Alþýðublaðið - 27.02.1970, Blaðsíða 6

6 Fostudagur 27. febrúar 1970
□ Eftirfarandi grein er eftir Svein Einarsson, leilc-
hússtjóra, og birtist í síðustu leikskrá LR. Alþýðu-
blaðið fékk leyfi hans til að birta greinina, sem er
innlegg í umræður líðandi stu ídar um leikhús og
Gagnrýnendur hafa tekið nýjasta verkefni LR, Þið
m:unið hann Jörund, mæta vél. Hór er atriði úr leikn-
um er sýnir Guðmund Pálsson sem studíósus, skrif-
ara Jörundar, Helga Skúlason sem Jörund hundadaga
konung og Pétur Einarsson sem Charlie Brown. —
Leikdómur Sigurðar A. Magnússonalr birtist í blað-
inu í fyrradag. ; /
tengsl þeirra við almenning.
Miklar umrœður iiafa oft
verið um það, hvort leikhúsið
eigL að vera fyrir fjöMarm ell-
égair „fáa útvaMa“ og nú siðast
við táíLkomu sjónvari)s hafa
þessar umræður blossað upp að
nýju. Flesti'r þeir, sem trú hafa
á ntenningairhlutverki leikihúss-
int í nútíma þjóðfélagi, miunu
þeimar skoðunar, að eðMTegt og
æskilegt sé, að l'eikhús, kvik-
myndir, útvarp og sjónvarp
þróist hlið við hlið, og reyni
h'vert um sig að -ná til sem
flestra, enda er það samnast
ságna, að hver þessi vettvamgur
um sig býr yfir sínum eigin að-
ferðum, þannig að reynsla á-
horfandans verðúr ann'ars kon-
a!r, ef setið er í leikhúsi ellégair
fyrir framan sjónvarpsskerm-
inn: Til eru þeir, sem taka Teifc
Húsið fnam yfir hina möguTeik-
ana, það er vegna þeirnair sam-
íélaigslegu athafnar, sem felst í
því, að áhorfandinn í leiikliús-
inu er vitni að þvi að Tistaverk-
ið verður til hverju sntnni og
hefur beiiniMnis áhrif á það,
hversu hátt það nær. Ættu þá
aðeins „fáir útvaMir" að fá að
vera þátttakendur í þeirri
reynslu? Leikhús, sem markar
sér atefnu og trúir á hlutverk
fíitt, hlýtur aS Teitast við að
gera sem fliesta samvirka sér.
Ijeikhúsið er þannig eða á að
vera almenningseign, ekkd fyrir
#áa útvalda.
Svo á hér að heita að ríkil
lýðræði. Séu dregnar rökréttar
ályktanir af hugsun lýðræðis-
ins, hlýtur og áð skjóta skökku
við, ef listn'autn á að vera for-
réttindi ákveðinna hópa eða
stétta.
En leiðir þá eikki af þessu,
að setja þairf markið 'lægra, tii
að ná tii sem fiestra. Jú, ef
gengizt er inn á, að til sé eitt-
hvað, sem beitiir „smekkur iai-
mermdngs“ og hljóti iað vera lé-
Tegt. En hvaðan er mönnum
komin sú vitneskja? í fyrsta
lagi er smekkur 'ekkert absól-
útt — heMur fyrirbrigði, sem
breytist og mótast í sífellu —
og þá af hverju? Því, sem til
boða stendur. Leilkihúss■me'kkur,
er þannig að sumu ieyti endur-
skin þess sem Teifchúsin setjia
í hásæti; þarna er etöðugt skipzt
á gjöfum. Og til að fyriirbyggja
'misskilning er rétt að táka fram
að hér er átt við tilraun til list-
flutnings, ekki skemmtanaiðm
að.
En er þá ekiki hætta þama á
kyrrstöðu? Sú hætta er fyrir
hendi, ef leikhúsið gætir ekki
j afm framt útvarðarstarfs sínsi
og ryður nýj ar brauti'r. Eín
verða þá ekki þaiu verkefni
fyrir fáeina útvaMa? Það Teiðir
af líkum, að ekki eru ailliir opn-
ilr fyrir því sem nýstár-
legt er eða öðru vísi. En sá hóp-
ur stæk'kar etoki, n-ema Tedkhús-
ið vinni markvisst og af þraut-
seigju, gamaTl múr fellur sjiald-
an við f-yrsta högg. Ein til þess
að geta rætot þessa skyTdu, þarf
ledkdvús að fá svo ríflegam opin-
Henan styrk, að fjárhaigsörðug-
Ieikar dragi þar ekki kjark úr.
En svo verður Teikhúsáið líka
að leiggja siig fram um að! koma
til móts við laiTmenning með því
að kjTina verk sín. Og leik'húslið
heitir á stuðning biaða og ann-
arra fjölmiðTara, sem skapa
viðhorf og umræðuefnd, um að
vega og meta það sem leikhús-
in bjóða upp og beina sínum
áhuta í samræmi við það og
að eiigin. fmmkvæði.
En hvernig á þá Tai'khúsið að
verða 'almenningseign, en ekki
sýning'arstaður fyrir föt og hár-
greiðsM? Er hægt að ala upp
áhorfendur? Leikhús, ekki síð-
ur en skólar, móta og breyta
fólki. Og er þá ekki rökréttast
að bvi’ja á því að kenna þeim
sem eru að vaxa upp til að
starfa í þessu lamdi að líta á
leikhúsið sem stað, þar sem
m.rnni er eðlilegt að fara. ekki
eingöngu til að skemmta sér
eða fá aðra tiQfiinmingalegT
útrás. heMur til þess að fá
nýjar hugmyndir, ný viðhorf
um marminn og samfélag hans,
örva ímyndunaráflið, seiða
fram næmTeikann.
Svokallaðar skólasýningar,
eða sýninigar í leikhúsunum
fyrir börn og unglinga þurfa að
taka miklum stakkaskiiptum foá
því. sem nú er. í fyrsta lagi
þurfa þær að fá viðurkenningu
þióðfélagsms. Sá háttur, sem
nú er á, að listar gangi í skól-
um, sem nemendur síðan skrifa
sig á, en sækja svo kanmoki
ekki siinm miða, er ákaflega ó-
ful'lnægjamdi fyrir Tei'khús, sem
berst í bökkum fjárhíaigblegia.
S'anmiTeikurinn er sá, a'ð slíkt
fyrirkomulag þekkist eikikd leng-
ur með nágrammaþjóðumum. í
stað þess hefur ríkið fcomið töl
og veitt s'kólunum ákvelðið fé,
sem síðan er notað tii uð toaupa
aðganig fyrir nemendur að á-
kveðnum sýningum í leilkhús-
unum. Þannig sleppur hinn ad-
menni áhorfandi yið þamh ys og
þys, sem oft viTl verða samfairia
skóla'sýningum og lei'khús.ð
sieppur við þá áhættu, ssm ali't
af er S'amfara slíkum sýndmgum,
enda eru miðar seldir á hálf-
virði fyrir skóTánemend-.
ur. í staðinn gæti leikhúsið hims
vegar kynnt verkið, . anm'að
hvort í skólianum fyrir sýningu,
ellegar í leikhúsinu að sýninigu
lokinni, eims og reyrtdar heíur
verið gert öðru hverju.
Nú, um hiinar eiginlegu barna
sýningar er svipaða sögu að
segj a. Sumir gagru'ýnendiu' haifia
látið að því liggja, að leikhús-
in settu upp bairnasýningair
sínar í gróðaskyni fyrst og
fremst. Um það skal etoki sagt,
hvort slíkt er hægt í stóru
leiilkhúsi, en í litlu leikhúsi eins
og Iðnó, er það etoki unnt, enda
sýna skýrslur, áð tap hefur
verið á sýndingum á hverju ein-
ast'a barnailedkriiti, sem Leikfé-
|Talg ÍR'eýkijiáVíitour hsfulr' fiýtdlH
síðan 1964, en þá höfðu slíkar:
sýninigar legið niðxi síðan 1947.
Maii'kmið þessara sýnúnigia heíur
verið ,allt anmað. Þau 6 barna-
leiikriit, sem sýnd hafa verið
undanfaa'dn ár (þar af et reynd-
ar ein baa'naópera), haf'a öll
verið eftiir íslenztoa höfunda,
efcki vegna þess ,að það hljóti
að vera ecinhver dyggð í sjálfu
sér, heldur vegna þess, -að þessi
verk fyrir börn áttu að . vera
sprottin úr okkar þjóðlífi, okk-
:ar hu’garheiimi'. Sem rökirétt af-
leiðing þess, var reynt við nýj-
ar leið'ir í þessum iaikritum;
þannig teiknu'ðu b.örn leikmynd
'irmair 'fýrir Kubb og Stubb,
undir leiðsögn kEmmairia ;síns,
Magnúsar Pálssonar, og s-íða'ni
vann höfundur, Oddu.- Ejöins-
son, úr hugmyndurn t_.na í
Snjókariinum okk'ar, Að því
hefur verið látið liggja, að ís-
Tenzku bamaleikritin st'andist
ekki samanburð viö þau er-
leridu (hér hlýtur þá að vera
Framhald á bls. 11.