Alþýðublaðið - 19.02.1970, Blaðsíða 9

FiirnmitÚðigur'4W,9fébt,ú:ar 1970 0*
&TTU
KOSTA VUi.
endur eru . þar enn. í Hróars-
holti var tvíbýli. í vesturbæn-
um, þar sem ég ólst upp, var
jafhan margt fólk tii heiim'illis.
Við vorum þar sex á svipuðu
reki, sem ólust þar upp að
meira eða minna leyti, þrjú
börn Jóns Einarssonar og Mar-
ínar, sem voru þar vitnnuhjú,
og svo tvær frænkur fóstra
míns. Öll börn Jóns og Marín-
ar eru dáin og nú nýiega lézt
hér í bæ Ingibjörg Bjarnadótt-
ir húsfreyja á Guðrú.nai'götu 1,
en hún var systurdóttir fóstra
míns og uppeldissystir mín. Á
lífi er af þessum hópi auk mín
Margrét Tómasdóttir bróður-
dóttir fóstna míns. — í austur-
bænum var líka íjöimeinnt
heimili. Þar bjó Sigfús Thór-
arensen og Stefanía Steíáns-
dóttir ppes’ts á Mosfe’Ii og víð-
ar. Börn þeirr'a voru sex, fjór-
ar dætur og tveir syni'r. Af
þeim eru dáin aninair bróSiiirinin
og ein systranima, Stefán og Ragin'
heiður. — í Hróarshoitsihverf'i)
voru þrír bæir aðrir ein Hróars-
holt, Krókur, Flaga o'g Kamb-
uir. Á 'öllum þessum bæjum
voru unglingar á minu reki. I
Kambi var stór baiinahópur. —
i Éig átt'i því ærið möi’g leiksyst-
kini á ■uppvaxtanrárum mínum
og á ég um þau öil margar
’ glaðar og góðar minningar.
— Hvernig voru hévsia’kyn'nin,
gamall torfbær?
— Já, torfbær, og ég man
eftir því að þegar ég vair mjö'g
ungur, þá var hainn rifiinin og
gerð upp baðstofan, að nýju.
Hún stóð þangað til 1907; þá
var reist timburhús sem stend-
ur enn. Þetta var stór bær, því
þarna var mikiill búskapur,
fjöldi fjár, margar kýr og hross.
Þetta var með stærstu búum í
sveitimni, mikil jörið og mikill
búskapur.
— Varstu hneigður fyrir bú-
skap?
— E'kki get ég nú saigt það,
en hins vegar hafði ég gamar,
af skepnum, bæði fé og hest-
um, en ekki svo að orð sé á
því gerandi. Ég þótti aldrei
glöggur á fé, sá líkia illa frá
mér, átti erfitt með að þekkja
kindur.
— Það þótti nú heldur verra
í sveitiinni, fannst mervni.
— Heldur þótti ég ónýtur til
vinnu þanigað til ég f’ór í s'kóla,
en eftir það haíði ég miklu
meitna gam'an af aflri svei'ta-
vinmu, eftir að ég fór iað vera
baa’a haima á sumrin, þóttii
ai'ðið gam'an að slá og vinna
við heyskap.
-— Fó-rstu í göngur?
— í göngur fór ég ekki. Þairn'a
eru ákaílega Ismigair göngur,
standa á aðra vi'ku, því iatfrétt-
urinn er fyrir ofan a'lla bygg’ð
í Árnessýslu, milli Þjórsár og
Hvítár. Aftur á móti rak ég oft
á fjall á vorin, bæði lömb og
geldfé. Oft var rekið tvisvar
á fjall, en um tíma, þegar ég
var að alast upp, var keyptur
afréttur á Ölfusafrétti, vestur á
Hellisheiði. Þangað fór ég oft
á vorin.
— Var ekki verzlun’arstaður-
inn á Eyrairbakka?
— Jú, merkur og stór kaup-
staður í þá daga. Ég vair e'Ltt-
hvað um tólf ára er ég fór
þamgað í fyrsta sirvn. Það var
oft dálítið sukksamt í þeim
ferðum. Ég man eftir þvi að ég
vair láti'nn drekka vín.
— Þótt ungur væriir?
— Já, ég fann á mér og þótti
ekki gott. En þetta þótti sjálf-
sagt.
— En hvað um bækur á
heimilmu og bókalestur?
— Það var töluvert til «f bók-
um; Islendingasögurn'ar o’g
Fornaldarsögu'r Norðuxlanda og
svo ýmsar sögubækur sem mik-
ið voru lesnar á kvöldvö'kum.
Svo var alltaf húsilestur líka.
Meira að segja varð ég að lasa
húslestur tvisvar á kvöldi
nokkra vetur. Foireldrar fóstru
minnar voru þá lifandi og héldu
til í stofu frammi í bænum, —
og ég ias fvrst fyri'r þau og
síðan fyrir fólkið.
— Þú hefur orðið smemma
læs?
— Bg varð sn&mma læs,
lærði mesf af sjálfum mér, hef
sennilega ekki verið meira en
sex ára, þegar ég var orðinn
læs.
— Á hvaða bók vairðstu læs?
— Á Nýja testamentið.
— Var það prentað á latínu-
letri eða gotnesku letri?
— Það var á l'atinuletri.
— En gotneska letrið hefur
þú lært líka, því mikið latf bó’k-
um var á því í þá dag'a.
— Já, það kom fljótt, ekki
jöfnum höndum, en íljóílega.
— Og þú varst fljótt látinn
faira að lesa lesturinn og á
kvöldvökumni. Mér þætti gaman
að hevra eitthvað um lífsvið-
horf fólksins. Það hefur euð-
vitað lifað í sátt við guð og
menn?
— Mér er óhætt að segja að
þarna á bæjunum var tö'l'uvert
mikil guðrækni. Það þótti sjálf-
sagður hhitur að lesa hugvekj-
ur. byrjað að lesa strax á hverju
hausti. Prestahugvekjur voru
víffa lesnar; þær hétu það; þetta
voru hugvekjur eftir marga.
presita, ein og tvær etftir hvern.
Þetta var lesið fram að föstu.
Þá voru leshar Föstuhugvekj-
ur Péturs bistkups Péturssonar
og líka Passíusálmarnir, sem
voru víða Ieí*nir og s’ums stað’-
air sungnir. Héima hj á mer voru
þeir alltaf lesnár. Eftir páska
voru lesnar svokallaðar Vo'rhu'g-
vekjur. Og 'allt suma’rið var
lesið á hverjum sunnudegi, hjá
okkur í Péturs pos'tiMu. Það
þótti mér satt að segja þreyt-
andi lestur.
— Og fólkið hefur verið
straingheiðarlegt og faigurt hugs-
andi.
— Það var ekki mikið um
þessa hluti talað.
— Það er líka bezt.
— En þarma ríkti kri'stil’eg lífs
Skoðun og siðavendni yfirleitt.
— Hvemig mál var t-al'að
þarna?
— Rétt mál, yfirleiit't gott
mál. En seinna komst í það
spillmg, t. d. flámælið, en ég
heyrði það sjaldan í mínu ung-
dæmi.
— Mergjað mál, rammís-
lenzkt?
— Já, það var stórhreinlegt
sveitamál.
— Sem hefur meina eða
minna byggzt á lestri fornra
bóka.
•—- Það gerði það, því það var
alltaf mikið lesið. Þegair bækur
þraut heima að v’etr'iinum var
hægt að fá lánaðar bækur. Ég
man eftir einni ferð sem ég
fór út að Selfossi að hitta Sím-
on bónda þar sem lenigi vai’
brúarvörður við ÖM'usá. Hann
átti .töluvert bókasafn, og ég
fór gagngert þangað til að fá
lánaðar bækur.
— Hvers konar bækur voru
það?
— Það voru sögubækur, mig
minnir Þúsund og eim' nótt og
ýmsar fleiri sögubækur.
— Var vörður við brúnia á
þeim tíma?
— Já, það var brúairvöirður.
Það mátti ekki fana nsma með
vissan fjölda af hestum í edinu
yfir brúna og ekki ríða hratt.
— Var hún ekki stsrkari en
svo?
— Hún hefði þolað það, en
þessar reglur giltu. Ég komst
meira að segja í það lön'gu síð-
ar, að Símon ætlaði að kæra
bæði mig og annan sem með
mér var. Það var danskur mað-
ur sem ekki þekkti þass'ar regl-
ur og sló í áður en hainn lagði
út á brúna; svo reið hann í
spretti yfir hana. Ekkeirt varð
nú samt úr þeirri kæru.
— Hvernig var þa'5, ortirðu
nokkuð meðan þú varst d'rsng-
ur?
— Nei, ég bar það aldrei vi'ð
fyrr en ég var á átjánda ári'.
— Og uppgötvaðir þá skyndi-
lega að þú værir prýðisyel hag-
mæltur?
— Ég man all'taf eftir því
þegar ég kom saman fyretu vís-
unni, mér þótti þaið atfar mérkí-
legt. Ég fór; sitrax til kennaira
sem- þá var þarna, til eð bera
undir hann hvbrt rétt væri ort,
og h'ann hélt að svo værdi.
■— Hafðirðu þá fengið nokkra
fræðslu um Ijóð'agerð, hverinig
setja bæri stuðla og höfuðstatfi?
— Nei, baira tiilfinningini
réði, ég held ég hafi ekki einu
siinni þekkt orðin stuðlar og
höfuðstafir.
— Þarna í sveitinni h'atfa vei*-
ið menntasinn'aðir menm?
— Það er nú varla hægt að
segja það.
— Hvað heldurðu um þetta
gamla máltæki um iað bókvit
yrði ekki látið í as’ka-, hvað hélt
fólk um það í þinni srveit?
— Ég held það 'hafi ekki trú-
að þvi fullkomilega að bókvit
yrði ekki látið í aska. T. d. var
fóstri minn fræða'sinn'aður að
vissu leyti. Hann hatfði mjög
gaman atf stærðfræði.
— Hann befur ekki verið
Freysleinn
Gunnarsson
fyrrverandi
skólasfjori
rifjar upp ýmislegl
frá æskudögum
skólagenginn?
— Nei, hann var það e'kki.
— Var barnaskóli í Flóanum
um þetta lisyti?
— Baimaskóli var engiin’n og
öll sú kennsla sem ég naut
fyrir fermingu var farsköli í
nokbrar vikur veturinn áður en
ég fermdi'st. O'g kennari minn;
sá fyrsti, var Friðrik Bjarna-
son tónskáld.
— Hvað var ykkur kennt?
— Aðallega kverið, Helg'a
k'ver, lítið í Biblíusögum o'g svo
skrift og reikningur, eiginiega
ekkert amnað. Etftir að ég var
fermdur komst á föst far-
kennsla. Þá byrjaði ég að læra
dönsku og málfræði. Það vair
kennt á hinium bænum og ég
var oft í tímum hjá kcnnaran-
um.
— Þú hefur undir fiins verið
áhugasamur um íslenzk'a tunigu.
— Já, ég mininist þess 'að það
var eins og opn'aði'st fyrdr mér
nýr heimur begar ég fyrst fékk
tilsögn í íslenzkri málfræði.
$— Var það málfræði Hall-
dórs Bri'sm eða einhver bók
enn eldri?
— Mig minnir að það væri
málfræði Halldórs Bri'em, eða
Valdímars Ásmundssonar, eni
ekki man ég það fyrir vis't. —•
Framhald bls. 12.
Laufásveg. Þeir \:r Freysteinn við nám 1910—13,
og skólastjóri síðar.