Helgarpósturinn - 28.03.1996, Blaðsíða 23

F1MMTUDAGUR 28. MARS1996
23
íbúar Kristjaníu skoðuðu þessa
áætlun gaumgæfilega og höfðu
ýmislegt við hana að athuga.
Einna helst gagnrýndu þeir hin
miklu afskipti sem yfirvöld
vildu hafa af Kristjaníu. En eftir
langar og strangar viðræður
var undirritaður samningur
milli yfirvalda og íbúa Kristjan-
íu um framtíð staðarins. Samn-
ingur sem tekinn er til endur-
skoðunar með reglulegu milli-
bili.
Enn standa þó eftir stór
vandamál eins og neysla og
sala kannabisefna, sem fer fram
fyrir opnum tjöldum á aðalgötu
Kristjaníu, svokölluðu Pusher-
stræti. Enginn veit með vissu
hver veltan er af eiturlyfjasöl-
unni, en talað er um að hún sé
allt að nokkrir milljarðar ís-
lenskra króna á ári. Lítið sem
ekkert af þeim peningum renn-
ur til Kristjaníusamfélagsins.
Fæstir eiturlyfjasalarnir eru
íbúar fríríkisins og hafa margir
hverjir í raun lítið saman við
íbúa Kristjaníu að sælda.
Lögreglan hefur frá byrjun
reynt eftir fremsta megni að
taka á þessu vandamáli en átt
við ofurefli að etja. íbúar Kristj-
aníu hafa alla tíð litið á lögregl-
una sem einn helsta andstæð-
ing sinn og ekkert annað en pól-
itískt verkfæri stjórnvalda og
samnefnara gegn öllum þeim
hugsjónum sem Kristjanía
stendur fyrir. Lögreglan hefur
því átt óhægt um vik að sinna
störfum sínum í Kristjaníu og
oft kvartað undan óþolandi að-
stæðum. Ennfremur er kvartað
undan því að yfirvöld gefi lög-
reglunni ströng fyrirmæli um
að halda uppi lögum og reglu á
svæðinu en þegar á reyni hafi
lögreglan lítinn sem engan
stuðning frá stjórnvöldum.
Kristjanía í aldarfjórðung
Kristjanía heldur upp á 25
ára afmæli sitt í ár. Frá upphafi
hefur staðið styr um staðinn og
fáir búist við að staðurinn næði
svona háum aldri. Þrátt fyrir
samninga við yfirvöld segja íbú-
ar Kristjaníu erfiða tíma fram-
undan. Stöðugir árekstrar við
yfirvöld gefa ekki tilefni til
bjartsýni. Samúð hins venju-
lega Dana gagnvart fríríkinu
hefur farið minnkandi með ár-
unum og því lítinn stuðning
þangað að sækja. Danskt þjóð-
félag hefur breyst mjög á síð-
ustu árum og margir Danir líta
á Kristjaníu sem gamla og úr
sér gengna arfleifð frá hippa-
tímabilinu svokallaða og lítið
annað en tímaskekkju. Því telja
margir íbúar Kristjaníu yfirvöld
vera að bíða eftir tækifæri til að
loka staðnum og séu aðeins að
leita að góðri ástæðu til þess.
Þrátt fyrir óvissu um framtíð-
ina gengur lífið í Kristjaníu sinn
vanagang. Fyrir utan öll kaffi-
húsin, krárnar og kannabissöl-
una er ýmislegt að gerast. Kvik-
myndahús, leikhús, reiðhjóla-
búð, gufubað, sem að einhverju
leyti er knúið af sólarorku, hár-
greiðslustofa, hestaleiga og ým-
iss konar verkstæði eru meðal
þess sem finnst í fríríkinu.
Skemmtistaðurinn Loppen er
til dæmis eitt vinsælasta öldur-
hús Kaupmannahafnar og er
vel sótt af íslendingum. í sept-
ember síðastliðnum hélt hljóm-
sveitin Unun tónleika þar og
troðfylltist húsið af Frónbúum,
reykt mjög mikið og var útúr-
stónd. Hávær rokktónlist inni á
kránni og enn hærri rokktónlist
fyrir utan blandaðist saman í
eyrum mínum þar sem ég sat
við gluggann. Þetta var mjög
góð blanda og ég fílaði mig í
botn. En ég hafði reykt of mikið.
Allt í einu fór mér að líða hrika-
lega og ég hafði enga stjórn á
hugsunum mínum. Svo virtist
sem þær hefðu öðlast sjálfstætt
líf og létu öllum illum látum. Ég
var að fá hvítuna svokölluðu,
en hana fær maður þegar mað-
ur reykir yfir sig. Ég fölnaði upp
og varð hrikalega óglatt. Eina
löngun mín var að komast út, fá
mér ferskt loft og helst leggjast
niður og ekki hreyfa mig. Ég
komst út við illan leik en leið
ekkert betur. Það var svo mikið
af fólki fyrir utan að ég gat ekki
lagt mig. Ég náði að komast bak
við húsið og í myrkrið þar sem
ég lagðist fyrir.
Að reykja of mikið og fá hvít-
una er ógeðsleg lífsreynsla.
Maður sefur til að mynda lítið
sem ekkert, sérstaklega undir
svona kringumstæðum, og
verður mjög meðvitaður um
allt sem gerist í umhverfinu.
Það er bara ekki hægt að hreyfa
sig án þess að fá þreytu- og
ógleðitilfinningu. Það bókstaf-
lega sýður á heilanum.
Vonandi mígur
hann ekki á mig
Jæja, til að gera langa sögu
stutta, þá lá ég þarna í myrkr-
inu og gat mig hvergi hreyft.
Einn hunda staðarins fann mig
og þefaði lengi af mér. Jesús, ég
vona að hann fari ekki að míga
á mig, hugsaði ég. Sem betur
fer gerði hann það ekki og ég
fékk að liggja þarna óáreittur
um stund. Én Adam var ekki
lengi í Paradís, því stuttu
seinna sá ég, í gegnum hálflok-
uð augun og móðu hassvím-
unnar, hvar þrír náungar komu
gangandi í áttina að mér. Þeir
voru í leðurjökkum og mér
fannst einn þeirra halda á
haglabyssu. Bull Shits, hugsaði
ég með hryllingi, og reyndi að
skríða lengra inn í hávaxið gras-
ið. Ég hafði fengið fregnir af því
að eitthvað væri að gerast í
Stínu milli Bull Shits og Hell’s
Angels og að einhver hefði ver-
ið skotinn þetta kvöld, þannig
að best var að láta svona gaura
eiga sig. Ég hafði séð einn höfð-
ingja Bull Shits nokkrum sinn-
um, en það er náungi sem eng-
inn vill hitta í myrkri.
Forsjónin reyndist mér ekki
hliðholl, fremur en oft áður, því
þeir komu auga á mig þarna í
búsettum í Danmörku, sem
virtust skemmta sér vel innan
um hassreykinn.
Hálf milljón gesta ár hvert
Kristjaníubúar telja sig búa
við eitthvert besta lýðræði sem
til er í heiminum. Flestar stórar
ákvarðanir eru teknar á sameig-
inlegum fundi, Fœllesmode.
Þessir fundir geta tekið langan
tíma því, eins og einn Kristjan-
íubúinn sagði við undirritaðan,
þurfa, líkt og á íslandi til forna,
flestir ef ekki allir að vera sam-
mála til að málið nái fram að
ganga. Meirihlutinn einn er ekki
látinn ráða.
Hluti leigunnar lágu sem allir
Kristjaníubúar borga fer í sam-
eiginíegan sjóð, Fœlleskassen,
sem notaður er í allar sameigin-
legar framkvæmdir í Kristjaníu.
Um þessar mundir er til dæmis
verið að byggja nýtt barna-
heimili á svæðinu, en um 100
börn búa í Kristjaníu.
Kristjanía er að verða einn
vinsælasti ferðamannastaður
Kaupmannahafnar, en um hálf
milljón manns hvaðanæva úr
heiminum heimsækir staðinn
ár hvert. Margir trúlega til að
kaupa sér hass eða marijúana,
en stöðugt fleiri koma þangað
til að berja augum hið sérstæða
samfélag Kristjaníu. Á sumrin
er hægt að sjá allt frá japönsk-
um túristum yfir í dönsk skóla-
börn utan af landi með kennara
sínum gangandi um götur frírík-
isins.
Erfitt er að spá nokkru um
framtíð Kristjaníu, en trúlega á
sveitaþorpið í miðri stórborg-
inni eftir að lifa af næstu ár eða
áratugi. Reynslan hefur sýnt að
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir
stjórnvalda til að loka staðnum
og fjarlægja fólkið hefur mót-
lætið frekar orðið til þess að
styrkja samstöðuna meðal
hinna ólíku hópa sem búa í
Kristjaníu. Fríríkið hefur alla tíð
verið mjög umdeilt, bæði í Dan-
mörku og hinum Norðurlönd-
unum, og margir vilja sjá því
lokað. En eins og einn Kristjan-
íubúinn sagði við blaðamann:
„Við höfum ekki gefist upp
hingað til og ég sé ekki fram á
að við förum að gefast upp
núna.“
Reglur í Krisfjaníu
Ekkert ofbeldi.
Engin vopn.
Engin hörð efni.
Engin viðskipti með hús-
næði eða landsvæði.
Annars má gera það sem
hver vill svo framarlega sem
það skaðar engan.
Dramatísk reynslusaga
blaðamanns úr Kristjaníu:
Minn tími til
að deyja var
ekki kominn
Það var í byrjun níunda ára-
tugarins, þegar átökin milli
mótorhjólahópanna Hell’s Ang-
els og Bull Shits stóðu sem
hæst, a/3 ég var staddur í Kristj-
aníu. Ég hitti þar kunningja
minn frá íslandi, eða réttar sagt
hann hafði oft selt mér hass
heima. Nú var hann fluttur til
Kaupmannahafnar, í hasspar-
adísina Kristjaníu, og farinn að
selja hass. Hann virtist ánægð-
ur að sjá mig og bauð mér strax
í haus. Ég hafði komið nokkrum
sinnum í Stínu áður, en var allt-
af jafnheillaður af því að geta
keypt hræbillegt hass líkt og í
búð og reykt fyrir framan alla.
Þetta var sannkölluð paradís
fyrir reykingamann frá Islandi,
því þar er litið á hassreykingar
sem einhvern mesta glæp sem
hægt er að hugsa sér.
Kunninginn bauð mér að
gista hjá sér og þar sem ég
hafði ákveðið að vera í Kaup-
mannahöfn í nokkra daga þáði
ég boðið. Ég hef sjaldan eða
aldrei reykt eins mikið hass og
á þessum þremur dögum. Lífið
gekk út á að reykja frá morgni
til kvölds. Það fyrsta sem gert
var þegar við vöknuðum var að
blanda í haus og reykja. Strák-
urinn bjó með tveimur stelpum
í herbergi og hafði önnur rugl-
ast eitthvað í höfðinu eftir
mikla eitulyfjanotkun. Talaði sí-
fellt við sjálfa sig og rak upp
öskur endrum og sinnum. Ég
verð að viðurkenna að ég var
hálfhræddur við stelpuna. Sér-
staklega þegar kunningi minn
reifst heiftarlega við hana eina
nóttina og henti henni út. Stelp-
an hljóp öskrandi út, í móður-
sýkiskasti, og sagðist ætla að fá
menn til að ganga frá kunningja
mínum, sem bara hló að henni.
Ég svaf lítið þá nótt og bjóst við
því að á hverri stundu kæmu
einhverjir vinir hennar og allt
endaði í allsherjarslagsmálum.
Og ég var, eins og flestir hass-
hausar, friðarsinni. Sem betur
fer kom enginn og ég náði loks
að festa órólegan svefn.
Fékk hvítuna
og leið hrikalega illa
Kvöldið eftír sat ég á krá í
Kristjaníu og reykti. Það var
sérstök upplifun, því ég hafði
„Kristjanía er mjög góður staður fyrir
fólk sem finnur sig ef til vill ekki í samfélaginu fyrir
utan eða vill bara prófa eitthvað nýtt. Hérna eru aliir
velkomnir og engum hent út svo lengi sem eitthvert
pláss er og grundvallarreglum Kristjaníu er fylgt,“
segir íslendingur sem hefurverið búsettur
þar um nokkurt skeið.
hann. „Það leyfði mér að búa
hjá sér og útvegaði mér vinnu í
versluninni. Ég bjó aðeins í
stuttan tíma í Kristjaníu en er
núna kominn með ágætisíbúð
niðri í bæ. Mér fannst samt gott
að búa hér og á heildina litið
hefur mér sjaldan eða aldrei lið-
ið illa í Kristjaníu. Flestir Kr'stj-
aníubúanna sem ég þekki eru
öndvegisfólk og góður mórall í
gangi. Ef ég er til dæmis aura-
laus þá safna þeir sem vinna
með mér saman í púkk og gefa
mér. Svona er þessu háttað í
Kristjaníu. Allir hjálpast að.“
Rúmlega tvítugur íslendingur
búsettur í Kristjaníu:
„Kristjaníu-
búar
eru önd-
vegisfólk“
„Ég flutti út til Danmerkur fyr-
ir rúmu ári í því skyni að fara í
skóla og kynntist þá fólki sem
býr í Kristjaníu," segir rúmlega
tvítugur íslendingur, sem vinn-
ur í einni verslun Kristjaníu. Við
erum staddir fyrir utan verslun-
ina, ekki langt frá Pusher-stræti,
þar sem öll hasssalan fer fram.
Hann er að fara á fund í verslun-
inni en gefur sér þó örlítinn
tíma til að tala við mig um lífið í
Kristjaníu. „Það er ekki auðvelt
að flytja út til annars lands en
fólkið hérna hjálpaði mér mjög
mikið í byrjun, sem er alveg
ómetanlegt, því ég þekkti lítið
til Kaupmannahafnar,” segir
Allir velkomnir ef þeir
fylgja grundvallarreglunum
„Alls kyns fólk býr hér í
Kristjaníu. Allt frá algerum dó[>
hausum og stórskrýtnu fólki
sem á ekkert til fólks sem á stór
og flott hús og vinnur jafnvel
fyrir utan fríríkið. Einnig er mik-
ið um útlendinga hérna, en
margir íbúa Kristjaníu eru bara
ósköp venjulegt fjölskyldufólk
sem lifir góðu lífi og með ágæta
vinnu,“ segir hann og Iítur á úr-
ið. Hann þarf að fara að mæta á
fundinn. „Það eru barnaheimili
hérna, alls kyns verslanir og al-
mennt mikil starfsemi. Fyrir
stuttu var keypt rúta sem
Kristjaníubúar geta leigt fyrir
ferðalög, svo sem tónleika-
ferðalög eða ef leikhópur fer í
ferðalag með sýningu sína.
Kristjanía er mjög góður
staður fyrir fólk sem finnur sig
ef til vill ekki í samfélaginu fyrir
utan eða vill bara prófa eitt-
hvað nýtt. Hérna eru allir vel-
komnir og engum hent út svo
lengi sem eitthvert pláss er og
grundvallarreglum Kristjaníu
er fylgt.”
„Ennstanda þóeftirstór
vandamál eins og neysla og sala
kannabisefna, sem fer fram fyrir
opnum tjöldum á aðalgötu Kristjan-
íu, svokölluðu Pusher-stræti.
Enginn veit með vissu hver veltan
er af eiturlyfjasölunni, en talað er
um að hún sé allt að nokkrir
milljarðar íslenskra króna á ári.
Lítiðsem ekkert af þeim peningum
rennur til Kristjaníusamfélagsins.11
grasinu. „Va fa’an laver du
her?“ var spurt og ég fann fyrir
köldum málmi þrýstast inn í
hnakka minn. Nú var að duga
eða drepast. Hvíta eða engin
hvíta; minn tími var ekki kom-
inn. Með heljarátaki og ofurvilja
stóð ég upp, umlaði eitthvað á
íslensku og gekk burt. Sem bet-
ur fer létu þeir mig í friði.
Hassið hættulegasti
vímugjafinn
Nokkur ár eru liðin síðan
þetta gerðist og mikið vatn
runnið til sjávar. Ég á aldrei
eftir að gleyma þessum dögum
í Kristjaníu og það var meðal
annars þessi reynsla sem fékk
mig til að hugsa um hvað ég
væri í rauninni að gera við líf
mitt. Nú hef ég ekki reykt hass
í nokkur ár og líður virkilega
vel með það. Ég er þeirrar
skoðunar að hass sé einhver
hættulegasti vímugjafi sem fyr-
irfinnst. Það virðist fara beint
inn í persónuleikann og breyta
honum. Þetta gerist hægt og
rólega, á mörgum árum og án
þess að maður taki eftir því.
Það virtist svo saklaust í byrj-
un. Ég hvet alla sem eru að
hugsa um að prófa hass til að
hugsa sig tvisvar um. Þetta er
ekki spurning um eitthvað sak-
laust og skemmtilegt. Þetta er
spurning um gott líf eða ömur-
legt og jafnvel spurning um líf
eða dauða.
Mikid um
Islendinga í Kristjaníu
Hann segir marga íslendinga
hafa búið í Kristjaníu fyrstu ár
hennar og verið með í að
byggja staðinn upp. Þetta fólk
er þó allt farið og núna eru fáir
íslendingar búsettir í Kristjan-
íu. „Það er samt alltaf einhver
slæðingur af íslendingum hér,
sérstaklega á sumrin. Nokkrir
tjölduðu meira að segja í Kristj-
aníu, í stuttan tíma þó, því það
er bannað að tjalda hérna. Ann-
ars kemur ógurlegur fjöldi ís-
lendinga hingað á hverjum degi
til að skoða, skemmta sér eða
til að fá sér í pípu. Um helgar
verður stundum varla þverfót-
að fyrir þeim. Skemmtistaður-
inn Loppen er til dæmis mjög
vinsæll meðal íslendinga og oft
virðist algengasta tungumálið
þar inni íslenska.”
Að sögn íslendingsins unga
reykir stór hluti Kristjaníubúa
ekki hass og hefur aldrei gert.
„Ég hef sjálfur reykt hass nokkr-
um sinnum en ég hef ekki snert
það í um það bil ár núna,“ segir
hann. „Margir íslendingar halda
að hér búi bara fólk sem reykir
hass allan liðlangan daginn og
geri ekkert annað. Það er langt
frá því að vera rétt. Ég varð
hálfhissa á því, í byrjun, hve fá-
ir hérna reyktu þrátt fyrir allt
þetta hass sem er á boðstól-
um.“
Hann segir lítið af hörðum
efnum eins og heróíni og kóka-
íni í Kristjaníu, en allir búar
staðarins fara í prufu einu sinni
á ári til að sýna fram á að þeir
séu ekki í hörðum efnum. Ef
prufan reynist jákvæð er við-
komandi hent út úr Stínu og fær
ekki að koma aftur fyrr en eftir
vissan tíma. Eins ef einhver
lendir í slagsmálum í Kristjaníu
er honum umsvifalaust hent út.