Helgarpósturinn - 22.12.1994, Síða 28

28
MORGUNPÓSTURINN LEIKHÚS
FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 1994
Jóla- og áramótasýningar stóru leikhúsanna
Einffekfrii
&
Viðar Eggertsson. „Það er
auðvelt að sjá hinn góða
boðskap í verkinu."
Guðjón Pedersen leikstýrir Kabarett í Borgarleikhúsinu og Katrín Hall
heldur utan um dansana.
Leikhúsin leggja alla jafnan mik-
ið í þær sýningar sem eru frum-
sýndar um og eftir áramótin og á
því er engin undantekning nú. Hér
fýrr á öldinni var hefð fyrir frum-
sýningum Leikfélags Reykjavíkur á
annan í jólum og var jafnan mikið
um dýrðir við það tækifæri. En árið
1950 „rændi“ Þjóðleikhúsið frum-
sýningardeginum frá Leikfélaginu
sem hefur ekki stillt upp sýningu á
þeim tíma síðan enda ekki góð pól-
itík að rífast um athyglina þegar
viðkvæmur markaður eins og leik-
húsgestir eru annars vegar. Jólasýn-
ing Þjóðleikhússins er „Fávitinn“
en Borgarleikhúsið frumsýnir „Ka-
barett" 13. janúar. Jólasýning Leik-
félags Akureyrar, „Óvænt heim-
sókn“, verður frumsýnd í Sam-
komuhúsinu á þriðja dag jóla. I
fljótu bragði virðast þessar sýningar
ekki eiga mikið sameiginlegt utan
þess að þær byggja allar á gömlum
texta erlendra höfunda. Fávitinn er
leikgerð unnin upp úr frægri skáld-
sögu Dostojevskís, Óvænt heim-
sókn var frumsýnd fyrst á íslandi
1950 og Kabarett var sýndur á Ak-
ureyri fyrir alllöngu, einnritt með
Guðjón Pedersen í hlutverki
skemmtanastjórans. Viðar Egg-
ertsson, leikhússtjóri LA, benti
hins vegar á það í samtali við
MORGUNPÓSTINN að þetta séu
allt nýstárlegar sýningar.
iiaiin er nuyaveiKur.
Einhverjum fávitanum gæti dott-
ið í hug að Fávitinn sé kallaður fá-
viti af því að hann er flogaveikur en
það er ólíldegt að Þjóðleikhúsið vilji
vera að stíga á tær minnihlutahópa
þannig að blaðinu þótti rétt að
heyra í Kára Halldóri sem er að-
stoðarleikstjóri í Fávitanum. Þá
kom það í Ijós að það var svo sem
enginn fábjánaháttur að álykta sem
svo en Kári segir að það sé mikill
munur á 1860 og 1994 hvað viðhorf
til sjúkdóma varðar.
„1 sögunni vinnur þetta tvennt
saman og gerir það Fávitann sér-
stakan og þar erum við komnir inn
á þennan magíska heim Dostojev-
skís.“
Korhonen kom hingað fyrst á 7.
áratugnum og þá til að syngja við
opnun Norræna hússins. Síðan þá
hefur hún komið bæði til að leik-
stýra, vera með námskeið og með
gestasýningar frá Finnlandi. Finnar
eru mjög framarlega í leiklistinni
einkum eiga þeir skýra og-sterka
hefð hvað varðar austur-evrópskar
leikbókmenntir.
„Það er talað um að Kaisa sé ein
af þeim sem skapi þriðju kynslóð-
ina í sambandi við túlkun á Thékov
í Finnlandi," segir Kári Halldór en
hann hefur þekkt hana í 15 ár og
unnið með henni áður. „Kaisa er
virtur leikstjóri sem og kennari í
leikhúsfræðum og hefur verið starf-
andi við leikstjórn í rúm 30 ár og á
að baki rúmlega 65 sviðsetningar."
Það telst því akkur fyrir Þjóðleik-
húsið að fá hana til starfa og Kári
Halldór segir hana sérstakan ka-
rakter og sterkan persónuleika.
Hann segir jafnframt að í Dostojev-
skí megi finna efnivið sem á mikið
erindi í leikhús. „Það er mjög
spennandi að taka þætti úr sögum
hans, færa í leikhúsið og sjá hvað
gerist. Hann er mjög dramatískur
Fávitinn — sakleysi
gegn mannvonsku
Fávitinn er byggt á samnefndri
sögu Dostojevskís en þar er fjallað
um sakleysingjann Myskhkin sem
er algjört barn í heimi sem þrífst á
undirferli og græðgi (sem er ekki
óviðeigandi með jólaboðskapinn í
huga). Með því að tefla saman þess-
um þáttum fær Dostojevskí svig-
rúm til að koma inn á ótrúlegar
hliðar í mannskepnunni. Þetta er
fyrsta leiksýning hérlendis sem
byggir á verkum rússneska risans.
Leikstjóri sýningarinnar er frá
Finnlandi, hin aðsópsmikla og virta
Kaisa Korhonen en hún tekur ný-
lega leikgerð eftir Bretann Simon
Grey og mótar hana eftir eigin
höfði. Það er Dostojevskí-þýðand-
inn Ingibjörg Haraldsdóttir sem
snarar yftr á íslensku en með Kor-
honen eru Finnarnir Esa Kyllönen
sem lýsir og Eeva Ijás sem annast
leikmynd. Þórunn S. Þorgríms-
dóttir er með búningana. Vinnu-
aðferðir Finnanna eru ekki eins og
íslendingar eiga að venjast því lýs-
Kári Halldór. „Komnir inn á þenn-
an magíska heim Dostojevskís."
ing og leikmynd er unnin samhliða
vinnu leikhópsins en ekki húrrað
upp viku fyrir frumsýningu. Með
helstu hlutverk fara Hilmir Snær
Guðnason, Baltasar Kormákur
og Tinna Gunnlaugsdóttir.
í fréttatilkynningu frá Þjóðleik-
húsinu segir: „Myshkin fursti er
kallaður Fávitinn vegna þess hve
takmarkalaust græskulaus og góð-
hjartaður hann er, auk þess sem
sópa til sín verðlaunum.“
Höfundurinn staðsetur verkið
árið 1912 og gerist viku áður en Tit-
anic, skipið sem átti ekki að geta
sokkið, siglir út á haf. Titanic er
eins konar táknmynd í bakgrunn-
inurn en samfélagið er að sigla inn í
mikla velsæld og menn ugga ekki
að sér. Ekki ólíkt og núna þegar
kalda stríðið er að verða búið.
og Bergljót Arnalds. Leikmynd og
búninga gerir Helga I. Stefáns-
dóttir en tónlist er eftir Lárus
Grímsson. Jóhann Bjarni
Pálmason lýsir.
Viðar Eggertsson leikhússtjóri
var spurður hvort honum þætti það
virkilega viðeigandi að vera með
glæpasýningu á sjálfum jólunum?
Hilmir Snær (Myshkin fursti) fær knús frá Steinunni Ólínu (Aglajana) í
Fávitanum.
höfundur og í Fávitanum er fjallað
um mannleg örlög í sinni víðustu
mynd. Einn þáttur sögunnar er
morðsaga, annar ástarsaga, þetta er
siðferðileg og trúarleg saga og ekki
má gleyrna kímninni sem er ákaf-
lega sterkur þáttur í verkum Do-
stojevskís.“
Óvænt heimsókn —
sakamálaleikur með
mannlegu ívafi
Jólaleikrit Akureyringa er saka-
málaleikur eftir J.B. Priestley í
þýðingu Guðrúnar J. Bachmann
en leikstjóri er Hallmar Sigurðs-
son. Það er skrifað árið 1945 og var
sett upp á íslandi árið 1950, eins og
áður sagði, og er fyrsta erlenda leik-
ritið sem sett er upp þar. Þetta í
fjórða skiptið sem það er fært upp
hér, þar af einu sinni áður á Akur-
eyri. Óvænt heimsókn er stofu-
drama þar sem þjónustustúlka efn-
aðrar fjölskyldu lætur lífið á voveif-
legan hátt. Rannsóknarlögregla
mætir á svæðið og þá kemur í ljós
að hvert og eitt þeirra gæti borið
ábyrgð á dauða stúlkunnar.
Arnar Jónsson leikur lögguna
og er óhætt að segja að það sé við
hæft í fleiri en einum skilningi.
Arnar á um þessar mundir 40 ára
leikafmæli en hann steig einmitt
fyrstu skref sín á sviði Samkomu-
hússins í hlutverki Hans (en ekki
Grétu). Arnar er fastráðinn við
Þjóðleikhúsið þannig að hann er
gestur bæði í bænum og á sviðinu
en ekki beint ókunnugur því þetta
er 24. hlutverk hans hjá LA. Aðrir
leikarar eru Þráinn Karlsson og
Sunna Borg, ekki beint ókunn
leikhúsgestum fyrir norðan, Rósa
Guðný Þórsdóttir, Sigþór Albert
Heimisson, Dofri Hermannsson
Kabarett
Þær fregnir hafa borist út fýrir
veggi Borgarleikhússins að þar sé í
uppsiglingu ákaflega spennandi og
frumleg uppfærsla á Kabarett. Ef
orðrómurinn er réttur þá er stans-
laus „aksjón" á sviðinu sem reynir á
leikhópinn sem og áhorfendurna
sem eiga fullt í fangi með að fylgjast
með öllu því sem er í gangi. Upp-
hafið má rekja til frábærrar bókar
smámynda sem þó mynda eina
heild úr Berlínarlífi þegar nasism-
inn er að rísa. Þetta var tími glaums
og fátæktar þegar kommúnistar og
nasistar bárust á banaspjót og
brúnstakkar höfðu betur. Bókin
heitir „Goodbye to Berlin“ og er
eftir breska rithöfundinn Christ-
opher Isherwood. Upp úr henni
var unnið leikrit sem heitir „I am a
■Camera“ sem eru upphafsorð bók-
arinnar og síðan hinn geisivinsæli
söngleikur, sem aftur er unninn
upp úr leikritinu og þá loks gerði
Bob Fosse víðfræga kvikmynd
sem skaut Lisa Minelli upp á
stjórnuhimininn. Þetta er allflókið
og langt þróunarferli og á öllu
þessu byggir Guðjón Pedersen leik-
stjóri en hann lék einmitt hlutverk
skemmtanastjórans í verkinu þegar
það var sett upp á Akureyri fyrir
margt löngu og var það rómuð
frammistaða.
Fyrirhugað er að frumsýna leik-
ritið 13. janúar en inn í verkið geng-
ur íslenski dansflokkurinn með
stóran hluta af sínum kröftum.
Arnar Jónsson (fyrir miðju) á 40 ára leikafmæli og fer með aðalhlut-
verkið í jólaleikriti LA. Á myndinni má einnig sjá þau Sunnu Borg og
Þráin Karlsson.
„Já, já, þetta er á yfirborðinu
sakamálaleikur en það er auðvelt að
sjá hinn góða boðskap í verkinu
sem snýst um ábyrgð á meðbræðr-
um okkar.“ Viðar segir það rétt að
sakamálaleikrit hafi verið algengari
áður fyrr einkum á 5. og 6. áratugn-
um en nú virðist vera einhver
bylgja í gangi. „Þetta tiltekna verk
hefur verið tekið upp víða um hinn
vestræna heim og núna eru rómað-
ar sýningar á leikritinu bæði í New
York og London sem hafa verið að
Helstu hlutverk eru í höndum
þeirra Ara Matthiassonar, Eddu
Heiðrúnar Bachmann, Ingvars
Sigurðssonar og Magnúsar
Jónssonar. Slagverksleikarinn
Pétur Grétarsson stjórnar sjö
manna hljómsveit en Gretar
Reynisson sér um leikmynd sem
og oft áður þegar Guðjón leikstýrir.
Elín Edda Árnadóttir gerir bún-
inga og síðast en ekki síst þá stjórn-
ar Katrín Hall dönsum og semur
spor. JBG