Alþýðublaðið - 02.09.1969, Blaðsíða 8

8 Alþýðuíblaðið 2. septemtoer 1969
Vinnur að jsví að skrá íslenzk verl, ssm
þýdd hafa verið á önnur tungumál
□ , A I.andsbókrsafninu er jafna i margt um fræði-
menn, sama hvort er sumar eða vetur, sól eða regn.
Og siðastliðinn fimmtudag var bar staddur bandarísk
ur prófessor cð nafni Mitchell, sem undanfari i áíta
ár hefur unnið að því að taka saman þær bækur eg
þau verk íslenzkra höfunda í tímeritum, sem hýdd
hafa verið á erlend tungumál frá bví siðaskipti gengu
í garð og til þessa dags.
Á ágætri íslenzku sagði pró-
fessor Mitchell blaðamanni Al-
þýðublaðsins, að hann hefði
aðeins haft vikutíma til að
sinna verkefni sínu hér. Hann
væri svo tímabundinn vegna
starfs síns við háskólann í Illi-
nois, en þar er hann deildar-
forseti germönsku máladeildar-
innar. — Því miður, bætti
hann við og brosti.
— En ég ætlaði að Ijúka
þessu verki fyrir áramót. Það
stenzt varla hjá mér, því að ég
fann svo miklu meira hérna
en ég bjóst við. Og sennilega
verð ég að koma aftur í vetur,
þótt ég viti varla, hvernig ég
fer að því, tímans vegna.
Svo ætla ég líka að koma
aftur til að vera í lengri tíma
og læra þá íálenzkuna betur.
Ég taiaði hana miklu betur en
núna fyrir tuttugu árum, en þá
var ég vinnumaður á Hvítár-
bakka.
Ég var líka nemendi Hall-
dói’s Hermannssonar, sem var
bókavörður við Cornell iiá-
skóla.
Prófessor Mitchell telur sig
samt einkum bókfræðing
(bibliograph) þótt hann sé
lærður í norrænum bókmennt-
um, einkum sögu danskra bók-
mennta, enda fjallar stærsta
verk hans um síðasttalið efni.
— Svo við snúum okkur aft-
ur að verki yðar um þýddar,
íslenzkar bókmenntir, prófessor
Mitchell, hver var þá fyrsti
íslenzki höfundurinn, þýddur
eftir siðaskipti?
— Það mun hafa verið Hall-
grímur Pétursson og þá ein-
stakir sálmar eftir hann.
. i
Kristmann á kínversku
— Hverjir eru svo mest
þýddu höfundarnir?
— Þar hefur Halldór Lax-
ness náttúrlega vinninginn, síð-
an Gunnar Gunnarsson og þá
Jón Sveinsson (Nonni). Ég
gæti trúað, að Kristmann Guð-
mundsson yrði næstur í röð-
inni, en til dæmis hefur ein
bóka hans verið þýdd á kíri-
versku.
—• Hverjar eru mest þýddu
bækur Laxness?
— Sjálfstætt fólk, Salka
Valka og Atómstöðin. Og það
munu vera eitthvað um þrjátíu
tungumál, sem bækur hans hafa
verið þýddar á, til dæmis á
Oriya, en það mál er talað
einhvei’s staðar á Indlandi. Af
öðrum málum má nefna Usbe-
kistan, talað í Sovétríkjunum,
og svo kínverska og japanska.
— Þér hafið ef til vill orðið
að ferðast víða vegna þessa
verks.
— Já, það má segja. Núna
er ég til dæmis að koma írá
Japan, þar sem ég hef litla og
ógurlega fallega aöstoðar-
stúlku. Uss. má ekki segja, seg-
ir prófessorinn íbygginn.
Nú og ég þurfti líka að fara
til Moskvu. Þar komst ég með-
al annars að því, að bækur
Laxness hafa sumar verið þýdd
ar á búigörsku úr rússnesku.
— Hafið þér ekki einnig
notið aðstoðar hér á landi?
— Jú, þeir Ólafur Pálmason
og Ólafur Hjartar hafa stutt
mig á alla lund.
— Nær verk yðar einnig til
íslenzkra skáida, sem ritað
hafa ó erlend tungurpál?
— Já.
Nonni er erfiður viðfangs
— Hafið þér ekki lent í ýms-
um erfiðleikum við þetta starf
yðar, prófessor Mitchell?
— Jú, og þá til dæmis méö
þýddu verkin hans Nonna. Á
þeim eru svo margar útgáfur,
endurskoðaðar og alla vega á
,Framhald á bls. 11.
I
I
I
I
□ Eins og allir vita, hefnr
nú um hríð verið grunnt á því
góða með fomvinunum Kín-
verjum og Rússum og hvað
eftir annað soðið upp úr og
legið við alvarlegum átökum,
jafnvel fullkomnum friðslitum
og styrjöld. Sú spuming hefur
því vaknað i hugum margra,
hvar „suðupotturinn" sé eða
með öðrum orðum; hvar myndi
stríð Rússa og Kínverja brjót-
ast út, ef til þess kæmi? Jú,
svarið er auðsætt: í hinum kín-
verska hluta Sinkiang! í Sinki-
ang, sem er næstum því einn
sjötti hluti Kínaveldis, hjálp-
ast margt að því að „blása að
glóðunum“.
Landamæri hins sovézka bg
hins kínverska Sinkiang eru
til dæmis til muna ógleggri,
en á öðrum umþrættum stöð-
um, eins og til dæmis lands-
svæðunum lengra tii austurs,
þar sem fijótin Amur og Ussuri
mynda eðlilpg landamörk af
náttúrunnar hálfu. Þar við bæt
ist, að í hinu kínverska Sinki-
ang er einmitt einn hinn heizti
„Suðupottur-
inn„
Sinkiang
og hættulegasti „brennidepili“
Kínaveldis og raunar allrar
Asíu; kjarnorkutilraunasvæðið
við Lop Nor.
I
SÖGURÍKT SVÆÐI
Og þetta er ekki í fyrsta
skipti, sem Sinkiang „kemur
við sögu“! Þetta strjálbýla og
jafnframt harðbýla land hárra
snævi þakinna tinda og gróð-
urlausra eyðimarka er nokk-
urs konar „hlið“ á milli Mið-
og Austur-Asíu. Marco Polo
fór á sínum tíma um Sinkiang
á leið sinni til Kína og slíkt
hið sama gerðu þeir einnig,
sem forðum ruddu. asískum
munaðarvörum braut til
Evrópu. Kínverjar, Tíbetar,
Mongólar og Tyrkir: allir hafa
þeir komið við sögu Sinkiang,
hver með sínum hætti.
I
ÓLÍKIR ÍBÚAR
í Sinkiang búa nú um
8.000.000 manns, en aðeins
3.000.000 þeirra eru Kínverjar,
margir þeirra eru meira að
segja nýaðfluttir — og hafa
jafnvel fiutzt þangað gagngert
í þeim tilgangi að stýrkja að-
stöðu Peking-stjórnarinnar þar.
Afgangurinn er að minnsta
kosti af fjórtán minnihluta þjóð
ernum. Um 4.000.000 eru Uigh-
urar, afkomendur tyrkneskra
innrásarmanna frá 9. öld og
600.000 Kósakkar, Kirghizjar
(mongólskur þjóðflokkur) og
Tadjikar. En þó að öll séu þessi
þjóðabrot ólíks uppruna og
mismunandi menningar, eiga
þau eitt sameiginlegt; hatrið
til valdhafanna, sem fyrst
brutu Sinkiang undir ok Han-
höfuðingjaættarinnar (206 f.
K. — 220 f. K.).
SEILZT TIL VALDA
íhlutun Rússa um málefni
Sinkiang hófst á dögum Zars-
ins. Á miðri 19. öld sendi Alex-
ander II. Rússakeisari hersveit
ir inn í Sinkiang til að kveða
niður uppreisn Múhameðstrú-
armanna. Með samningi frá
árinu 1881 hvarf verulegur
hiuti svæðisins undir yfirráð
Kínverja, en Rússar héldu þó
áfram ríflegum parti. Á Stalins
tímanum jukust rússnesk áhrif
í Sinkiang til muna, þar sem
Staiin karlinn var óþreytandi
við að'koma þar upp rússnesk-
um ræðismannsskrifstofum og
menningarmiðstöðvum. Árið
1944 gerðu Múhameðstrúar-
menn svo uppreisn, sem styrkt
var fjárhagslega af Moskvu-
valdinu, og upp úr því var sett
á stofn svonefnt „Lýðveldið
Austur-Túrkestan“ í Sinkiang.
Reyndu- Rússar síðan að efla
Sinkiang sem sjálfstætt ríki,
unz Mao Tse-tung náði fótfestu
í Kína og kollvarpaði þeim
áætlunum.
STOLTIR og
S.TÁ LFSTÆÐIR
Að vissu leyti væru Kín-
verjar þó áreiðanlega betur á
vegi staddir, hefði Stalins notið
lengur við. Sinkiang hefur vald
ið þeim bæði áhyggjum og ar-
mæðu. Hinir stoltu og sjálf-
stæðu íbúar hafa Hrundið öll-
um áróðursherferðum kínv.
kommúnista. Þeir kæra sig ekk
ert um afskiptasemi hins opin-
bera, en vilja að hver búi að
sínum geitum og sínum naut-
gripum. Á þessa strengi slógu
Sovétmenn, er þeir árið 1961
reyndu að æsa Múhameðstrú-
armenn upp á móti- Kínverj-
um á þeim forsendum, að Kin-