Frjáls verslun - 01.07.1987, Blaðsíða 16

100 stærstu
Skýringar á hugtökum
y | •
HH i
Hér á eftir fara skýringar á þeim
upplýsingaliðum, sem fram koma á
aðallista. Sumir liðanna skýra sig
sjálfir, eins og nafn fyrirtækis, röð 86
og röð 85.
Velta í milljónum króna.
Eins og áður er fyrirtækjunum rað-
að á aðallistann eftir veltu þeirra. Er
velta þá talin sama og brúttótekjur
fyrirtækja áður en nokkur kostnaður
eða umboðslaun eru dregin frá. Að
sjálfsögðu er þarna um að ræða mis-
jafnar stofntölur, allt eftir því hvers
eðlis reksturinn er.
Varðandi venjuleg verslunar- og
iðnfyrirtæki er málið tiltölulega ein-
falt, brúttótekjur þeirra eru ljósar. Þó
skal tekið fram, að söluskattur er
innifalinn í veltunni.
Kaupfélögin fylla sama flokk og
önnur verslunarfyrirtæki í það
minnsta að mestu. Þau eru þó mörg
með ýmiskonar rekstur, sem leggst
ofan á veltu þeirra. Má þar nefna út-
gerð, fiskvinnslu, iðnrekstur og
rekstur sláturhúsa. Skýringar á þess-
um liðum koma hér á eftir.
Utgerðarfyrirtæki og félög sem
stunda fiskvinnslu eru oft með bland-
aðan rekstur. Sum fyrirtækin standa
bæði fyrir útgerð og fiskvinnslu. í
þeim tilvikum er aflaverðmæti skip-
anna lagt við verðmæti afurða í fisk-
vinnslu.
Velta banka og sparisjóða er talin
brúttó rekstrartekjur þeirra að við-
bættum verðbótum.
Tryggingarfélög eru talin hafa
veltu, sem er samtala reikningslið-
anna „iðgjöld ársins“ og „fjármuna-
tekjur“. Það gildir bæði um banka og
tryggingafélög að reikningar þeirra
eru mjög staðlaðir. Er gildi saman-
burðar á milli þeirra því mikið.
Fyrirtæki sem stunda útflutning
eru talin hafa þá veltu sem nemur
útflutningsverðmæti þeirra afurða
sem þau hafa flutt út á vegum umbjóð-
enda sinna.
Breyting í % f.f.á. Þessi liður sem
þarfnast ekki nánari skýringa, kemur
öðru hvoru fyrir á hinum ýmsu listum.
Er þá vísað í næsta dálk fyrir framan í
hverju tilviki.
Veltubreyting að
frádregnum
verðbreytingum
I þessum lið er reynt að draga frá
þann hluta veltubreytingar í krónum
talið, sem orðið hefur vegna verð-
lagsbreytinga. Ákveðið var að miða
við breytingu á lánskjaravísitölu frá
janúar 1986 til janúar 1987. Hún var
14,7%.
Til samanburðar má nefna, að sam-
bærileg hækkun vísitölu vöru og
þjónustu varð 9,79%, framfærsluvísi-
tölu 11,5% og byggingarvísitölu
17,2%. Breyting veltu fyrirtækja
vegna verðlagsbreytinga verður á
ýmsan hátt. Lánskjaravísitalan er þar
síður en svo einhlítur mælikvarði.
Hér er þó ekki kostur á að taka tillit til
slíks.
Hagnaður í milljónum
króna
Að þessu sinni er hagnaður fyrir-
tækja gefinn upp fyrir skatta (tekju-
og eignaskatta). Þar sem í fyrra var
reiknað með hagnaði eftir skatta er
ekki unnt að bera þessar tölur saman
á milli ára. Við uppsetningu listanna
er tekið tillit til þessa. Ástæðan fyrir
því, að valinn er hagnaður fyrir skatta
er sú, að það þykir gefa betri upp-
lýsingar um afkomu fyrirtækjanna
hvert ár, heldur en hagnaður eftir
skatta.
Á aðallistanum er vegna þessa tek-
inn sá kostur, að gefa einnig upp
hagnað ársins 1985, það er eftir
skatta. Breytingar á hagnaði á milli
ára er ekki gefinn upp af framansögð-
um ástæðum.
Hagnaður í % af veltu
Að þessu sinni er miðað við hagnað
fyrir skatta eins og áður hefur komið
fram. Þetta hlutfall hefur það sér til
gildis að vera einfaldur og auðveldur
samanburður á þróun á milli ára.
Hvort réttast sé að miða við hagnað
fyrir skatt eða eftir skatt er álitamál.
Enn meira álitamál er hvort rétt sé að
taka þetta hlutfall fyrir frádrátt vegna
vaxtagjalda eða afskrifta.
Hagnaður í % af eigin fé
Þetta hlutfall gefur til kynna arð-
semi eiginfjármagns ífyrirtæki. Eigið
fé er hér talið hlutafé, varasjóðir og
annað það sem telst til eiginfjár. Af
þessu hlutfalli má draga nokkrar
ályktanir um hugsanlega arðgreiðslu
til hluthafa, þó svo hún geti oft á tíðum
farið eftir allt öðrum forsendum. Rétt
er að benda á, að hér er um að ræða
svonefnda einkaarðsemi, sem er arð-
semi eiginfjár fyrirtækis.
Eigið fé í millj. króna
Hér er átt við þann hluta fjármagns
fyrirtækis, sem ekki er talinn til lang-
tíma- eða skammtímaskulda. En fjár-
magnshlið (passiva) hlið efnahags-
reiknings byggist á þessum skuldum
auk eigin fjár.
Eigið fé er hlutafé, varasjóðir, end-
urmatssjóðir, reiknaðar tekjur vegna
verðlagsbreytinga, séreignasjóðir,
stofnsjóðir o.fl.
Hafa ber í huga að eigið fé fyrir-
tækja kann að vera nokkuð vanmetið.
16