augljóst virðist samt, að sam-
ið hafi verið um kjarabætur í a.
m. k. einstaka tilfellum, er voru
ekki minni en 20% hækkun. En
í öðrum tilfellum hafa hækkanir
ekki verið meiri en sem svarar
til 10% beinna launahækkana.
Langflestir samningar voru þó
einhvers staðar milli 12-16%. Und-
antekning er samningur um 5%
hækkun í efstu launaflokkum
starfsmanna Reykjavíkurborgar
og búast má við svipaðri hækk-
un í efstu flokkum ríkisstarfs-
manna fyrir áramót.
Hvað gerir ríkisstjórnin, verð-
ur mörgum á að spyrja. Því get-
ur enginn svarað, ekki einu sinni
hún sjálf, vegna þess að kjara-
málin eru enn á umræðustigi, þeg-
ar þetta er ritað. Þó var um miðj-
an þennan mánuð búizt við á-
kvörðunum varðandi sjómanna-