Alþýðublaðið - 12.05.1970, Blaðsíða 9

*VT^Á';*V"
——.......................................r--;. »;-■:■
;
* ’ - - . C I *K.f 4, .
FUGLAR í BÚRI
Ó,'%*vað rrjig tekur sárt að ,sjá
saklau'su fuglana smáu,
stoln'a burt hættunnlar frelsi frá,
o'g fluginu létta, sem bera má
'lámgt út um heiðloftin háu.
Þið vesalmgs, vesalings fanigar!
Ég veit, hversu sárt ykkur l'angar.
Hreyfið ei vængina hímið iþið,
hæðið þá ei m!eð að flögra;
lokaða búrið ei gefur grið, (
og gæf i það smúgu, þá tækju við'
hindrianir búsveggja fjögra.
Þeimi, 's'em fært er að fljúga,
í fangelsi er dapur't að búa.
Hugum, sem aldrei flbgið fá,
finnst það hugnun ög gaman
að horfa frjálsfoorinn fuglinn á,
fjötraðan, jarðfoundinn, ein's og þá,
, að líta hinn löftfleyga taman.
Þið vesalings, vesalings fangar,,
ég veit, hversu sárt ykkur langar.
iHannes Hafstein
er þess vegna réttdræpur hvar
sem til hans næst.
Samt sem áður hefur krummi
jafnan átt talsverS ítök í hug-
um íslendinga. Það hefur verið
talið, að. hann vissi jafnlangt
n'efi sfiiu og-kannski, vel -það.
Því var jafnvel trúað, að hann
œtti sér að bandarnönnum þau
máttarvöld, sem seðri eru sjálf
um þingmanninum, svo sem
fram kemur í gömlurn orðsvið,
sem allir þekkja: Guð borgar
fyrir hrafninn. Þess vegna naut
hrafninn oft forréttinda sem
friðaður væri og ýmsir gauk-
uðu að honu-m hinu og þessu,
þegar hann -kom á bæina í ætis-
leit á köldum vetrardegi.
Sá, er þetta ritar, -er dálítið
gamaldags í sér hvað afstöðuna
til -hrafnsins snertir og telur
sig til bandamanna kr-umma,
enda fcunningi hans frá fornu
fari. Alveg ástæðuiaust virðist
að blása til stórrar orustu gegn
jafn skaðlilium fugli og .hrafn-
inn er eða steypa undan hon-
um. Þetta er l'íka bráðskynsam-
ur og skemmtilegur fugi, enda
hin mesta hermi'kráka. Ég mæli
m'eð því, að við tökum krumma
í sátt, látum hreiðrið hans í
friði og ergjum hann ekki að
ástæðulausu. Minnumst hins
fornfeveðna: Guð borgar fyrir
hrafninn! —
Fuglabók
Ferðafélags
Islands
Árið 1939 var Árbók Ferðafé-
lags Islands helguð fuglum og
fuglalífi á íslandi. Hún átti
strax miklum vinsældum að
fagna og seldist fljótlega upp.
,Um mörg undanfarin ár hefur
hún verið ófáanleg, nema hjá
fornbóksölum- og þá á upp-
sprengdu verði. Nú hefur Ferða
félagið hins vegar látið ljós-
prenta Fuglabókina og fæst hún
hjá félaginu á nýjan leik.
Fuglabók Ferðafélagsins er
saman tekin af Magnúsi Björns
syni, sem var margfróður mað
ur um fugla og fuglalíif hér-
lendis. í henni er að finna lýs-
ingu á einkennum, útliti og lifn
aðarháttum flestra hinna algeng
ari íslenzkra fugla, sem um var
vitað, þegar bókin var samin.
Þetta er ekki vísindarit, en við
það miðuð, að þeir sem kjmna
sér sæmilega efni bókarinnar,
geti áttað sig á þeim fuglum,
sem þeir kunna að rekas-t á úti
í náttúrunni. I bókinni eru tals
vert rnargar fuglamyndir, bæði
svarthvítar og í litum, og eykur
það mikið á gildi bókarinnar.
Myndin |er iaf istuttnef ju, en hún verpir í Hafnabergi.
lijósmynd: Einar Þ. Guðjohnsen.
Eins og gefur að skilja um
; bók. aí . þessu ..tagi, er..hún um
í sumt orðin úrelt og þarf end-
urskoðunar við, enda um þrjá
tíu ár liðin frá því hún var upp
haflega samin og gefin út. Hins
vegar er gríðarmikinn fróðleik
að finna í bókinni um fuglalífið
í landinu og miklu meira um
lifnaðarhætti fuglanna en t. d.
‘ í vísindaritum eins og Fuglabók
Almenna bókafélagsins, sem er
meira kei’fisbundin í. framsetn-
ingu og takmörkuð við ákveð-
in og fast afmörkuð atriði. I
raun og veru þurfa þeir, sem
við fuglaat'huganir fást og hafa
þær að tómstundaiðju, að eiga
báðar þessar fuglabækur. Hitt
er svo annað mál, að okkur
vantar tilfinnanlega nýja fugla
bók um íslenzka fugla byggða á
nýjustu vitneskju og þekkingu
um fuglalíf á íslandi með mynd
um í liturn af- öllum tegundum,
sem fyrirfinnást í landinu. En
sú bók verður áreiðanlega ekki
samin eða gefin út á. næstunni.
Það var þarft framtak af
Ferðafélaginu á sínum tíma að
ráðast í að gefa út Fugiabók
Magnúsar Björnssönar og sömu
leiðis að §efa.;^hána?. múna út
ljósprentaða, svo að fuglaáhuga
menn og aðrirjzeti eignazt hana
§ ^skikkanlegu ’úérði.'1 — ‘'
Hrafnar
Bóndi var á Þrasísrhcli, er gaf
hrafnj, sem hafði lappabroín-
að, og varð krummi syo spak-
ur, að hann tók yið af honum.
Eitt sinn æíflaði bóndi að ríða
á, sem var mjög vatnsmikil af
leysingum. Reið hann að vana-
vaðinu, en þar kom þá krummi
og krunkaði jargan-lega og flaug
ýmist ofan með ánni spotta eða
til baka til bónda, og leiddist
bóndi svo til að fara ofan með
ánni, þar til harm kom að ferju,
og fór hann yfir um á henni.
En brafninn flaug í brott. Hafði
bóndi fyrir satt, að nema hann
hefði valið að fara á ferjunni,
mundi hann hafa farizt í ánni
á vaðinu, svo var hún vains-
mikil.
Það hafa menn oft séð, þá
er hrafnar halda samkomur
sínar á haustin, að þeir rífa
einn í sundur, sem stendur á
stöku, en þegar þeir skilja af
þei-m fundi, fara tveir og tveir
í hvern síað, setjast saman og
krunka og fljúga heim til bæja,
svo að ávalilt verða tveir á
hverjum bæ á veturna, en á
stó' ■■xium vCi’ða oííast fjórir.
Mc.:.t þ.'ija' líka hn.fa eftir
því tekið, að þar sem ekkill
eða ekkja eru á bæ hjá hjón-
um, þar verði þnír hrafnar á
vetrum.
(Þjóðsögur og ummæli
Jóns Þorkelssoar).
Skógarbröstur
Skóganþrösturinn er sá af far-
fuglunum, sem kemur einna
fyrstur á vorin. Svo var t. d.
að þessu sinni. Það fréttist af
honum á undan öðrum fuglum.
Hann kemur yfirleitt seinnipart
inn í marz eða snemma í apríl.
Annars er alltaf eitthvað af
skógarþröstum hér viðloðandi
yfir veturinn og þá helzt í bæj
um og þorpum.
Það þarf naumasí að lýsa
skógarþrestinum fyrir íslenzk-
um lesendum, flestir munu
þekkja hann. Hann er mjög al
gengur um land al.lt og verpir
nú orðið mikið í trjágörðum
t. d. í Reykjavík. Aðalvarp-
tíminn er frá því um miðjan
maí og fram í júní, fyrir kem-
ur. að hann verpir tvisivar á
sumri, en ekki mun það al-
gengt.
Þrösturinn vandar til hreiður
gerðarinnar. Hreiðurskálin eða
karfan er gerð úr stráum, tág-
um, mosa og öðru þvílíku jafn-
vel ull og hárum, og ungunum
búin hlý og mjúk sæng, enda
eru þeir heldur óburðugir til
að byrja með og þurfa á nota-
legheitunum að halda. Eins og
rnargir aðrir fuglar, eignar
þrösturinn sér allmik,la landar-
eign um varptímann og líður
ekki ágang af öðrum þröstúm.
Utungunartiminn er um 14
—15 dagar og' mun kvenfugl-
inn að mestu sjá um útunjs'un-
ina.
Þrösturinn er góður söngfugl,
eins og a'llir vita, og hafa skáld
in ilöngum fcveðið þrastasöngn-
um lof, enda er hann vinsæll
fúgl' og ■ kærkominn gestur í
húsagarðaha á vörin. Hitt er
aiftur á móti lakara, hvað ban:7
setiir keítirnir eru ungunumi
bæti.u'legir, þegar þeir yfirgef^
hreiðrið og fara að flögra urn
í görðunum. Veitti sannarlega
ekki af að loka köttinn inni eða
hengja á hann bjöllu, ef þrast-
arhreiður er í garðinum.
Skóganþrösturinn er félags-
lyndur fugl og sést oft i hóp-
um, einkum á hausiin, leggur
þá oft þrasíamergð leið sína í
garðana og gæðir sér á berj-
unum á trjánum, áður en haf-
flugið h&fst. En •vetrar'heim-
kynni þrastarins eru á Bret-
landseyjum og víðar suður í
álfunni. —
Fugl /
lífsháska
Fuglar geta ient í margvísleg-
um .hás'ka ekki síður en fólk og
eru þá sjálfsagt oft fáir til frá-
sagnar um endalokin, þó að
stundum rætist betur úr en á
horfist á fyrstu. T. d. eiga fugl
ar einaít erfitt með að vara sig
á símalínum og gaddavírsgirð-
ingum, sem verða þeim að fjöi*
tjóni hundruðum og þúsundum
saman. En fleiri hæítur verða
á vegi þeirra og sumar næsta
ófyrirsjáanlegar. Ég skal nefna
eitt dæmi frá s. 1. sumri hérna
í höfuðborginni. Það er úr húsi
í Austurbænum. Húsið er tvær
hæðir og kjallari, og er þvotta
hús ,í kjallaranum.
Einn dag í fyrrasumar varð
vart við eitthvert skrjáf eða
þrusk í þvottahúsinu, en e'kiki .lá
ljóst fyrir af hverju það staf-
aði. Hugsanlegt var að rotta
hefði sloppið inn í húsið £ð'a
fugl flcgið inn um gluggann á
þvottahúsinu, sem stundum var
opinn. Þar \*oru m. a. þvotta-
vélar, gamalil miðstöðvark'etill
o. fl. En þrátt fyrir ítarlega
leit fannst ekkert kvikt eða lif-
andi í þvottahúsinu. Þetta var
ákaflega dularfUllt. Að lokum
beindist athyglin að miðstöðv-
arkatlinum, þaðan virtist hljóð
ið koma. Þeíta var gamall ket-
il'l, sem löngu var hætt að nota,
tengdur við reykháfinn imeð
vinkilbeygðu röri um m'etra frá
gólfi og harðlokaður. í fljótu
bragði virtust engar líkur fyrir
neinu lifandi inni í katlinuim.
Samt sem áður var nú keti'llinn
opnaður og þar gaf heldur ea
ekki á að líta: Innst inni í sót-
ugu og rykugu eldhólfinu hnipr
aði sig líti'U hræðsl'U'legur fugl,
sem reyndist við nánari athug-
un vera skóganþröstur, en þeir
halda sig mikið í krmgum hús-
in og í trjágörðum í borginni,
bæði sumár og vetur. Hafði
hann af einhverjum ástæðum
lent í reykháfnum. og hrapað
niður eftir honum, en síðan get
að smokrað sér gegnum rörið
út í miðstöðvai’ketilinn. Og það
varð honum til lífs.
Fuglinn virtist alg'erlega ó-
skaddaður og sem nærri má
geta varð hann frelsinu og birt-
unni feginn, þegar honúm var
Sleppt undir bert loft, eftir að
haía dúsað þarna í glórutlausu
svári’holinu hver veit hvað
lengi. —